Разработка урока по бурятскому языку в 5 классе
план-конспект урока (5 класс) на тему

Министерство образования и науки РБ

ФГБОУ ВПО «Бурятский государственный университет»

Восточный институт

«Теория и методика обучения бурятскому языку и литературе

в условиях реализации ФГОС второго поколения»

Проект открытого учебного занятия

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

Автор: Жамбалова Б.Б., слушатель КПК

Улан – Удэ, 2014

5-дахи класста буряад хэлэнэй хэшээл

Темэ: Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд

Зорилгонууд: 

Һургалгын:

• Ойлгуулгын: Мэдүүлэлэй шухала гэшүүдтэй танилсуулха, мэдэсыень үргэдхэхэ, юрын гэшүүд тухай ойлгосо үгэхэ.
• Практическа: мэдүүлэлэй шухала гэшүүлые оложо, ямар хэлэжгын хубяар гараhыень элирүүлэхэ, хэлэлгэдээ зүб хэрэглэжэ hургаха.
• Шалгалтын: дүүрэн харюу үгэлгэ, даабари дүүргэлгэ.

Хүгжүүлгын: үгтэhэн материал нэгэдхэжэ, шухала тобшолол гаргажа hургаха, үхибүүдэй ухаан бодол, ухаа мэдээ болон хэлэлгэеэ дэбжүүлгэ.

Хүмүүжүүлгын: буряад арадай хубсаhан тухай мэдэхэ болгохо, гоё hайханииень сэгнэжэ, үмдэжэ ябаха хүсэл түрүүлхэ.

Хэшээлэй янза: шэнэ темэ гаралгын.

Хэшээлэй түхэл: хөөрэлдөөн, бэшэмэл хүдэлмэри.

Хэшээлэй арга: аман үгын, бэдэрэлгын.

Хэшээлэй хэрэгсэл: номууд, проектор, экран, буряад хубсаhан, таблица, толинууд.

Хэшээлэй байгуулга:

1. Эмхидхэлэй үе.
2. Шэнэ темэ гаралга.
3. Бэхижүүлхэ
4. Амаралга.
5. Хэшээлэй дүн гаргалга.
6. Гэрэй даабари.
7. Сэгнэлтэнүүдые табилга.

           Ι. Эмхидхэлэй үе.

Мүнөөдэрэймнай хэшээл «Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд» гэhэн шэнэ темэ гаралгын хэшээл. Энэ темэ гарахадаа, «Буряад дэгэлнүүд» гэhэн темээр хөөрэлдөө хэжэ үнгэргэхэбди. Иимэ түсэбтэй хүдэлхэбди:

1. Темэдэ хабаатай мэдэсэеэ шалгалта.
2. «Эрэ хүнэй дэгэл»
3. «Эхэнэрэй дэгэл»
4. «Басаган дэгэл»
5. Yхибүүдэй дэгэл»
6. Шалгалта - тестнүүд

ΙΙ. Шэнэ темэ гаралга.

Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд тухай таанар эхин классудта hуража байхадаа, буряад хэлээр, ород хэлээр үзэхэжэ мэдэхэ болоhон байнат. Тиигээд мүнөө юу hанана, мэдэнэ гээшэбибди гэжэ дэбтэртээ бэшэхэт (экран дээрэ бэшээтэй байhан асуудалнуудта харюусангаа):

1. Мэдүүлэлэй ямар гэшүүдые шухала гэдэг бэ?
2. Нэрлүүлэгшэ ямар асуудалда харюусадаг бэ?
3. Ямар хэлэлгын хубяар гарадаг бэ?
4. Ямараар доогуурынь зурадаг бэ?
5. Хэлэгшэ ямар асуудалда харюусадаг бэ?
6. Ямар хэлэлгын хубяар гарадаг бэ?
7. Ямараар доогуурынь зурадаг бэ?
8. Шухала гэшүүдые мэдүүлэлэй юун гээд ондоогоор нэрлэдэг бэ?

Зай, мүнөө шалгая, хэр зүб hанабабибди гэжэ, энэ харюунуудые хаража, хажуудань иимэ тэмдэгүүдые табигты  (буруу юумэеэ зураха). Хүн бухэн өөртөө дүн табиха.

