Хэшээл "Ухаан бодол тухай баснинууд"
план-конспект урока

Предмет: буряад литература (классһаа гадуур уншалга)

Класс: 6-дахи

Хэшээлэй сэдэб: Ухаан бодол тухай баснинууд

Хэшээлэй эпиграф: «Сэбэр ябаха һайхан, сэсэн болохо бүри һайн» (оньһон үгэ)

Хэшээлэй зорилгонууд:

Һургалгын: Э.Манзаровай «Сэсэн ба Тэнэг», И.Крыловай «Гэрэл ба Һармагшан» гэжэ баснинуудаар танилсуулха, зохёолнуудай һургаал элирүүлхэ, зохёол шүүмжэлхэ, сасуулга хэхэ дадал бэхижүүлгэ.

Хүгжөөлгын: уран гоёор ба ролёор уншалга, аман ба бэшэмэл холбоо хэлэлгэ хүгжөөхэ, бүлэг соо хүдэлхэ дадал бэхижүүлхэ.

Хүмүүжүүлгын: баснинуудай удхые тайлбарилан,һайн мууе илгаруулжа шадаха дадал хүмүүжүүлхэ, буряад ба ород уран зохёолдо дурлал  хүмүүжүүлгэ.

Хэшээлэй янза: шэнэ мэдэсэ үзэлгын болон түрүүлэн бэхижүүлгын хэшээл

Хэшээлэй түхэл: стандартна бэшэ (интегрированнэ)

Хэрэгсэлнүүд: презентаци,уран зохёолшодой дүрэ зурагууд, баснинуудай текстнүүд, 2 ватман, 2 маркер, уран зохёолшодой номууд, баснинуудай удхаар зурагууд, «Cеребряные голоса Тунки» гэжэ диск, баабгайн ба һармагшанай масканууд, буряад хубсаһатай кукланууд, зеркало.

Хэшээлэй түсэб: 1. Эмхидхэлэй үе.                                        1.Эмхидхэлэй үе.

                               2. Шэнэ мэдэсэ хадуун абахые бэлдэлгэ.        2. Гол хуби.

                               3. Шэнэ материал үзэлгэ.        3. Хэшээлэй дүн.

                               4. Шэнэ мэдэсые бэхижүүлгэ.          4. Гэрэй даабари.

                               5. Хэшээлэй дүн гаргалга.

                               6. Гэрэй даабари.

Хэшээлэй ябаса:

I. Эмхидхэлэй үе.

1. Мэндэшэлгэ, анхарал эмхидхэлгэ.

- Сайн байна, хүндэтэ һурагшад! Мүнөөдэр бидэ буряад литератураар классһаа гадуур уншалгын хэшээл үнгэргэхэбди. Тиигээд хэшээлдээ булта анхаралтайгаар намайгаа шагнажа, эдэбхитэйгээр, һайнаар ажаллахыетнай хүсэнэб.

2. Һурагшадай мэдэсэ һэргээн, һуралсалай ситуаци бии бололго.

- Таанар эхин һургуулидаа ба 5 класстаа баснинуудтай танилсаһан байнат. Баснинуудые дабтангаа, нэгэ хэдэн асуудалнуудта харюусагты.

1) Ямар зохёол басни гэдэг бэ? (Хүнүүдэй муу талые ехэнхидээ амитадай дүрөөр харуулжа, хүнүүдтэ һургаал заабари ойлгуулха зорилготойгоор бэшэгдэһэн зохёолые басни гэдэг).

2) Басни анха түрүүн хаана, хэзээ бии болооб? Хэн басниин үндэһэ һуури табигша болоноб? (Эртэ урдын Грецидэ, манай эрын урдахи 6-дахи зуун жэлдэ басни бии болоо. Эзоп гэжэ хүн түрүүшын баснинуудые бэшэһэн юм).

3) Басни бэшэдэг буряад уран зохёолшодые нэрлэгты. (Бавасан Абидуев, Бато Базарон, Шираб Нимбуев, Дольён Мадасон, Гунга Чимитов, Самбу Норжимаев, Элбэг Манзаров)

4) Ород литературын эгээ мэдээжэ баснописец хэн болоноб? (Иван Андреевич Крылов)

5) Манай Түнхэнэй уран зохёолшод сооһоо хэн баснинуудые бэшэдэг бэ? (Элбэг Манзаров)

6) Һурагша сээжээр «Сахижа ябая» гэжэ шүлэг уран гоёор уншана.

