Асыҡ дәрес.Тыуған илем – Башҡортостан.
календарно-тематическое планирование (7 класс)

Туған (башҡорт) әҙәбиәте

Ун икенсе октябрь

Тема: Тыуған илем – Башҡортостан.

Дәрестең маҡсаттары:

• Белем биреү:

1.Тыуған яҡтың матурлыҡтарын күрергә һәм уны һаҡларға өйрәтеү.

2.Уҡыусыларҙың тасури уҡыу һәм ижади фекерләү һәләттәрен үҫтереү

3.Тыуған төбәктә йәшәүсе халыҡҡа ҡарата мөхәббәт хистәре тәрбиәләү

• Үҫтереү:

1.Кәрәкле информацияны һайлап  алырға: үҙ фекереңде дәлилләй белергә өйрәнеү

2.Ишетеп аңлау күнегеүҙәре аша иғтибарлыҡты үҫтереү

3.Уҡыусыларҙың тасури уҡыу һәм ижади фереләү һәләттәрен ңҫтереү

• Тәрбиәүи:

1.Башҡортостан ҡалалары тураһында белешмә биреү.

2.Тыуған төбәктә йәшәүсе халыҡҡа ҡарата мөхәббәт хистәре уятыу

3.Тыуған телебеҙҙе яратыу ,белеү теләге тәрбиәләү

4.Башҡорт телендә үҙ фекерләребеҙҙе әйтә белеү һәм һөйләшергә ҡыҙыҡһыныу уятыу

Йыһызландырыу: дәреслек, Башҡортостан картаһы, һүрәттәр, карточкалар,интерактив таҡта.

1.Дәрес барышы.

Ойоштороу мәле.

Һаумыһығыҙ, уҡыусылар! Хәйерле көн!

2.Әйҙәгеҙ, өйгә эште тикшереп алайыҡ.

3.Ребустар сисеп үтәйек.Дәрестең темаһын асайыҡ.

  - Ай+гөл- Айгөл

Маҡсат ҡуйыу. Эште планлаштырыу.

Уҡыусылар, әйҙәгеҙ “Башҡортостан” исеменә ингән һүҙҙән икенсе һүҙҙәр төҙөйөк, улар кем йәки нимә һорауына яуап булырға тейештәр.

 (Баш- голова, ҡорт- пчела , ос- конец, ҡор- община, шар, башҡорт- башкир, ҡаш- брови, торт, башаҡ- колосок, ҡош- птица, таш- камень, ат- лошадь)

Хәҙер ошо һүҙҙәр менән кем һөйләм уйлап әйтә һәм таҡтаға сығып яҙа?

(Таҡтала 1 һөйләм яҙыу, үҙ аллы эшләү)

Уҡыусылар, бөгөнгө дәрестә беҙ нимә тураһында һөйләшербеҙ тип уйлайһығыҙ?

Слайд 1

Эйе,бөгөн дәрестең темаһы «Тыуған илем - Башҡортотан”. Башҡортостандың ҡалалары,йылғалары, гербтары флагтары тураһында һөйләшәсәкбеҙ.

Эш дәфтәрҙәрен асып датаны һәм теманы яҙып ҡуйығыҙ

Слайд 2

Дәрестең маҡсаттарын уҡыу

Иғтибарҙы слайдҡа йүнәлтәбеҙ

Слайд 3

Сегодня на уроке мы будем говорить о богатствах нашей Республики.

А узновать мы будим с птичего полета, мы с вами полетим на самолете. Представим , что садимся на самолет и полетели высоко где плавно плывут облока.

Посмотрите что мы видем, это же наша Республика Башкортостан .

 Ребята посмотрите на карту и что вы видите ?

Да эта наша Республика.

На карте какие цвета вы видите ?

На башкирском языке перечесляют цвета : йәшел, зәңгәр, көрән, һары.

Йәшел төҫ менән картала нимә күрһәтелә? Урмандар.