• Ород хэлээр таблица хараябди, зэргэсүүлгэ.
• Мүнөө номоо нээжэ, дүримүүдые уншанабди.

Һурагшад буряад дэгэл тухай хөөрөө бэлдэнхэй. Хөөрэхэ текст бүхэниинь слайднууд дээрэ дэгэлнүүдэй зурагуудтайгаар гарана.

«Эрэ хүнэй дэгэл» - hурагша хөөрэнэ.

- Эрэ хүнэй дэгэл – гоё hайхан түхэлтэйгөөр оёгдодог. Дэгэлэй энгэр онсо гоёор шэмэглэгдэнэ. Дээдэ захань ногоон үнгэтэй байха, энэнь hалбаран сэсэглэhэн газар гээшэ. Дундахинь хара үнгэтэй байдаг. Энэнь гадарай хүрьhэн болоно. Доодо талань улаан үнгэтэй байдаг. Энэнь гал гээшэ. Туруунуудынь хара үнгэтэй хилэн бүдөөр оёгдонхой. Мориной туруунда адли. Энэнь мориие хүндэлhэн удхатай. Бүhэ хүнэй ами наhые, энхэ элүүрые хамгаалха гол үүргэтэй.

Даабари:  1,2,5,6 мэдүүлэлнүүдэй грамматическа hуури олоод, дэбтэр соогоо бэшэхэ, доогуурнь зураха (экран дээрэ бэшэгдэhэнhээ шалгаха)

Дүн: мэдүүлэлэй шухала гэшүүд – нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр, мэдүүлэлэй грамматическа hуури болоно

«Эхэнэр хүнэй дэгэл» - hурагша хөөрэнэ.

Эхэнэрэй дэгэл онсо маягтайгаар, баhал гоё hайханаар шэмэглэгдэн (оёгдодог). Эрэ хүнэй дэгэлhээ илгаань: булуубшатай, булуубшын хүбөө, тохой, нюдарга. Сээжэнь таhархай, хормойнь хуняаhа хэжэ суглуулhан.

Уужа – сээжэбшэ. Тэрэ эхэнэр хүнэй нюрга болон сээжэ бэеые халхалан хамгаалдаг. Yшөө (уужа) хадамда гараhан эхэнэр гэжэ гэршэлдэг.

Даабари: Точконуудай орондо таараха шухала гэшүүдые табижа, буулган бэшэхэ.

1. 1 мэдүүлэл соо хэлэгшэ табигдаба – оёгдодог.
2. Һүүлшын мэдүүлэл соо нэрлүүлэгшэ табигдаба – уужа.
3. Уужа – сээжэбшэ. Энэ ямар мэдүүлэл гээшэб? Хоюулаа ямар хэлэлгын хубяар гаранаб? – юумэнэй нэрээр. Ямар дүрим гаргахаар бэ? – Хэрбэеэ нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоер нэгэ хэлэлгын хубяар (ю.н.) гараhан байгаа hаань, дундань зурлаа табидаг.

Дүн: Хэрбэеэ нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоер нэгэ хэлэлгын хубяар (ю.н.) гараhан байгаа hаань, дундань зурлаа табидаг.

«Басаган дэгэл» - hурагша хөөрэнэ

Басаган дэгэл булуубшагүйгөөр оёгдонхой. Уужагүйгөөр үмдэгдэдэг. Басаган дэгэл энгэрэй гоёолтогүй. Сээжэнь таhархай, хормойнь хуняаhа хэжэ суглуулhан.

1. Басаган дэгэл энгэрэй гоёолтогүй (булта дэбтэртээ бэшэжэ абаха)– энэ мэдүүлэл соо нэрлүүлэгшэ, хэлэгшэ хоёрые оложо, хэлэгшэ ямар хэлэлгын хубяар гаранаб гэжэ элирүүлхэ. Тэмдэгэй нэрээр гарана, асуудалынь – ямар бэ?
2. Оёгдонхой гэжэ үгын транскрипци (галиглалга) хэхэ- (ой огдонхоэ)
3. Басаган дэгэл эхэнэрэй дэгэлhээ юугээрээ ондооб?

