Доклад "Бәйләнешле сөйләм телен үстерү"
статья по теме

Бәйләнешле сөйләм телен үстерү

Туган тел дәресләре укучыларны тормышка өзерләү, аларнәң хисләрен, әхлак сыйфатларын, эстетик зәвыкларын камилләштерү чарасы бәлып тора. Рус мәктәпләрендә укучы татар балалары өчен бу икеләтә әһәмиятле.

         Туган телгә өйрәтү –сөйләшергә, грамоталы язырга, йөгерек укырга өйрәтү дигән сүз ул.

Жирле материалларны дәрестә һәм дәрестән тыш файдалану әсәрне кабул итүне жиңелләштерә, балаларда туган жиргә сөю тойгысы тәрбияләргә булышлык итә, туган якны, аныү кешеләрен өйрәнү теләге тудыра, укучыныү интеллектуаль фикерләү сәләте үсә.

           Ижади эшләүче укытучы үз фәненнән  белем бирү белән генә чикләнми, өстәмә мәгълүмәтләр китерү, дәресне төрлеләндереп, предметара интеграция турында да уйлана. Әдәбият һәм тарих, әдәбият һәм музыка, үдәбият һәм рәсем дәресләрен бер-берсенә якын булган темалар буенча берләштереп үткәрүнең нәтижәлелеге бәхәссез.

Укучыларның сөйләм телен үстерү проблемасы өстендә эшлим. Күп китаплар, журналлар укырга, тәжрибәле укытучылар белән сөйләшеп, нык лап өйрәнергә тәры килде.

          Укучыларда китап укырга теләк тудыруны максат итеп куйдым. (компьютер, телефон, телевизор күбрәк карыйлар бит, китап укыганчы). Укучыларның укыган китаплары турында кыскача мәгълүмәтләрне таблицага кертә барырга тәкъдим иттем.

ГОМЕР

(“Гомер” төшенчәсенә аңлатма бирү, балаларны яшәү мәгънәсенең асылына төшендерү, аларда матур итеп яшәү теләген уяту, буыннарга ихтирам тәрбияләү, сөйләм телен үстерү, баету)

Магнитофонда жыр “Юкка түгел, юкка түгелдер”  (Н.Нәжми сүзләре, Р.Хәсәнов көе)

       Укытучы. Хәерле көн, укучылар! Изге теләк-омтылышлар, сөенеч –шатлыклар белән дәресебезне башлыйбыз.

Уку мәсьәләсен кую.  Бүгенге дәрескә эпиграф итеп Р.Кутуй шигыреннән бер өзек алдык:

“Яшим, минем тавышым да

Кирәк, димәк, бу дөньяда”

        Кеше дөньяга яшәр өчен туа. Ә ул күпме яшәргә, ничек яшәргә тиеш? Яшәүнең мәгънәсе нәрсәдә? Гомернең асылы нәрсәдә?

Бүген без әнә шул сорауга жавап эзләрбез.

Уку мәсьәләсен чишү.

Укытучы. Укучылар, әйдәгез әле гап-гади сорауга жавап биреп карыйк.

Нәрсә соң ул гомер?

(Гомер –барлык тереклек иясенең туу мизгеленнән алып үлгәнгә кадәр бәлган яшәү вакыты)

• Ә гомер бар кешегә дә тигез биреләме? (Юк, берәүләр яшьли үлеп китә. Аларны кыска гомерле булды, диләр. Ә кайберәүләр картайганчы яши. Болары- озын гомерле кешеләр).
• Нинди кешеләрне кыска гомерле булды диләр? (Аз яшәгән, вакытсыз үлгән кешеләрне)
• Нәрсә соң ул үлем? (Үлем –кешенең яшәүдән туктау хәле.)
• Тормышта мәгънәсез үлемгә китергән очраклар да була. Сез моны ничек аңлыйсыз? (Үз-үзенә кул салган, зарарлы гадәтләрдән үлгән кешеләргә карата әйтәләр.)
• Укучылар! Бик аз яшәп тә, үзеннән соң матур эшләр калдырган шәхесләр бар.(Г.Тукай, М.Жәлил, А.Алиш...)

“Гомер ике килми” дигән темага инша язарга.

Һәр төбәк үзенең күренекле шәхесләре белән горурлана.