Слайд 4

Әлбиттә беҙ самолеттан урмандар күрәбеҙ, Тыуған илебеҙ урмандарға бик бай.

Яңы һүҙҙәрҙе яҙыу.

Урман -лес

Ағас - дерево

Хайуандар - животные

Ҡоштар - птицы

Йылғалар – реки

Күлдәр – озера

Тау – гора

Тағы ла юғары күтәреләбеҙ. Картала көрән,зәңгәр төҫ менән нимә билдәләнә?

Йылғалар, күлдәр билдәләнә.

   Слайд 5

Картанан Башкортостандың күлдәрен әйтеп сығығыҙ.

Слайд 6

Дәфтәргә бер нисәһен яҙырға

Тағы ла юғары күтәреләбеҙ. Картала һары төҫ менән нимә билдәләнә?

Слай 7

Тауҙар

Башҡортосан илебеҙ тауҙарға ла бай..  

Дәфтәргә бер нисәһен яҙырға

Слайд 8

-Ер шарының картаһына

Ҡараһаң яҡшы ғына,-

Башҡортостан шул картала,

Бер япраҡ саҡлы ғына.

Эйе,япраҡ,аҡ ҡайындың

Бер япрағы ни бары

Ә ҡайыны –бөйөк Рәсәй-

Шундай йәшел,юғары. ( М.Кәрим)

Взгляни на глобус:
Вот он - шар земной,
На нём Башкирия
С берёзовый листок величиной.

Всего лишь навсего
Не больше
Обыкновенного листка,
Берёза же - великая Россия -
Так зелена, так высока!

-Һәр кешенең тыуған көнө булған кеүек, илдәрҙең дә барлыҡҡа килгән көнө бар. Башҡортостан Республикаһының үҙаллылыҡ яулап алған көнө - 1990 йылдың 11 октябре.

Флагты ҡарап үтәйек

Слайд 9

-Флагтың авторҙары – Урал Тимербулат улы Мәсәлимов һәм Ольга Евгеньевна Асабина.

Дәүләт флагында өҫтән аҫҡа күк һәм йәшел төҫтәр бар. Аҡ буйҙың уртаһында алтын төҫөндәге түңәрәккә ҡурай сәскәһе төшөрөлгән. Флаг төҫтәренә ҙур мәғәнә һалынған. Зәңгәр төҫ күк йөҙөн,ғәҙеллекте һәм уйҙарҙың сафлығын аңлата. Ағы татыулыҡты белдерә. Йәшеле ер йөҙөн иҫкә төшөрөп тора. Ул азатлыҡ һәм тормоштоң мәңгелеге билдәһе. Ә ҡурай сәскәһе- дуҫлыҡ,татыулыҡ символы.

• В Государственном флаге Республики Башкортостан зеленый цвет означает свободу, вечность жизни; белый - миролюбие, открытость, готовность к взаимному сотрудничеству народов Республики Башкортостан; синий - ясность. Цветок курая - символ дружбы, семь его лепестков, расположенных в центре белой полосы, символизируют семь родов, положивших начало единению народов, проживающих на территории Республики Башкортостан

Слайд 10,11

Слайд 12

-1993 йылдың 12 октябрендә Башҡортостан Республикаһының Гимны һәм Гербы ҡабул ителде. Гимндың авторы – Фәрит Фәтих улы Иҙрисов.

Слайд 13,14

-Башҡортостан Республикаһының үҙаллылығының тағы бер билдәһе - ул Дәүләт гербы. Уның авторы – рәссам Фазлетдин Ислахов.

• Государственный герб Республики Башкортостан представляет собой изображение памятника Салавату Юлаеву на фоне восходящего солнца и его лучей.Ниже изображено курай, лента, окрашенная в цвета Государственного флага Республики Башкортостан, с надписью по белому полю “Башкортостан”. Автор – Фазлетдин Ислахов

Герб милли биҙәк менән уратып алынған түңәрәк эсендә Салауат Юлаев һәйкәле һүрәтенән тора. Һәйкәлде сығып килгән ҡояш нурҙары балҡыта. Һәйкәлдең аҫтында - ҡурай сәскәһе,флаг төҫтәренә буялған таҫма, уның аҡ төҫлөһөнә “Башҡортостан” тип яҙылған.

