Разработка урока " Адат- къылыкъ йырлар"
план-конспект урока (6 класс)
Предварительный просмотр:
Дарсны темасы: « Адат къылыкъ йырлар, оюнлар, къакъакълар».
Д/мурады: 1.Яшланы авуз тилин оьсдюрмек
2. Адат, къылыкъ, эдеп - ягь якъдан тарбиясын артдырмакъ, ана тилге бакъгъан сюювюн оьсдюрмек
Къурал: суратлар, алдынгъы гийимлени суратлары, гьар байрамны атлары.
Дарсны барышы.
1. Яшланы дарсгъа къуршав, дарсгъа тарыкъ затланы онгарыв ( яшлагъа уьйренме адат - къыллыкъ йырлар тапшурулгъан, шоланы айтып дарсда къыйматлар ала)
2. Янгы дарс: Адат-къылыкъ йырлар.
1. Гиришив сез
Бизин халкъны чебер байлыгъын биз барыбыз да сюебиз. Фольклор - о халкъ сарынлары , йырлары, айтывлары, хабарлары бизге бек таъсир эте.
Той сарынлар юрекге шатлыкъ къоша, талчыкъ гюнлерде пашманлыкъны тайдыра, юрекге бир тамаша маслагьат бере. Бырынгъы заманларда яратылгъан адат-къылыкъ йырлар бизин заманда гермекли ерни тута.
2. Янгы теманы англатыв:
а) замангъа байлавлу атат-къылыкъ йырлар-йылны айры-айры заманына, календарына гере оьтгерилеген адатлар, байрамлагъа багъышланагъан сарынлар - йырлар.
б) агьлю-адат адат поэзиясы Календарь-къылыкъ поэзиясындан Гюдюрбай герек ерни тута .
Бу байрам гюзде ашлыкълар алынып битген болгъан сонг этиле. Земире - къургъакълыкъны заманында янгур тилеп оьтгериле болгъан. Навруз - о янгы йылны, язбашны геливю гьисапда 22 - мартда, тюрлю – тюрлю халкъланы арасында оьтгериле .
Уьягьлю-адат поэзиясы той сарынланы ва ясланы къуршай. Той сарынлар бизин къумукъ халкъны арасында гермекли ерни тута, янгы агьлюге насип, татывлукъ, оьмюр чыдамлыкъны ерап сарынлар йырлана. Яшлар учун чыгъарылгъан яда яшлар оьзлер чыгъаргъан асарлагъа яшланы фольклору деп айтыла. Яшланы чебер охувлары бийивлери, йырлары.
Гюдюрбай.
(Башын Бир яш айта, къалгъан яшлар: «Гьоссай!»- дей.) Къыргъа чыгъып отласын, Гюдюр-гюдюр Гюдюрбай, Гьоссай! Гьоссай! Уланынга къыз гелип, Гюдюрбайны гергенлер, Гьоссай! Гьоссай! Авул-хоншу къутласын, Герюп салам бергенлер, Гьоссай! Гьоссай! Къызыл оьгюзню мююзю, Саламынгны ари къой, Гьоссай! Гьоссай! Бозагъа къартыкъ болсун, Къапчыгъыма тари къуй Гьоссай! Гьоссай! Берсенг де, де бемесенг, Тари къуйсанг тартарман, Гьоссай!
Гьоссай! Девлетинг артыкъ болсун! Тартып болсам этермен, Гьоссай! Гьоссай! Къызыл оьгюз - къыркъ мююз, Гьоссай!
Земире (Башын Бир яш айта, къалгъан яшлар: «Гьалай»- дей.)
Ва земире, земире,
Гек къаплар да гиербиз, Гьалай! Гьалай!
Земиреге не герек?
Кекюреп, янгур явсун деп, Гьалай! Гьалай!
Батман, батман сув герек.
Кекюреп, янгур явсун, Гьалай! Гьалай!
Туварчыгъа не герек?
Беженлер толу болсун! Гьалай! Гьалай!
Аягъына тегенек! Беженлени бошатгъан Гьалай! Гьалай!
Къойчу улангъа не герек?
Сари къургъакълыкъ тайсын! Гьалай! Гьалай!
Керпе чачлы къыз герек, Ашлыкълар яшнап къалсын! Гьалай! Гьалай!