Дүн: Хэлэгшэ ямаршье хэлэгын хубяар гаража болохо

«Yхибүүдэй дэгэл» - hурагшадай творческо хүдэлмэри (үхибүүн дэгэл тухай бэшэ дэгэлнүүдые хараад, текст зохёохо)

Yхибүүдэй дэгэл эрэшүүлэй дэгэлдэ адляар оёгдодог. Басаганайшье, хүбүүнэйшье hаа дэгэлэй энгэр баhал гурбан үнгөөр гоёогдонхой. Багахан басаганай дэгэл сээжээрээ таhархай, hайхан үнгын торгоор оёгдоно. Хүбүүдэйхиие хүхэ мүнхэ тэнгэриин үнгөөр оёгдонхой.

1.Шалгалта, уншалга

ΙΙΙ. Амаралга. 

Багша амарангаа тобшоёо дороhоонь дээшэнь тобшолхо, али хамсыгаа урид үмдэхэб гэжэ хөөрэлдөө үнгэргэхэ hурагшад гараа дэшэ доошонь ябуулжа, тобшолхые харуулна.

ΙV. Бэхижүүлгэ

Номоор хүдэлмэри: 1. Д – 264 (сээжээр, нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёрые точконуудай орондо табижа уншаха)

1. Д – 267 – нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр доогуурнь зураха.

V. Согсолол

1. Буряад  араднай урда сагhаа ехэ hайхан, уран гоёор оёhон дэгэлнүүдые үмдэжэ ябадаг байгаа гэжэ ойлгобобди. Мүнөө маанад хүрэтэр ерэнхэй, бидэ hайндэрнүүдтэ, найр нааданда ехэ дуратайгаар үмдэжэ ябадаг гээшэбди. Тиихэдээ бидэ захаhаань дэгэл абаад үмдэдэггүй, ямар наhандаа ямар дэгэл үмдэхэб гэhэн онсо шэнжэнүүдтэй гэжэ мэдэхэ болообди. Нэгэ hурагша богонихоноор дэгэлнүүд тухай хөөрөөд үгэхэ.

2. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд тухай юу мэдэхэ болообибди?

• Нэрлүүлэгшэ хэлэгшэ хоёр мэдүүлэлэй шухала гэшүүд болоно
• Шухала гэшүүдые мэдүүлэлэй грамматическа hуури гэдэг
• Нэрлүүлэгшэ мэдүүлэл соо хэлэгдэhэн юумэ тэмдэглээд, хэн? юун? гэhэн асуудалнуудта харюусадаг
• Хэлэгшэ нэрлүүлэгшэ тухай юу хэлэгдэhые тэмдэглээд, юу хэнэб? яанаб? хэн бэ? юун бэ? гэhэн асуудалнуудта харюусадаг

VΙ. Гэрэй даабари

1. Буряад малгай тухай материал бэдэрхэ
2. Буряад дэгэл тухай мэдэхэ болоhон юумэн тухайгаа багахан хөөрөө бэшээд ерэхэ. Мэдүүлэлнүүд соохи грамматическа hуурииень олоод зураха.

VΙΙ. Сэгнэлтэнүүд

Сценарий проведения 2 межрайонного творческого

конкурса им.К Цыденова, учителя, поэта, писателя, художника

«Урихан эжым шарайhаа үлгэн дэлхэй дулаахан»

 Ведущий: 

          Мэндэ амар, хүндэтэ нютагаархид! Мэндэ амар, хүндэтэ холоһоо бууһан айлшад! Уран зохеолшо, уран зурааша, багша Ким Шогдопович Цыденовэй нангин мүнхэ дурасхаалда зорюулһан Ким Шогдоповичай гэр бүлын ба Цокто Номтоевай нэрэмжэтэ Yльдэргын юрэнхы дунда һургуулиин эмхидхэһэн, Буряад Республикын эрдэм ухаанай болон һуралсалай министерствын, Яруунын аймагай захиргаанай, Яруунын аймагай эрдэм һуралсалай таһагай, «Ярууна» газетын редакциин, Yльдэргын дунда һургуули 1969 ондо дүүргэһэн хоердохи выпускын - Ким Шогдоповичай шабинарай-   дэмжэһэн, мүнөө заншалта болоһон уран бэлигтэнэй мүрысөөндэ  хабаадахаяа ерэһэн үргэн нэмжээ Ярууна нютагаймнай, хонгор һайхан Хориин Алан нютагай, хэбэд номхон Хэжэнгын манай хүршэ Могсохон, Ородой Адаг нютагуудһаа,  алдар суута Асагадай  үхибүүд ба багшанарта, амар мэндэ!    

