День осетинского языка и литературы
методическая разработка

Мелыкаты Замира

Ирон æвзаг æмæ литературæйы бæрæгбон

1архайӕг. Ирон æвзаг - мæ зынджы хай, мæ арт,

Кæнын дæуæн цæрæнбонты æз кад.

Дæ кадæн æз мæ сæр нывонд кæнын,

Да; номæей арт кæддæриттæр харын (Касаты Аслсембег)

2 архайӕг. Нартон авзаг, нæ хæхты хуызæн рагон

Ныййарæг мадау дæ мæнæн зынаргъ.

Къостайы фæдзæхст, ма рох кæнут абон,

Аххæст кæнут йæ бæллицтæ сымах. (Лекты Т.)

1- Агас ут, нæ бæрæгбонмæ хуынд кадджын уазджытæ!

2. Фарн уæм бадзурæд!

1. Рæстæджы хорзæх а;мæ нарды рæстдзинадæй хайджын ут!

2. Ирон адæзм дзыллжты 'хсӕн сæхи хъуамӕ нымайой

амондджындӕр адæмы хæттытæей иуыл. Уымæн, æмæ нын баззад нæе

рагфыдæлтæй хæзнаты-хæзнатæ: мадæлон æвзаг, хъгездыг истори, æвидигæ

культурæ æмæе аивад.

3. Зындгонд поэт, ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг , рухс

æмæ зонындзинæд тауæг - Барахъты Гино афтæ сидти:

3. «Цæй уæдæ, бæрзонд Кавказæй

Нарты взагæй дзурæм ныр»

Уæлдай арфайы аккаг сты абон ирон æвзаджы æемæ литературæйы ахуыргæнджытæ, æрвылбон чи кусы фидæны фæлтæримæ, царды фæндагыл cæ чи æвæры.

2. Ысфлдыста дæ Иры зæхх йæ уды,

Иæг хъыгтæг æмæ цинтæей уыдтзе гуырд.

Цзерæнбонты нын зарыс ды рзесугъдæй,

Mæ адæмы хæзна дæ зземæе цырт.

Ирон фагндыр — MÆ зæгрдæйагн йæ зæрдаг,

Мæг минмырон, мæ удæнцой, MÆ ЦИН.

Даг хъæглæгсмæе— тæехынагввонг мæ уæгнгтæг,

Ды Иры къуымты —аивады 'фсин!

Дæ цагъдмæ 'ркалы урс цъити йæ цæссыг,

Дæ зæглтæгм уарди райхалы йæ сыф.

Ныннæрсы хуымты æгфсирæгн йæ нгемыг,

Сæрбахъуыды дæг алкæемæгн дæр ныфс...

Зæердæгйы таг — ирон фзендырæен арфæг!

Кæнæм дын мах цæерæенбонты æмдзæггъд.

Дæ риуыдзаг, дæ мин-мин зæелты арфæгй

Ирыстонæн йæ номы зард æерцæгьд!

Фæндыр

1. 15 майы 1999 азы фыццаг хатт мыхуыры рацыд Хетæегкаты Къоостъайы æгмдзæевгæеты æмбырдгонд «Ирон фагндыр». Ныр 13 аз HÆ республикæгйы раздæгры президент Дзасохты Алыксандры бардзырдмаг тæгсгæг, 15-æем майы кадджын уавæерты бæерæгг кæенæем Ирон æвзаг æмæе литературæейы бæгрæггбон.

3.Абон джр та нж маджлон жвзаджы артдзжст жрбамбырд кодта йæ хъарм къонамж.

- Къонайы арт та хъарм кжны заржг, кафт, фжндыр, кадджын хистжр жмж

аккат кжстжртжй.

4. Стихотворение Симд

Симд.

Мадина. - Ирон æвзаг! Мæ зынджы хай, мæ арт!

Афттив, æхсид æенусбонтæм æдасжй.

Дж цжрайж, дж рухс жмж дж тавсжй цжрдзынжн жз жмж хжрдзынжн ард.

Дж норст цжхжржй равзжрдысты нарт, жхсиджвтж жрхастай Анахарсжй.

Дж фарны хъжр, дж мжт жмж дж уарзтжй нжхи Къостайжн сжнусон йж цард.

О ме 'намонд! Евразийы быдыртжй кжнынц фждисхъжр, удисгæ, нж дзырдтж, мж уды хжзна хаужггаг фжцис.

Джу чи хъыгдара — урс ужрыкк дын фестжд!

