Методическая разработка урока лезгинского языка в 5 классе
план-конспект урока (5 класс)

Методическая разработка

урока лезгинского языка в 5 классе

Разработала : Рамазанова Марият Кухмазовна,

учитель родного языка и литературы

2019

Лезги чIалай 5-классда «Графика.  Алфавит» темадай тухузвай тарсунин проект

Класс: 5

Предмет: лезги чIал

Тарсунин жуьре: цIийи чирвилер гун.

Метлебар:

1)чирвилер гудайбур:  алфавитдикай авай чирвилер артухарун;  алфавитдин  тарихдикай малуматар  гун;

2)  чирвилер гегьеншардайбур:  гьарфар дуьз к1елиз , гафар алфавитдин  къайдада кхьиз вердишарун; аялрин чирвилер гегьеншарун.

3) тербия гудайбур: ч1алаз итиж авунин гьиссер тербияламишун, ам хуьнин, к1ан хьунин гьиссер  кутун; дидед ч1алаз вафалу хьуниз эвер гун.

Вилик эцигнавай месэлаяр:

а) лезги алфавитдикай авай чирвилер артухарун;

хайи чIал чир хьунин важиблувал къалурун;

б)  аялриз лезги чIалакай дерин чирвилер гун;

в) аялар халисан ватанпересар ва инсанпересар яз вердишарун.

Гуьзетзавай нетижаяр: алфавитдин тарихдикай ва адан важиблувиликай аялрин чирвилер  артух жеда, лезги чIалан алфавитдин кьетIенвилер чир жеда, гьарфарин тIварар дуьз кIелда, ам герек къвезвай хилер рикIел хуьда.

Тарс тухунин къайдаяр:  вирида санал к1валахун, кьилди к1валахун,суьгьбет, къугъун, интерактивный плакатдин     куьмекдалди гъавурда тун;

Тадаракар: ктаб, тетрадар, карточкаяр, алфавит, интерактивный плакат «Алфавит», проектор, ноутбук, проекционный экран.

Ишлемишнавай литература

1.        Мейланова У.А., Мирзекеримов С.Гь., Талибов Б.Б., Мисриханов Н.М.  Лезги чIал: Учебное пособие.5-класс. Махачкала: ООО «Издательство НИИ педагогики», 2012

2.        Интернетдин  материалар (Шикилар)

Тарсунин туькIуьр хьун.

1. Тарс тешкилун –1 декьикьа

2. Тарсуниз гьазурвал ахтармишун -2декьикьа

3.Алатай материалдин винел к1валахун - 5 декьикьа

4. Тарсунин тема  ва метлебар малумарун - 2 декьикьа

5. ЦIийи  тарсунин винел кIвалах- 18 декьикьа

6. Ктабдин винел к1валахун- 5 декьикьа

7. Ганвай материал мягькемарун - 5 декьикьа

8. КIвалин  кIвалах гун -5 декьикьа

9. Нетижаяр кьун ва къиметар  эцигун - 2 декьикьа

Тарсунин финиф

1. Тарс тешкилун.

- Квез нисинин хийирар хьурай, балаяр. Къенин  тарс чна са т1имил кьван адет тушир къайдада тухуда. Гьазур яни куьн тарсуна кIвалахиз?

2. Тарсуниз гьазурвал ахтармишун.

- Вуч авун лазим тир кIвалера? Суалар авани кIвалин кIвалахдай?  (КIвалин кIвалахар ахтармишда, аялрин суалриз жавабар гуда)

3. Алатай материалдин винел к1валахун.

(слайд «Гьарфари вуч къалурзава?»)

а) гьарфари вуч къалурзава: Ф,Г, ГЬ, С, ЧIС, РО, АГЬ, АС, АТГЬ, АТС, ЛС; (фонетика, графика, гьарфар, сесер, чIалан сесер, рахунин органар, ачух гьарфар, ачух сесер, ачух тушир гьарфар,  ачух тушир сесер, лабиал сесер)

б)  рекъемри вуч къалурзава: 15, 11, 6, 8, 2, 4, 1, 33, 50;

(15 рахунин орган, 11 ачух гьарф, 6 ачух сесер,2 ачух сес урус чIалай къачунвай, 4 гьарф кьве сесе къалурзавай, 33 ачух тушир гьарфар,50 кьван ачух тушир сесер)

в) суалриз жавабар гун.

- Куь фикирдалди, балаяр, гьи сесер важиблу я: ачухбур ва я ачух туширбур? Низ гьихьтин фикирар ава?