    «Yлгэн дэлхэйн алтан булан», «Мүнгэн сэргэ Yльдэргэ»  гэжэ  түрэһэн үдэһэн тоонто  нютагаа Буряадаймнай элитэ поэдууд (манай дунда һуунад) Булад Намдакович Жанчипов, Цырен-Ханда Ринчиновна  Дарибазарова  хоер холо ойро суурхуулжа тоонто нютагаа   магтаһан байдаг. Манай  алдарта багша, уран зохеолшо, поэт, сэрэгшэ  Цокто Номтоев  Yльдэргынгөө  һургуули «Yлзы һайхан үлгы» гэжэ алтан мүрнүүдээрээ  мүнхэлһэн байна. Иимэл һайхан Yльдэргэ нютагай үргэн дэбисхэр дээрэ,   энэ дэмбэрэлтэ уулзалгада таа бүгэдэниие мэндэшэлхыем зүбшөөгыт.

     «Хүн гээшэ хүхэ мүнхэ тэнгэри доро хүнхинэн эрьелдээшэ дэлхэйн хүрьһэн дээрэ хүлэйнгөө мүр  үлөөхэ гэжэ имагтал түрэдэг бэшэ, харин хүмүүнэй бэе олоһон хадаа хүнүүдэй сэдьхэл зүрхэндэ дурасхаал орхихо еһотой болоно. Һайн гү, али бирагүй гү, юрэдөөл дурасхаал. Һайн дурасхаал үлөөһэн хүниие хүнүүд хододоо һайнаар, һайханаар дурдажа байха байна»,- гэһэн сэсэн мүрнүүдээр Буряадаймнай  поэтесса Цырендулма Дондогой эрхим хүндэтэ нүхэр Ким Цыденов тухайгаа бэшэһэн дурсалга - статьягаа 1997 оной декабриин 27-ной «Буряад Yнэн» газетын дугаарта эхилһэн байна. Эдэ үгэнүүдыень недондо, энэл хаһада   «Эхэ нютаг - эльгэн тоонто» гэһэн  уряа доро   түрүүшынхиеэ үргэн дэлисэтэйгээр үнгэргэгдэһэн мүрысөөндэ  суглархадаа дабтан- дабтан  хэлэһэн байнаб.

Энэ дэмбэрэлтэ уулзалгада Яруунын аймагай 40 гаран хүн мүрысөөндэ хабаадагшад суглараа, Улаан-Үдэ хотоһоо буужа ерэһэн Уран зохёолшодой холбооной гэшүүдтэй, Ким Шогдоповичой түрэлхидтэйнь дүн хамта 60 гаран хүн хабаадаа.

Аймагай 6 дунда һургуулинуудай түлөөлэгшэд – багшанар ба һурагшад 3 секцинүүдтэ хубааржа, жэнхэни буряад хэлэн дээрээ «Эхэ нютаг – эльгэн тоонто» гэһэн сэдэбтэ шүлэгүүдые, рассказуудые зохёожо, уран һайханаар зурагуудые зуража мүрысөөд, илагшад элирээ. Секци бүхэн 3 наһанай бүлэгүүдтэ хубааржа ажаллаа: 5-8 классуд, 9-11 классуд, ехэшүүл.

Уран шүлэгэй «Уянгын найруулга» гэһэн секцидэ 12 хүн хабаадаа. Энэ  секциин жюридэ уянгата лирик, Буряадай арадай поэт, сэтгүүлшэн  Б.Н.Жанчипов, Ж.Ч.Дымчикова, «Буряад-Монгол ном» гэһэн хэблэлэй түрүүлэгшэ, Д.Ц.Галсанова, Үльдэргын дунда һургуулиин директор гэгшэд хүдэлһэн байна.

