2 нче сыйныф (рус төркеме) өчен татар теленнән эш программасы
рабочая программа на тему

                                                      АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Эш программасы түбәндәге документларга һәм укыту-методик комплектларга нигезләнеп төзелде:

I.Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы норматив-хокукый документлар, федераль дәүләт стандартлары:

1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында” Законы (№273, 29.12.2012 ел).

2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” Законы ( ТРЗ-68, 22.07.2013 ел).

3. Төп гомуми белем бирүнең федераль дәүләт белем бирү стандарты (РФ Мәгариф министрлыгының 1897 нче боерыгы белән кертелгән, 17нче декабрь, 2010нчы ел). 

II. Мәктәпнең локаль документлары.

1. Татарстан  Республикасы  Совет районы муниципаль  гомуми бюджетлы  белем   учреждениесе “169 нчы гомуми белем бирү мәктәбе” нең 2018-2019 нче елга укыту  планы.

2. Татарстан  Республикасы  Совет районы муниципаль  гомуми бюджетлы  белем учреждениесе “169 нчы гомуми белем бирү мәктәбе” нең  “Эш программасы турында нигезләмә”се.

III. ТР мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән үрнәк программа:

1.Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар/ [басма өчен Ч.М.Харисов,К.С.Фәтхуллова,З.Н. Хәбибуллина җаваплы ].- Казан: Тат. кит. нәшр.,2011.- 239 б.

2 .Татарстан Республикасының Мәгариф һәм Фән министрлыгы   тарафыннан тәкъдим ителгән “Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы (1-11нче сыйныфлар). Төзүче-авторлар: Р.З. Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева.- Казан, 2014.

IV. Татарстанның Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслек:

Татарский язык.2 класс: учебник для четырёхл. нач. шк. /Р.З. Хайдарова, Н.Г. Галиева, Г.М. Ахметзянова .-Казань:Татармультфильм, 2013.-144 с.: ил.- (Күңелле татар теле).

Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле дәресләре укытуның төп максаты һәм бурычлары

Рус телле балаларга татар телен укытуның төп максаты: укучыларны татарча аралашырга өйрәтү,татар теленең орфоэпик, орфографик.лексик, грамматик нигезләрен системалы рәвештә үзләштерү,телдән һәм язма сөйләм осталыгы һәм күнекмәләрен камилләштерү, татар теленә хөрмәт тәрбияләү, бу телнең дәүләт теле буларак әһәмияте зур булуына төшендерү.

Бу максатка ирешү өчен, түбәндәге бурычларны хәл итү сорала:

1)​ татар сөйләмен тыңлап аңларга күнектерү;

2)​ татар этикеты тәгъбирләрен кертеп, бирелгән ситуация буенча диалогик сөйләм оештырырга өйрәтү;

3)​ программада күрсәтелгән лексик темалар буенча телдән яки язмача монологик сөйләм булдыруга ирешү;

4)​ карап чыгу, танышу, өйрәнү, эзләнү максаты белән уку төрләрен кулланып, төрле жанрдагы текстларны аңлап уку күнекмәләрен үстерү;

5)​ татар телендәге сөйләмне фонетик, лексик, грамматик яктан дөрес төзергә күнектерү;

6)​ татар халкының фән, мәгариф, сәнгать, мәдәният өлкә​сендәге казанышлары, күренекле шәхесләре белән таныш​тыруны дәвам итү;

7)​ халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенә омтылыш тәрбияләү.

Татар исемнәрен, Татарстан топонимикасын дөрес әйтә белү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халык авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән таныштыру; укучыларның логик, индуктив, дедуктив фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү, хәтерне, игътибарлылыкны үстерү, аралаша белү сәләтен үстерү, ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне үстерү; татар теленең лексик, грамматик нигезләрен, филологик белемнәрен системалы рәвештә үзләштерү, укучыларның сөйләм күнекмәләрен үстерү.

Танып белү максатының эчтәлеге

Татарстан Республикасында яшәүче һәрмилләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннәнфайдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайлана.

Татар исемнәрен, Татарстанның табигатен, җирлеген, топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халкы авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән беренчел таныштыру - башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә.

Үстерү максатының эчтәлеге

Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләүсәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү - укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты (Л.С.Выготский).

Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

- фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;

- хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;

- аралаш белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатияхисләре);

- ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне үстерү.

Программага сайланга эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре буенча да эш оештырганда бу максатлар беренче планга куела.