Ахтармишин.

Куь вилик  ачух тушир сесер хкуднавай мисал ква.

.а. и    .а.а.   .а.и.    .у.

Куьн мисалдин манадин гъавурда акьунани? Квевай ам кIелиз хьанани?

Гила ачух сесер  хкудин.

Х.й.   чI.л.н   къ.д.р  хь.хь

(Хайи чIалан къадир хьухь)

Квез аквазвайвал, ачух  тушир сесер авайла, гаф кьат1униз жезва.

4. Тарсунин тема  ва метлебар малумарун.

-Гила чи тарсунин тема вуч ят1а, ни ачухарда?

Гр.ф.к.  .   .лф.вит.(доскадал кхьенва, аялри жавабар гуда)

-Дуьз я, чи тарсунин тема я «Графика. Алфавит». Къе тарсуна чун алфавитдин тарихдикай, адан важиблувиликай рахада ва гафар алфавитдин къайдада эцигиз чирда.

5. Ц1ийи тарсунин винел кIвалах.

-Гьинай атанвайди я гьарфар, абурукай сифте ни хабар  гана, абурукай квез вуч чида? И суалриз виридаз жаваб гун патал за квез кхьинрин тарихдиз сейрдиз фин теклифзава.

Сейрдиз фидалди, заз куь чирвилер ахтармишиз к1анзава. Алфавит гаф гьи ч1алай атанвайди я, ам гьи гьарфарикай ибарат хьанва? (Слайд «Алфавит»)

Кхьинар арадал атунин рехъ лап яргъалди ва четинди тир. Вучиз лагьайт1а инсанриз кхьинар вучар  ят1а, чизвачир. Йикъарикай са юкъуз инсанар гъавурда акьуна хьи, дуьз чкадал гьар жуьредин лишанар ийиз жезвайди. Гьа ик1 яваш-яваш кхьинарни арадал атана. Вуж я а кас, чи лезги ч1алан кхьинриз фикир гайиди, ам гуьнгуьна турди ва а ч1алалди сифте ктаб акъудайди? Чидани квез, балаяр? (Слайд  «Алфавитдин тарихдай»)

6. Ктабдин винел к1валахун.

а) ктабда ганвай тариф к1елун.

-Аялар, нивай лезги чIалан алфавит хуралай лугьуз жеда? Чаз Сажидин Саидгьасанова алфавитдин гьар са гьарфунин гуьрчегвал къалурзавай  шиир кхьенва, ша чун адахъ галаз таниш жен.

(Слайд «Алфавитдиз мугьманвиле»)

б) 3-тапшуругъ кхьин (63-чин)

И тIварар  алфавитдин къайдада кхьихь.

Рамазан, Гьажи, Али, Мурсал, Камал, Шамсудин, Байрам, саид, Къази, сабир, абдул, Иса, Гьасан, Фетягь,Якьуб.

(Аялри тапшуругъ доскадал тамамарда)

      7. Ганвай материал мягькемарун.

а) Къугъун-гьуьжет.

 Доскадал гьар жергедай 4 аял экъеч1да.

Тапшуругъ: вужар фад «алфавитдин» къайдада акъвазда, яни абурун тIварариз килигна.

б) Слайд «Шад алфавит»

 (аялрин рикIел алфавитда гьарфар  галай-галайвал атун хкида)

в) Гъвеч1и рушаз гьарфар к1ват1из куьмек гун…

( ГъвечIи рушавай вири гьарфар какахьнава. Адаз куьмек герек къвезва. Аялриз гьарфар алай карточкаяр пайда, абуру галай-галайвал гьарфарин тIварар лугьуда, алфавитдин къайда хвена.)

г) Графический диктант

Тарсуна къачур чирвилер ахтармишун патал графический диктант тухуда. Аялриз чпин жавабар ахтармишна, къиметарни къачудай мумкинвал жеда.

(Слайд «Чирвилер ахтармишин»)

8.К1валин к1валах.

&33, 5- тапшуругъ,64-чин.

Шиирдин цIарар кIела. Ана авай гафар алфавитдин къайдада кхьихь.

9. Тарсунин нетижаяр кьун, къиметар эцигун.

-Тарсунилай вуж рази хьана?

- Ц1ийи вуч чир хьана?

-Аферин квез, балаяр. Тарсуна хъсан к1валахай аялриз чна къиметар эцигда. Сагърай, тарс куьтягь хьана. Виридаз чухсагъул.