Слайд 15

Слайд 16

Рәхимов М.Ғ Башҡортостандың тәүге президенты,2010-сы  йылдан бөгөнгө көнгәсә президенты Хәкимов Рөстәм Зәки улы

Әңгәмә.

 Һеҙҙең белемдәрегеҙгә өҫтәп, мин дә Башҡортостан тураһында аҙыраҡ һөйләп китәйем.

Башҡортостан республикаһында 54 район,21 ҡала,40 ҡала тибындағы ҡасаба (поселок) бар. 4674 ауыл бар.Иң ҙур ҡалалар:Өфө,Стәрлетамаҡ,Салауат,Сибай,Учалы,Нефтекама. Кеше һаны буйынса иң ҙуры — Өфө ҡалаһы, иң бәләкәйе — Ағиҙел ҡалаһы.

Йәше буйынса иң олоһы — Өфө ҡалаһы, иң йәше — Межгорье.

Биләгән майҙаны буйынса иң ҙуры — Өфө ҡалаһы, иң бәләкәйе — Яңауыл.

Учалы, Сибай, Туймазы, Октябрьский, Межгорье ҡалаларының рәсми исеме башҡортса ла урыҫса ла бер төрлө яҙыла һәм уҡыла.

Дәрескә рефлексив анализ.

Уҡыусылар, хәҙер әйҙәгеҙ үҙебеҙҙе тикшереп ҡарайыҡ әле.(карточкалар таратыла, уҡыусылар эшләйҙәр).

-Йәше буйынса иң оло ҡала __ӨФӨ

-Ниндәй ҡалаларҙың рәсми исеме башҡортса ла урыҫса ла бер төрлө яҙыла һәм уҡыла?___ Учалы, Сибай, Туймазы, Октябрьский, Межгорье  _

-Ниндәй ҡала кеше һаны буйынса иң бәләкәйе?____Ағиҙел______________________

-Ниндәй ҡала майҙаны буйынса иң бәләкәй ?___яңауыл_

- В 1990 году парламент республики принял Декларацию о государственном суверенитете Башкортостана. Ее непреходящее значение состоит в том, что она обращена в будущее, объединяет многонациональный народ и направляет его усилия на созидание. Сегодня Башкортостан уверено идет по пути укрепления суверенитета, дальнейшего развития своей экономики, науки, культуры и национальных традиций.

-Тормош үҙенең тәбиғи закондары менән алға бара. Башҡортостан үҙаллы булыуын, халыҡтарҙың бәхетле, ирекле бай йәшәүен беҙ үҙ аҡылыбыҙ, көсөбөҙ менән генә тәьмин итә алабыҙ. Рухыбыҙ, телебеҙ, һәм милләтебеҙҙе һаҡлар алып ҡалыр өсөн беҙ янмаһаҡ, бүтән бер кем дә янмаҫ. Ер йөҙөндә башҡҡорттоң бөйөк рухы. Көс-ҡеүәте, нәҫел ырыуы мәңге йәшәһен.

(карточкалар таратыла, уҡыусылар эшләйҙәр).

Составьте предложения.
1.Башҡортостанды, яратам, мин, бик.
2.Ул, белә, Башҡортостанды, яҡшы.
3.Мин, Башҡортостанда, йәшәйем.
4.Ямантау, бейек, иң, тау, Башҡортостан.
5.Яҡтыкүл, күл, Башҡортостанда, матур, тәрән, иң.
6.Башҡортостанда, күп, ҡоштар, бар.
7.Мариҙар, телдәрен, белә, татар, башҡорт, урыҫ.

Өй эше

Баһалау

Учалы, Сибай, Туймазы, Октябрьский, Межгорье