 Тәрбияви максатның эчтәлеге

Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Тәрбия процессы укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алына. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны ү зэченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Башка милләт вәкилләренең күңелен яулардай, аларда гомумкешелек әхлакый сыйфатларны тәрбияләрдәй татар әдәбияты өлгеләре белән таныштыру шушы максатка буйсындырыла һәм сөйләшү-аралашуга алып чыгуга кулайрак булган әдәби әсәрләрнең авторлары тәкъдим ителә.

 Белем бирү максатының эчтәлеге

Укучыларның татар теле буенчалексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлыктөрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматиккатегорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.Укучының гомуми урта белем бирү мәктәбен тәмамлаганда сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча түбәндәге белемнәргә ия булуы күздә тотыла.

Универсаль уку күнекмәләре

Әдәби уку буенча төзелгән эш программасы укучыларының шәхси үсеш-үзгәреш, предметара һәм предмет нәтиҗәләрен үзләштерүне күз алдында тота.

Шәхси үсеш-үзгәреш нәтиҗәләренә ирешү осталыгы булып түбәндегеләр санала:

-гомуми кулланыш нормалары һәм кыйммәтләре күзлегеннән кешеләрнең эш- гамәлләрен, тормыш ситуацияләрен бәяләү;

-текстны “эмоциональ кичерү”, үз фикереңне белдерү;

-башка кешеләрнең хисләрен аңлау, кешенең хәленә керү, аңа теләктәшлек белдерү;

-укылган әсәр геройларына карата үзеңнең мөнәсәбәтеңне белдерү;

Предмет нәтиҗәләре 

булып әдәби уку курсын өйрәнгәндә универсаль уку гамәлләре формалашу санала.

Регулятив универсаль уку гамәлләрен 

формалаштыру чарасы булып – продуктив уку технологиясе; т

анып-белү универсаль уку гамәлләрен  формалаштыру чарасы булып-дәреслектәге текстлар, беренчел мәгълүмат белән эшләү күнекмәләрен тәэмин итүче методик аппарат;

коммуникатив универсаль уку гамәлләрен формалаштыру чарасы булып продуктив уку технологиясе һәм эшне парлап, кечкенә төркемнәрдә оештыру хезмәт итә.

Предмет нәтиҗәләре:

-укытучы, укучы укыган текстны ишетеп аңлау;

-бөтен сүзләрне аңлап, дөрес уку;

-текстны тулысынча сөйләү;

-кечкенә күләмле шигырьләрне ятлау;

-рәсем буенча телдән хикәя төзү;

-автор, текст исеме һәм текстның эчтәлеген билгеләү;

-хикәя, шигырьне аера белү.

Ярдәмгә мохтаҗ балалар белән эшләү өчен универсаль уку гамәлләре

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр        

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

- “Гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек”, “башкаларга карата түземлелек” төшенчәләрен кабул итү, аларның кадерен белүне мөмкин кадәр гади итеп аңлату;

- туган республикага, гаиләгә, туганнарга карата хөрмәт, әти-әнине ярату; үз милләтеңне ярату, татар булуың белән горурлану хисләре булдыруны өстәмә материалларга нигезләнеп тәкъдим итү;

- укуга карата кызыксыну хисе булу, укучы ролен үзләштерү юлларын укучыга шәхси якын килү методикасы нигезендә хәл итү;

- әдәби әсәрләрдәге төрле тормыш ситуацияләрен һәм геройларның гамәлләренә кешелек нормаларыннан чыгып бәя бирүне тагын да гади юллар нигезендә аңлату;

Предмет нәтиҗәләре

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

- эшчәнлек өчен уңай шартлары булган эш урынын әзерләү.

- укытучы ярдәме белән эшне планлаштыруның тагын да уңайрак юлларын өйрәнү.

- укытучы ярдәмендә эшнең дөреслеген тикшерү өчен кулланма схема материаллардан файдалану.

- эш сыйфатына бәя бирә белү алымнарының схематик ысулына таяну.

- эш барышында гади генә эш приборлары белән эш итә белү өчен уңайлыклар тудыру ( линейка, бетергеч, карандаш, )

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

- дәреслек белән эш итә белү өчен өстәмә уңайлыклар тудыру.

- хәрефләрне танып, текстны (хикәя, шигырь, әкиятне) сәнгатьле итеп укый алырга ирешерлек мотивлаштыру юлларына таяну.

- этнокультура өлкәсенә караган сүзләр булган текстны, сүзлекләр кулланып, аңлап уку өчен уңай шартлар тудыру.

- текстта очраган таныш сүзләргә таянып, яңа сүзләрнең мәгънәсен төшенү өчен сүзлекләрдән файдалану, ул сүзләрне шәхси сүзлек дәфтәренә теркәп бару.