Дж фыджлтж — санскрит жмж авестж.

Цжр се 'рцыдмж! Мж ржзжнтж! Мж нс!

.-А:взаг жрмæст дзурыны фжржз нжу, уый у фжлтжрты 'хсжн бастдзинады ржхысы жрттивагджр цжг. Йж бахъахъхъжнын, йж цыт жмж йж намысмж жвжржнтж бахжссын ис абоны фжлтжры къухты.

5. Газет «Северная Осетия» цалдюр азы размю мыхуыргонд юрцыд юрмюг: «Мæ хъуыдытю крон ювзаджы тыххæй». Октябыры хъюуккаг ирон люппу фыссы, зюгъгю, ирон ювзаг ницюмюн хъæеуы, уырыссаг ювзаг куы зонай, уæд. Уымюн юмю тагьд юрцюудзюн ухæм рæестæег, юмю юппют адюмыхюттытю суыдзысты иу наци- уырыссюгтю.

Марти. Уырыссаг лæзппу Владимир Талалæв та фыссы:

«Я русский, но горжусь , что научился научился читать Коста в подлиннике, вести простую «бытовую» беседу с каким-нибудь старичком. И меня не просто удивляет, а возмущæт, когда юноша осетин не говорит по-осетински. Надо знать язык земли, на которой ты живешь»

у/. ■■^Тадани. Цалдæр æевзаджы иттæег хорз чи зыдта, фæ лæ уыимæе ирон дзырдæен стыр аргь æемæе люггад чи бакодта, ню разагьды куырыхон люгтюй иу, юппют бæстыл зындгонд ахуыргонд, ирон æвзаг земæ фольклоры дæсны, сюдюгай зонадон куыстыты автор «Абайты Васо фыста « Мæе царды мидюг юппюты фыццаг кюй бакастюн, уыцы чиныг уыд Абеты чиныг. «Ирон фæндыр» уыдис мю дыккаг чиныг. Уюдюй нырмæ рацыд дзювгар азтæ. А}мю уыцы дæергъвæтин рюстюджы æз ню бафсюстюн остъайы «Ирон фюндырюй», Къостайю сюрыстыр уювынюй. Азтю куыд цюуынц, афтю Къоста мю цюсты кюны кадджынюй - кадджындюр. Лйчю та ногюй бахюлюг кюнын, мюхюдюг дюр йю туджы юртюхтюй иу кюмюн дюн, уыцы ирон адюммю, ахюм юртхюрюйнаг хъюбул кюмюн райгуырди»

1- Цы рæестг базыдтон æедæерсгæе

Иронау Чиныджы кагсын,

Уæдæй нырмæг рæесугьд нывæстæй

Мæ риуы царды цин хæссын.

Жз кастой Нигеры, Секъайы...

Цомахъты уацмысты цæхæер-

Мæ зонды хурзæринау райы

Мæ хъусты заглы «Тохы хъæр»,

Къостайы тугæй дзаг ныхæесты

Жз федтон ивгъуыд дуджы уаг.

Куыд хорз, куыд кадджын дæ мæ цæесты,

Наг ирон мадæлон æвзаг.

3. Хонгæ кафт, хæхтау ды рагон даг, Хонгаг, рæсугъд даг ды суадонау.

Дарын даг, дарын, мæ зæгрдæйы Me' взонгæей фæестæмæ, уарзонау...

Уайынц мæ цæстытыл рагнывта:

Уыцы зæд лæгппу... йæ кæефтытæе...

Уый-иу мæм кафтмæ куы фгехуыдта. Басыгьтой-иу мæ йæ цагстытæ.

Фæндыр, æрцæгьд-ма, æвзæенгты рис, Уыцы гехцон бонтæгм атæехон.

Уый ном нырма дæгр мæ сæгнтты ис, Уарзтон згй, фæелæ... цы ма зæггъон?

Хонга кафт, раздах мæ рагбонтæе, Зæгрдаг æгнцойдзинад нал зоны.

Курын дæ, курын, зæрдиагæй:

Хонгæ, æерхон мын мæ уарзоны!

4. Me 'взаг — ирон лæджы хъарæг, Me 'взаг — ирон лæджы зарæг.

Чи дыл нæ фзелвæердта тых, чи дæ нæ мардта!

Атиллæ дæ сонтæй

тæехгæе бæехыл тардта,

дæ къухтæе дын цавта,

дæ къæехтæ дын цавта,

фæелæе дын дæ зæердæ

йæ кардæей, йæ арцæй нæ ардта!