Энэ  шүлэгэй автор хэн бэ? ( Элбэг Манзаров  баснинуудые ганса бэшэдэг бэшэ, үшөө шүлэгүүдые бэшэдэг)

3. Хэшээлэй зорилго табилга.

- Мүнөөдэрэй хэшээлдэ юу үзэхэ гээшэбибди?

Элбэг Манзаровай «Сэсэн ба Тэнэг» ба Иван Крыловай «Гэрэл ба Һармагшан» гэжэ баснинуудые абажа харахабди, зэргэсүүлхэбди, адли талануудынь ба илгаануудынь элирүүлхэбди. Хэшээлэймнай темэ «Ухаан тухай баснинууд».

II. Гол хуби.

Зохёолнуудай удха дээрэ хүдэлмэри. (бүлэг болон хүдэлмэри)

1. Словарна хүдэлмэри.

2. Уран уншалга (багша уншана)
3. Ролёор уншалга.(1-дэхи бүлэг «Гэрэл ба Һармагшан» гэжэ басни маскануудые үмдөөд, ролёор уншана. 2-дохи бүлэг «Сэсэн ба Тэнэг» гэжэ басни ролёор уншахадаа, буряад хубсаһатай куклануудые хэрэглэнэ).

ФИЗМИНУТКА

- Υхибүүд, эсээ гүт? Амархамнай гү? Хатарха дуратай гүт? Хатараябди! («Буряад басагадайм дуунууд» гэжэ дуун наадана).

- Энэ дуу шагнаа һэн гүт? Хэн дууланаб? Дуунай авторнуудые мэдэхэ гүт?

- Энэ дуунай үгэнүүдынь Элбэг Манзаровай. Хүгжэмынь Дандар Аюшеевай нэрэмжэтэ хүүгэдэй хүгжэмэй һургуулиин багша, композитор Жамбалова Туяна Кимовна бэшээ. Мүнөө энэ дуулахыень шагнабат.

4. Һуралсалай ситуаци: басниин удхаар таблица зохёогты. Бүлэгүүдтэ ватман дээрэ таблицанууд үгтэнэ. Ажалаа дүүргэһэнэй удаа  хөөрэжэ үгэнэ.

5. Тобшолол. Э.Манзаровай «Сэсэн ба Тэнэг»,  Крыловай «Гэрэл ба Һармагшан» гэжэ баснинуудай онсо шэнжэнүүд дээрэ хүдэлмэри.

- Эдэ баснинууд юугээрээ адлиб? Юугээрээ ондооб?

III. Хэшээлэй дүн.

- Хэшээлнай юундэ зорюулагдааб?

Оньһон үгэнүүдые һурагшад уншана:

1. Ургасын ехэ – ажалһаа,

Ухаанай ехэ – һургуулиһаа.

2) Ухаа һайнтайһаа үгэ һура,

      Урдын мэргэшүүлһээ ёһо журам һура.

      3) Тэнэг хүн тэнгэриһээ нэгэ аха.

      4) Ургаһан сэсэг – уулын шэмэг,

      Ухаатай хүн – олоной шэмэг.

     5) Сэбэр ябаха һайхан,

      сэсэн болохо бүри һайн.

- Эдэ оньһон үгэнүүд булта юун тухайб? (ухаан тухай)

- Мүнөөдэр уншаһан баснинуудаймнай  һургаал ямар бэ?

- Эдэ баснинууд соохи Тэнэг хүн ба Һармагшан шэнги бү бологты. Харин һургуулидаа һайнаар һуража, сэсэн, эрдэмтэй, бэрхэ, һайн хүнүүд боложо, үетэн нүхэдөөр олон, аба эжынгээ нэрэ нэрлүүлжэ, нютаг соогоошье, аймаг соогоошье хүндэтэй, суутай   хүнүүд боложо ябахыетнай хүсэнэб!

- Мүнөө нэгэ үгэ шэлэжэ абаад, синквейн зохёогты (басни, хэшээл).

IV. Гэрэй даабари.

А) Э.Манзаровай басни сээжэлдэхэ.

Б) Басниин удхаар зураг зураха.

В) Басни зохёожо туршаха.