Энэ секцидэ хабаадагшад баян нугархай түрэл хэлэн дээрээ үгтэһэн темэдээ шүлэгөө тааруулан зохёожо, тэдэнээ уран зохидоор уншан хамгаалаа.

«Үгүүлэлтэ зохёол» гэһэн секцидэ 13 хабаадагшад тоонто нютагайнгаа байгаали, түүхэтэ газарнууд тухай зохёолгонуудые бэшээ. Иигэжэ үхибүүднай, ехэшүүлшье хадаа түрэл хэлэнэйнгээ баялигые мэдэржэ, түүхэ домогоо, түрэһэн тоонтоёо түүрээжэ ябахань лабтай даа. Жюридэ  Ц.Б.Цырендоржиев, буряадай элитэ уран зохёолшо, Үльдэргэ нютаг тоонтотой поэтессэ Ц-Х.Р.Дарибазарова, багшын ажалай ветеран ород хэлэ ба литературын багша  Ц.Ж.Нимаева гэгшэд хүдэлөө.

«Уран зурааша» гэһэн секцидэ эгээл олон хабаадагшад байба: 18 хүн зураха бэлигээ гэршэлээ. ГБОУ СПО «БРПК» -гай уран зурагай багша, Россин уран зураашадай холбооной гэшүүн Ц.Д.Надогурова, Үльдэргын зурагай багша П.Ф.Климов, К.Ш.Цыденовэй ехэ хүбүүн А.К.Цыденов гэгшэд жюридэ  томилогдожо, ехэ харюусалгата ажал ябуулжа, дүнгүүдые гаргаһан байна.

Энэ секцидэ хабаадагшадта баһал дээрэ хэлэгдэһэн сэдэб үгтэжэ, эндээ һуугаад лэ, 2 сагай турша соо, тойроод байһан байгаалияа, элдэб үзэгдэлнүүдые обёорон хаража, адаглажа ябаһанаа хэрэглэн, яһалашье зохидшоохоор зурагуудые элдэб шэрэ будаг хэрэглэн зураал даа

К.Ш.Цыденовэй нэрэмжэтэ мүрысөөнэй дүнгүүдээр түрүү һууринуудые эзэлһэн хабаадагшадта 2000, 1000,500 түхэриг мүнгэн шангууд дипломуудтайгаар барюулагдаа юм. Хабаадагша бүхэн үнэмшэлгэнүүдтэ, багша-хүтэлбэрилэгшэ бүхэн баярай бэшэгүүдтэ, зохёолшын рассказуудынь хэблэһэн «Байгал» сэтгүүлэй, зохёолшо тухай дурсалгануудтай «Буряад үнэн» сониной һүүлшын дугаарнуудта булта хүртэһэн байна. Эдэ ехэ мүнгэн шангуудай, дипломуудай, үнэмшэлгэнүүдэй, баярай бэшэгүүдэй спонсорнууд К.Ш.Цыденовэй хани нүхэр А.Ч.Цыденова, эсэгынгээ нангин дурасхаал мүнхэлһэн  үри хүүгэдынь гэр бүлэнүүдтэеэ болоно.

       Мүрысөөнэй дүн гаргагдаһанай һүүлдэ тайзан дээрэ гаража үгэ хэлэхэ зон олон байгаа. Энэ К.Цыденовэй нэрэмжэтэ түрүүшынхиеэ үнгэргэгдэһэн мүрысөөнэй дүнгүүд тухай , хэдэн жэлэй хугасаа соо, саашаа мүрысөөгөө заншалта болгон үнгэргэгдэхэ ябуулганууд тухай, буряад хэлэеэ хүгжөөжэ, уран нугалбарииень алдангүй, баян хэлэн дээрээ хөөрэлдэжэ, харилсажа ябаял гэжэ хүн бүхэн уряалаа.      