Дæ фæ дыл зылдысты Тимуры æефсæдтæ, саг къæгхты бын ссæгстой дæ фæгндтаг, дæ фагдтаг, фæелæ дæ фæдтæ — сыгъзæрин цæфхæдтæ — æрттывтой-иу зæххыл бæерæегæгй, арфæей,

цыма сталытзз арвæй Жз мæелæтæй нæ тæрсьш, цæйас цагрон, уыйас цæрдзынæзн.

Жз мæ ингæзны амондцжын уыдзынæн, ме 'взаг мæ цыртыл куы ныффысса 'нцойы ныхазстæз, ме 'взаджы ззелтæй цъззх-цъæхид куы дара мæ бæстæ.

Жз мæ ингæены ниудзынзен, хъæрздзынæзн.

Ирыстоны суадæттау,

зæзххы бынæй кæзудзынæзн,

æзз фæстаг поæт куы уон,

поæттæе мæ фæ стæ куы нæ уал уа,

Ирыстоны хæхтыл сау туг куы ныууара,

æз мæрдтæм дæр куы нæ хъусон

иронау

Къостайы сидт тохмæз, иронау

Отеллойы богътæ!

Ме 'взаг, зæгъ-ма мьш,

куыд уон æзз аз нæ дазу зæзрдæзвидар!

Ме 'взаг,

мæ лæджыхъæед, мæ сазрибар! Ме 'взаг, æенæ дазу куыд цин казной, куыд дне казной!

Жз æзнæ дæзу цы дæн?

Лшазхæздзар, искæйон!

1. Алы адæгмæн дæгр тулдз бæеласау ис уидæзгтæ...

•ÆйВь Щипæт ззвзззгтæе — не 'ппæет царды фидьщ, Сæ бирæ зæлтæ — иумæейаг бæеркад. Кæрæдзимæ «фылдæр цæра»-мæ сидынц.

Сæдæе 'взаджы мæенæн казнынц лæггад.

Салам, Ханум» мæм хуры тын æрхоны, «Ламази того» барухс казны риу.

Уырыссаг «здравствуй» зæххьш цæрæг зоны, Алшззт адæмты «дружба» казны иу.

Уæздæз «Сæерибар», «Сабитаз», «Мæ баз стаз», «Хæххон Суадон», «Фыдæвлты намыс», «Мад», Кæцы 'взаджы ис ахазм 'взыгьд ныхæстæ? Ирон æвзаг — ззппзгт азвзазгты 'мкад!

Танец Дружбы.

2.Адæмы дих кæнæзн и стыр æмæ чысылтыл. Азвзагæн афтæ дих кæнæен нæй. Алы взаг дззр йæ адæемæен стыр у. «Махæй алкæуыл дæер ис хъазбулы хæс, цы адæем нæ ныййардтой,, тæзккæ стырдæзр ис бон - æвзаг - нын чи ныууагъта уый цур:хъуамæ йæ сыхъдазг дарзем, хъуамæз йæ хъæздыг дæр

кæнæзм.

1.Сты зонды уацхзессæзг

Лишæт дунейы взæегтæ:

Наг дзы взарын хзестæег $мæ дæрддаг, Фзелæ ныххойыс ззердæейы къзесæертæе Лфмасттар ды, м$ мадгелон авзаг.

4.Гъе афтзе уæедзе - алы адзеймаг дæер йе взаг фæезоны, цас æй уарзы, уыйбзерц. Цы наг схуыдтам наг мадзелон зевзаг буцдзерзен, фæлæе цæемæй уыцы ныхзесты фарн уа, уый айдагь ахуыргзендтзз гемге фысджытæй, айдагъ ахуыргзенджытæей земæе журналисттæей аразгæ нæу. Уый аразгæ не ппæетæей дзер, иге алкæмзей дзер, алы иронзей дзер.

6. Ирон зевзаг - иге хагзнаты хагзнадæр,

ЛФидигаг, зелутонау йзе тых

Нзей махæен уымзей а ззеххыл зынаргъдæр,

Лшу стæм у агнæмзелгæ хъæеддых.        (Цомартаты Д.)

Марк. Узелахиз узед ирон хъæебатыр адæм,

Узелахиз узед ирон зевзаг, иге ззехх.

Узелахиз узед иге хуры фыртты авдзен,

Узелахиз узед наг кагрдзын гемге цзехх. (Гоглсеуанты Л)