Һүҙ төркөмдәре. Исем. Исемдәрҙең яһалышы.
план-конспект урока (5 класс)

Тема:  Исемдәрҙең яһалышы.

Маҡсат: 1. Исемдәр тураһында белемдәрҙе тәрәнәйтеү, нығытыу, үткәндәрҙе ҡабатлау.

             2. Уҡыусыларғың телмәрен исемдәр менән байытыу.

             3. Темаға ыңғай мөнәсәбәт тыуҙырыу, исемдәрҙе телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыуға ирешеү.

                        Дәрес барышы.

1.Ориентир – мотивацион этап.

1).Артикуляцион күнегеү.

Таҡтаға яҙылған мәҡәлдәрҙе уҡыу.

        ТЫРЫШҠАН ТАБАР, ТАШҠА КАҘАҠ ҠАҒЫР – был беҙҙең дәрестең эпиграфы.

2).Өй эшен тикшереү.

3)Башватҡысты сисеү, ниндәй һүҙҙәр килеп сыға?

Л ә м у ы ҡ у

ә к ы с т ы к

ҡ и т ө ҫ т е

ы ә с к ө т а

р ы а п л ә п

с ғ ә т а т ҡ

1.Яҙыу ҡоралы

1.Белем ала торған сығанаҡ.

2.Класс әйбере.

3. ҘВаҡыт батшаһыҘ

4. Ҙ Икелеләр ҙә бишлеләр ҙәҘ яҙыла торған дәфтәр.

5. Мәктәптә эш урыны.

6.класс әйбере.

- Ниндәй һүҙҙәр килеп сыҡты? Улар ниндәй һорауҙарға яуап бирә?

-Ошо һүҙҙәр менән хикәйә төҙөү    

      3). Белемдәрҙе тигеҙләү

        А: Исем ниндәй мәғәнәне белдерә?

-предметтың атамаһын белдерә

-предметтың билдәһен белдерә

-предметтың иҫәбен белдерә

        Б: Исемдәрҙең нимә менән үҙгәреүен билдәләгеҙ:

-һан                                                 - килеш

-дәрәжә                                        -заман

        В: Килештәрҙең һорауҙарын дөрөҫ урынлаштыр:

Төп к.                                Кемгә? Нимәгә?

Эйәлек к.                         Кемдә? Нимәлә?

Төбәү к.                        Кемдең? Нимәнең?

 Төшөм.к.                        Кемдән? Нимәнән?

Урын-ваҡыт                        Кем? Нимә?

Сығанаҡ.к.                        Кмде? Нимәне?

Г: Исемдәрҙе күплек һанда ҡуйып яҙырға : китаптан ғһө-се  күнегеү.

- Уҡыу мәсьәләһен ҡуйыу.

2. Операциональ – башҡарыу этабы.

1) Проблемалы ситуация тыуҙырыу.        

   - Таҡталағы һүҙҙәр ни өсөн айырым бағаналарға яҙылған?

Юл                юлдаш                Айгөл                ата-әсә

Йыр                йырсы                        төньяҡ        йорт-ҡура

Таш                ташлыҡ                ойоҡбаш        ҡош-ҡорт

- Исемдәрҙең яһалышына ҡарап, урынлаштыр.

-Тамыр көйөнсә лә тулы мәғәнә аңлатып килгән исемдәр.

-Яһаусы ялғауҙар менән яһалған исемдәр.

- Ике йәки унан да күберәк тамыр һүҙҙәр ҡушылыуынан яһалған исемдәр.

-Һүҙҙәрҙе парлау юлы менән яһалған исемдәр.

-Һүҙҙәрҙе ҡыҫҡартыу юлы менән яһалған исемдәр.

А. ҡушма исемдәр

Б. ҡыҫҡартылған исемдәр

В.тамыр исемдәр

Г.парлы исемдәр

Д.яһалма исемдәр.

2).Табылған нәтижәләрҙе тикшереү, эҙләнеүҙәргә йомғаҡ яһау.

        - Исемдәрҙе үҙ урынына ҡуй.

Тамыр                                а. аҡҡош, Яҡтыкүл, Аҡбуҙат

ҡушма                                    б. ҡаҙ, ат, Юл

Парлы                                в. һауынсы, ауылдаш, нефтсе

Яһалма                        г.ҡурай еләге, һуҡтыр,кесерткән, ҡара ҡарға

ҡыҫҡартылған                д. кейем-һалым, йорт- ҡура, нәҫел- нәҫәп

һүҙҙәрҙе бәйләү юлы менән

        -Бирелгән һүҙҙәрҙе яһалышы буйынса ниндәй төрҙәргә ҡарауын билдәләргә.

Беренсе рәт – парлы һүҙҙәрҙе

Икенсе рәт – ҡушма һүҙҙәрҙе

Өсөнсө рәт – яһалма һүҙҙәрҙе

Дүртенсе рәт – тамыр һүҙҙәрҙе

Уйын уйнау.

 -Уҡыусыларға һүҙҙәр, ялғауҙар яҙылған морфемалар яҙылған карточкалар таратып, һүҙҙәр яһарға ҡушыла.

        Эш

        Эш-се

        Эш-көш

3.Рефлексив – баһалау этабы.

 –Беҙ  бөгөн нимә тураһында һөйләштек?

Өй эше биреү.

 - Һәр төргә тамыр, ҡушма, яһалмаға өсәр миҫал килтерергә, берәр һөйләм төҙөргә.

Бирелгән һүҙҙәрҙе группаларға бүлеп яҙырға.

Алма, ауылдаш, йәштәш, килеш –килбәт, алмасыуар, дарыу, ваҡ-төйәк, ҡарауылсы, Айһылыу, парта, буй -һын, башватҡыс, төҙөүсө, ҡара диңгеҙ.

 Һүҙҙәр менән хикәйә төҙөргә.

Һүҙҙәр менән шиғыр яҙырға.