     Харин мүнөөдэрэймнай Ким Шогдоповичай дурасхаалта уран бэлигтэнэй мүрысөөн    «Урихан эжым шарайһаа  үлгэн дэлхэй дулаахан» гэһэн уряа доро үнгэрхэнь.

Слово Д.Цыденовне

Слово Виндарье Ринчиновне    

  Слово начальству

1. Ким Шогдоповичай бүлэ: наһанайн  хайрата нүхэр, багшын ажалай ветеран, Буряад Республикын соелой габъята хүдэлмэрилэгшэ, энэрхы эжы,6 ашанараа,  4  гушанараа шадал соогоо үндылгэлсэжэ байһан, минии багша Анна Чимитдоржиевна Цыденова;
2. Ехэ басаган , Буряадаймнай  ниитэ ажал ябуулагша, буряад арадайнгаа хугжэмэй заншалта зэмсэг сууха- хуур  арадтаа бусаалсаһан Виндарья Доржиева- Цыденова-Кимэй   «Дозор» гэһэн хамгаалгын компаниин дарга Эрдэм нүхэртэеэ.
3. Ким Шогдоповичай ехэ хүбүүн Амгалан эсэгэһээ абаһан зураг зураха бэлиг талаан үршөөлөө Алима басагандаа дамжуулһан байна. Алима Амгалановна мүнөө дээрэ Улан-Удэ хотымнай үхибүүдтэ зураг заана.

 ЖЮРИ:

СМИ

Телевидение (БГТРК): Дамбаринчинов Баир Цыренжапович  На студии телевидения с 1992 года ведущий программы Дамбаринчинов Баир Цыренжапович ведет программы «Буряад орон» (в соавторстве с Жамсоевой Д.Б.) и «Тайзан» («Сцена»). Плодотворная творческая деятельность Дамбаринчинова Б.Ц. была отмечена Почетной грамотой Правительства Республики Бурятия, удостоен премии имени Я.Гашека Союза журналистов республики и почетного звания «Заслуженный работник культуры Республики Бурятия»+ оператор

Радио (БГТРК), Газета «Буряад Yнэн»: Цыбенова Ешигма Цымжитовна  

Фотокорреспондент: Андрей Огородник

Гость: Нимбуева Любовь Ширабовна – дочь Шираба Нимбуева, заслуженный работник культуры Бурятии

     Түрэһэн эхэ, түрэлхи хэлэн, түрэһэн нютаг хүн бүхэндэ байдаг. Хүн түрэлтэн бүхэн, бүхы хамаг амитад эхэhээ эхи абажа, энэ тэнюун дэлхэй дээрэ мүндэлнэ. Минии багша эхэ хэлэнэймнай суута багшанарай нэгэн Цыренханда Жамсуевна Жамьянова иигэжэ хэлэһэн байдаг: «Алтан дэлхэй дээрэ амидарал асардаг эхэ, ажабайдалда аза  жаргал түхөөдэг эхэ, аюулай тохеолдобол арһа мяхаараа халхалха эхэ, юугээршье хэмжэшэгүй, юугээршье сэгнэшэгүй, юунтэйшье жэшэшэгүй нангин эхэ». Иимэ эхэнүүдэй нэгэн Ким Цыденовэй  эжы -  Цырма-абгай болоно.

     Мужыхын бодонгууд угай Жэгмэдэй Мухарай зүргаан үхибүүдэй (хоер хүбүүн ба дүрбэн басаган) дундахи басаган байһан. Ямаршье ажалһаа тунхарихагүй, ажалша бүхэриг, амгалан тэнюун, ниигүүлэсхы боди һайхан, баян дэлгэр сэдьхэлтэй, ажабайдалай жэгдэ бэшэ үндэр набтар хүтэл һайсал дабаһан хүн, Цырма абгаймнай.

      Газар уһан дээрэ гараһаар гансахан үриингөө гурбан амтатай ашанарайнгаа хоншуухан мүндүүень  үндэн – үндэн бэедээ шэнгээжэ, огторгойнгоо олон бурхадта зальбаран, хүгшэн эжын халима баярта хүртэһэн  юм. Оройдоол 34 наһандаа оюун бэлигэйнгээ ошо сасаржа байха үедэ  үнжэгэн нимгэн, уян сэдьхэлтэ хайран хүбүүниинь холборхой юртэмсэһөө халин ошон, эхэ түрэл дэлхэйдээ эбэртэлүүлээ  бэлэй.