- текстны сәнгатьле итеп укыгач, эчтәлекне өлешләргә бүлеп гадиләштерү, сорауларга җавап бирү өчен план-схемадан файдалану.

- укытучының авыр булмаган сорауларына җавап бирә, тиешле мәгълүматны дәреслектән таба белү өчен алдан тәкъдим ителгән план нигезендә эш алып бару.

- предметларны, чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү өчен уңайлы чыганак кулланмалардан файдалану.

- укылган яки тыңланган зур булмаган текстның эчтәлеген сөйли белүнең гади ысулларыннан файдалану, планлы эш алып бару.

Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:

- дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү өчен укучыда уңай мотивация булдыру.

- укытучының, классташларның сорауларына җавап бирү өчен укучыда кыенсыну, читенсенү кебек хисләрне җиңәрлек ярдәм ысулларыннан файдалану.

- сөйләм этикеты нормаларын үтәү: исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү.

- башкаларның сөйләмен тыңлый һәм аңлый белү.

 - парларда эшли белүнең әһәмиятле булуын аңлата алырдай ысуллар куллану, укучыда әлеге эш төре белән кызыксынырдай сыйфатлар тәрбияләү.

                    ПРЕДМЕТНЫ  ҮЗЛӘШТЕРҮНЕҢ ПЛАНЛАШТЫРЫЛГАН

                                                                                  НӘТИҖӘЛӘРЕ

Укучы өйрәнә:

1. Исемнең төшем килеше белән таныштыру.
2. Исемнәрнең юнәлеш, чыгыш, урын-вакыт  килешләрен сөйләмдә куллануны камилләштерү.
3. Исемнәрнең берлек санда 1,2 затта тартым белән төрләнешен сөйләмдә куллануны камилләштерү.
4. Исемнәрнең берлек санда 3 затта тартым белән төрләнеше белән таныштыру (аның китабы, сумкасы).
5. Сыйфатның гади дәрәҗәсен сөйләмдә куллану.
6. 11дән 20 кадәр саннарны сөйләмдә куллану.
7. Мин, син зат алмашлыкларын юнәлеш килешендә сөйләмдә куллану.
8. Зат алмашлыкларын күплектә сөйләмдә куллану.
9. Кайчан? сорау алмашлыгы белән таныштыру.
10. Кем? Нәрсә? кайда? кая? кайдан? нинди? ничек? ничә? ничәнче? сорауларына җавап бирә, аларны кулланып, сорау бирә белүне камилләштерү.
11. Хәзерге заман хикәя фигыльнең 1,2,3нче зат юклык формасы белән таныштыру.
12. Билгеле үткән заман хикәя фигыльнең барлыкта  һәм юклыкта берлек сан 1,2,3нче зат формасы белән таныштыру.
13. Боерык фигыльнең барлык һәм юклык формалары белән таныштыру.
14. Кирәк, кирәк түгел, ярый, ярамый хәбәрлек сүзләрен сөйләмдә куллану.
15. Чөнки теркәгечен сөйләмдә куллану.

Орфографик һәм орфоэпик минимум

1.Сузык авазлар. Калын һәм нечкә сузыклар, аларны дөрес әйтү һәм язу күнекмәләрен камилләштерү.  Сингармонизм законы. Татар теленең үзенчәлекле сузыклары һәм аларны белдерә торган хәрефләрнең дөрес язылышы. Сүзләрне транскрипция билгеләре белән яза белү.

2.Тартык авазлар.Яңгырау һәмс аңгырау авазлар. Алар кергән сүзләрне дөрес әйтә һәм язу күнекмәләрен камилләштерү.

3. Татар алфавитын яттан белү.

4. Сүзләрне иҗекләргә бүлү. Укылган иҗекләр санын билгели белү.

5. Аралашу өчен бирелгән темаларга караган сүзләрнең дөрес әйтелешенә ирешү.

6. Җөмлә ахырында тыныш билгеләрен интонациягә бәйле рәвештә кую

                                  Укыту  предметының эчтәлеге

                                      Без мәктәпкә барабыз ( 6 сәг.)

            Татар телен өйрәнүнең әһәмиятен аңлату, дәреслек белән танышу. Яңа уку елы белән котлау. Кем? Нәрсә? Кая? Кайда? Кайдан? сораулары. Хәзерге заман хикәя фигыльне барлык-юклык формасында зат-сан белән төрләндерү. Уку-язу зсбапларының барлыгын-юклыгын, кирәклеген хәбәр итү, уку хезмәте турында сорау, сөйләү. Сорау белдерүче аффикслар. Татар алфавиты. Татар теленең хәреф-аваз системасы. Татар  телендә сингармонизм законы.  Тәртип саннары.  Сәгать ничә? Сәгать ничәдә? сораулары.  Раслау җөмләләр.  Исемнәрнең берлек санда тартым белән төрләнеше.