Ала къаплар гийгенбиз, Ашлыгъындан сююнюп, Гьалай! Гьалай!
Акъ янгурлар явсун деп, Сабанчы яшнап къалсын, Гьалай! Гьалай!
(Гьар абзаргъа гиргенде башларына къаплар гийген яшланы уьстюне батман, акъчалыкъ булан сув себелер. ( Класда яшлар гьар гюп яшланы уьстюне юрюй.)
Навруз
Бириси
Бу уьйлер арив уьйлер,
Ичинде алтын чюйлер.
Ассаламу алайкум,
Танг яхшы болсун, гьейлер.
Гьаза гюню навруз мубарак!
Барысы да
Гьаза навруз мубарак
гюню Шатман, шатман,
Гюню Навруз мубарак!
Бириси: Навруз эте гелгенбиз,
Бу гюнню байрам этип,
Шюкюр болсун Аллагьгъа
Къутулдукъ язгъа етип!
Гьаза, гюню навруз мубарак!
Гьаза навруз мубарак гюню,
Шатман, шатман,
Гюню Навруз мубарак!
Бириси: Ариги уьйде ун
Бериги уьйде туз элей элей.
Бизге къакъай бермесе,
Бизин молла тебелей.
Гьаза гюню навруз мубарак.
Барысы да: Гьаза навруз мубарак гюню,
Шатман, шатман,
Гюню Навруз мубарак!
( Къызлар къолларына таякълар да тютюп, уьйден-уьйге юрюйлер, уьй есилер, алгъышлар да айтып , къызланы къолундагъы таякълагъа къумачлар байлай, къоз, йымырта берелер).
Оюн Пыр-р
Мунда тари тегюлген,
Ону жичив ашагъан,
Ашай туруп геч къалгъан
Балалары ач къалгъан.
Пыр деп учгъан да гетген,
Тез балаларына етген.
Той сарынлар
Чепкен, къаптал гийген улан,
къыз бийийлер,
алышып йырлап айталар.
3.Беклешдирив:
- Адат - къылыкъ гьакъында не айтма боласыз, олар къайсы йырлардыр? - «Гюдюрбай» йылны не заманында этилгеню –
«Земире»- йырны яшлар къачан йырлагъан?
4. Яшланы билимлерин къыйматлав
5. Уьйге иш.
Уьйдеги ата-анагъызгъа сорап, алдынгъы адат-къылыкъ йырланы язып гелмек.
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Методическая разработка урока по волейболу в 5 классе на основе инновационной технологии спортивно-ориентированного физического воспитания. Методическая разработка урока по волейболу в 5 классе на основе инновационной технологии спортивно-ориентированн
урок по физической культуре с ипользованием инновационной технологии спортивно-ориентированного физического воспитания...
Разработка урока в 9 классе по обществознанию. Тема: Право. Разработка урока в 9 классе по истории. Тема: "Всё для фронта! Всё для победы!"
Разработка урока в 9 классе по обществознанию. Тема "Право". Урок проводится на основе програмированной технологии.1 шаг: информативность-учащиеся получают определенные знания по данному вопросу.2 шаг...
методическая разработка урока биологии в 6 классе по теме "Движения живых организмов" и презентация к ней. Методическая разработка урока биологии в 6 классе по теме "Дыхание растений, бактерий и грибов" и презентация к ней.
Методическая разработка урока с поэтапным проведением с приложениямиПрезентация к уроку биологии в 6 классе по теме "Почему организмы совершают движения? ".Методическая разработка урока с поэтап...
Разработка урока по теме "Кто Вы, господин Чичиков? (урок-исследование). К разработке прилагается информационная карта
Разработка урока по теме "Кто Вы, господин Чичиков? (урок-исследование). К разработке прилагается информационная карта...
Методическая разработка урока "Амины. Анилин", Методическая разработка урока "Многоатомные спирты"
Урок, разработан для учащихся 10 класса, обучающихся по базовой программе. Учебник "Химия 10" О.С. Габриелян.Урок, разработан для учащихся 10 класса, обучающихся по базовой программе. Учебник "Химия 1...
Методическая разработка по теме "Разработка урока немецкого языка согласно ФГОС. Тип урока: комбинированный"
Переход на ФГОС позволил переориентировать усилия гигантского преподавательского состава страны с традиционного узкопредметного обучения (предметные результаты) одновременно и на развитие каждого обуч...