    Эдир залуудаа гурбан жаа үхибүүдтэй үлэһэн Анна бэритэеэ  Виндарья, Амгалан, Дэлгэр ашанараа хүн болгожо,  хүл дээрэнь табилсаа.  Виндарья аша басаган Эрдэм хүрьгэнтэнэйнгөө  ехэ хүбүүн  Зоригойнгоо хүлдэ орохыень миһэрэн – миһэрэн хаража уяран, нюдэн дээрээ нулимса суглуулан  һуугаа  бэлэй.

     Хара багаһаа хойшо хүгшэн эжынгээ һургаал заабариие тон нарин няагтаар ухаан сэдьхэлдээ хадуужа абаһан, эсэгынгээ нэрэ нэрлүүлһэн,  уг гарбалаа үргэлжэлүүлһэн  Ким Шогдоповичой ехэ хүбүүн Амгаланай үбгэн баабайнгаа нэрэ даажа абаһан Ким хүбүүн  ба эгэшэнь Алима, жаа хүбүүн Дэлгэрэй  Алдар  Булат хоер, Амгалан Дэлгэр хоерой эгэшэ Виндарьягай Зориг Тимур хоер  аба эжынгээ алтан һургаал дагажа, ажабайдалай асари замда гаража байна.  

    Мүнөө танай анхаралда Цырма –абгайн дүү хүбүүн Буряадай АССРэй габьята багша Жамьян Цыжипович Цыжиповай басаган баһал Буряадай АССРэй габьята багша, Россиин юрэнхы һургуулиинуудай хүндэтэ ажалшан, багшын ажалай ветеран, олон жэлдэ ород хэлэн ба литературын багша ябаһан   Цыбигма Жамьяновна Нимаева –Цыжиповада үгэ үгтэнэ.

      Аймагаймнай «Ярууна» газетэ 11  һарын 11 үдэр гараһан «Булаг» гэжэ уран зохеолой хуудаһанда К.Ш. тухай Цокто Номтоевай үгэ, «Нэгэ үдэр» гэжэ нэрэтэй  рассказ, 11-хи һарын 19-хи  үдэр гараһан «Буряад Yнэн» газетын «Уран үгэ» гэһэн хуудаһанда  «Багаһаа дулааханаар түүрээһэн онсо бэлигтэн» гэһэн статья, «Эхэ» гэжэ нэрэтэй рассказ, баһал иимэ нэрэтэй шүлэг,»Эхын дуран» гэһэн уянгата найруулга энэ зохеохы конкурсдо дашарамдуулан толилогдоһон байна.

      Мүнөө танай анхаралда    Ким Шогдоповичой хурса нюдөөрөө ажаглажа, гүн ухаагаараа ойлгожо, сэсэн сэдьхэлээрээ сэгнэжэ, уран хэлээрээ уянгатуулан дамжуулһан зохеолнуудайнь хэһэгуудһээ согсолһон композици Yльдэргын һурагшад танай анхаралда дурадхана.

 Ведущий:    Мүнөө хүндэтэ айлшадаа  мүрысөөндэ хабаадагшадта танилсуулая:

Бадмаринчинов Николай Дабаевич- Тохой, член журналистов России

Ешигма Цымжитовна Цыбенова- журналист, музыкальный редактор «Баян талын аялга»

    Ким Шогдопович Цыденовай гэр булын эмхидхэһэн, эсэгынгээ нангин дурасхаалда зорюулһан уран бэлигтэнэй мүрысөөмнай түгэстөө дүтэлбэ.

Мүнөө нэрэтэй солотой жюриин гэшүүдтэ үгэ үгэе.