                                 Базарда. Көзге уңыш. (  11 сәг.)

    Көз билгеләре. Нинди? соравына җавап бирүче сүзләр. Чөнки теркәгече белән җөмләләр төзү. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр.  Сүзнең нигезе һәм кушымчасы. Билгеле үткән заман хикәя фигыльнең барлыкта берлек сан 3 зат формасы. Хәзерге заман хикәя фигыльнең I, III зат берлек, күплек сан формалары. Боерык фигыльнең барлык һәм юклык формасы.  Исемнәрнең төшем килеше. Сәгать ничә? Сәгать ничәдә? сораулары, аларга җавап бирү. Җиләк- җимеш, яшелчә исемнәре.Үзеңнең режимың турында сөйләү. Ничә? Ничәнче? Ничә сум? Ничек? сорауларына җавап бирү. 1-100 гә кадәр саннар, аларны  сөйләмдә дөрес куллану. Базарга барырга чакыру, базарда җиләк-җимеш сатып алуны белдергән сөйләм үрнәкләре.

                                 Мин чисталык яратам. (16 сәг.)

   Чисталык һәм сәламәтлек турында диалог һәм монологлар төзү. Без, сез, алар  алмашлыкларын сөйләмдә куллану. Сабын белән юына төзелмәсе. Хәзерге заман хикәя фигыльнең 1, 2, 3 зат күплек формасы.  Кемгә? Нәрсәгә? сорауларына җавап бирү кушымчалары.  Мин, син, ул алмашлыкларының юнәлеш килешендә  кулланылышы.  Шәхси гигиена предметларының атамалары, аларны сөйләмдә куллану. Табибка кайсы җирең авыртуны әйтү, авыруга киңәш бирү.

                                             Кыш (13 сәг.)

 Кышкы табигатьне сурәтләү. Ел фасыллары, ай исемнәре. Сыйфатның гади дәрәҗәсе. Кирәк, кирәк түгел, ярый, ярамый сүзләрен сөйләмдә куллану. Җөмлә ахырында тыныш билгеләре.  Антоним сүзләр белән танышуны дәвам итү. Калын, нечкә сузыкларны  дөрес әйтү, язу.  О-Ө хәрефләренең беренче иҗектә генә язылышын белү. Тартык авазларны дөрес әйтү, язу. Бәйрәм белән котлау язу.

                                       Безнең гаилә” (5 сәг.)

  Гаилә әгъзаларын атау. Аш вакытлары. Өй эшләрендә булышу турында сөйләү. Исемнәрнең төшем килешендә төрләнеше, кушымчалары. Кайчан? соравына җавап бирү. Хәзерге заман хикәя фигыльнең зат-санда төрләнеше. Бер-береңне табынга чакыру, кыстау формалары. Боерык фигыльнең барлык-юклык формасы. Үткән заман хикәя фигыльнең барлык-юклык формасы.

                                           Яз ” (4сәг.)

Язгы  табигатьне сурәтләү. Ел фасыллары, ай исемнәрен искә төшерү.  Кайчан? соравына җавап бирү. 10-20 саннарының төзелеше, язылышы.

                    Туган ягым. Мин Татарстанда яшим” (4сәг.)

   Татарстан шәһәрләре, елга исемнәре. ... шәһәре,  ... урамы  төзелмәсен сөйләмгә кертү. Исемнәрнең  иялек килеше белән төрләнеше, кушымчалары. Зат алмашлыкларын төрле килешләрдә куллану. Астында,өстендә сүзләрен сөйләмдә куллану.

                                       Кибеттә” (4 сәг.)

   Кием, ашамлык исемнәре, аларның бәяләрен сорау формалары. Үткән заман хикәя фигыльнең барлык-юклык формасын сөйләмдә дөрес куллану. Ә  теркәгечен сөйләмдә дөрес куллану. Бирегез әле  төзелмәсе, аны сөйләмдә куллану.

                                            Җәй” (7 сәг.)

Җәй билгеләре. Сабантуй бәйрәме.  Ничә? Ничәнче?сораулары, аларга  җавап бирү. Әле, бик кисәкчәләрен сөйләмдә куллану. Татар теленең үзенчәлекле сузыкларын белдерүче хәрефләр, аларны  дөрес  язу.

  Барлыгы:   70  сәгать.

                                                                                                       Календарь – тематик  план

 Татар теле

 Сыйныф:   2 нче

 Барлыгы  сәг. 70  ; атнага 2 сәг.

 Контроль эш:  5