Энэ уулзалгымнай тугэсхэлдэ

«Уянгын найруулга»:
Үльдэргын дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Цыден Доржиев, Эгэтын-Адагай дунда һургуулиин 11-дэхи ангин һурагша Сарюна Доржиева, Үльдэргэ нютагай багшын ажалай ветеран физикын  багша Ханда Сандаковна Доржиева гэгшэд өөрынгөө наһанай бүлэгүүдтэ тус тустаа «Нютагни», «Эхым түрэһэн нютаг», «Үлгы тоонто» гэһэн шүлэгүүдые бэшээд, түрүүшын һууринуудта гаража, уран хурса хэлээрээ бахархуулаа юм.

 2-дохи һууринуудта Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Соелма Дамбаева – «Тоонто нютаг»,  Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Гэма Санзаева – «Минии Ярууна», Иисэнгын дунда һургуулиин буряад хэлэнэй багша Сэсэгма Владимировна Доржиева – «Яруунамни»,  гэгшэд гараа.

3-дахи һууринуудые Тулдуунай дунда һургуулиин 5-дахи ангиин һурагша Янжима Ямпилова «Жэлэй 4 саг»,  Үльдэргын дунда һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Туяна Будажанаева «Баян даа…», Эгэтын-Адагай багшын ажалай ветеран, химиин багша  Бутидма Цыбикжаповна Доржиева «Эдэ олон багшанар…», гэгшэд эзэлһэн байна.

Үгүүлэлтэ зохёол» 

Эгэтын-Адагай дунда һургуулиин 6-дахи ангиин һурагша Цырен-Дулма Цыбикжапова «Домогто һайхан нютагни»,  Иисэнгын дунда һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Цыденова Бэлигма «Тоонто нютаг»,  Үльдэргын дунда һургуулиин тоо бодолгын багша Долгор Сандаковна Доржиева «Налгай аба эжын юрөөһэн нангин газар хэды һайхан бэ…» гэһэн зохёолгонуудые найруулан бэшэжэ, тус тустаа шангай нэгэдэхи һууринуудые эзэлбэ.

«Эхэ нютаг-эльгэн тоонто» - нютагаа, тойроод байһан тала дайдаяа һайхашааһан Бата Жамбалов, Үльдэргын дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша, «Үлгы тоонто нютагнай» гэһэн зохёолготоёо,  Эгэтын-Адагай дунда һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Амгалан Доржиев «Yлзы тоонто нютагнай», Бутидма Цыбикжаповна Доржиева«Түхэриг добо» гэжэ домогтой  2-дохи һуурида гараба.

Харин 3-дахи һууринуудые өөрынгөө бүлэгүүд соо абаһан Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Соелма Цыбикова «Улхасаа тоонто эгээл сэнтэй», Тулдуунай дунда һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Дарима Цыренова «Шэрэнги тухай домог» гэһэн нютагай домогуудые бэшээ.

«Уран зурааша» 

Эгэтын-Адагай дунда һургуулиин 6-дахи ангиин һурагша Пригнаева Сурэна, Иисэнгын дунда һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Цыбенов Амгалан, Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин буряад хэлэнэй багша Дамбаева Цыжидма Доржиевна гэгшэд тус тустаа «Нуурай хажууда», «Түрэл дайда», «Намарай ой соо» гэһэн зурагуудые үгтэһэн сэдэбтэ зуража, өөр өөрынгөө бүлэг соо түрүү һууринуудые эзэлжэ, уран гартай байһанаа гэршэлээ.

 2-дохи һууринуудые Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Балданова Бэлигма «Үүр сайлга», Үльдэргын дунда һургуулиин 11-дэхи ангиин һурагша Доржиев Солбон «Минии дуратай морин», Үльдэргын дунда һургуулиин ажалай ветеран Ширапова Долгоржаб Хандуевна «Хүдөө» гэһэн зурагуудые зуража абаа.

 Комсомолой дунда һургуулиин  5-дахи ангиин һурагша Стародубова Настя «Минии нютаг», Нарһатын 1-дэхи дунда һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Раднабазарова Света «Адуулганда», Комсомолой дунда һургуулиин  буряад хэлэнэй багша Балданова Марина Сергеевна «Минии тоонто нютаг» гэһэн нэрэтэй зурагуудые зуража, 3-дахи һууринуудые тус тустаа эзэлһэн байна.