"Туган ягым - "кара алтын" иле" темасына инша. Баулы районы турында.
творческая работа учащихся (9 класс) на тему

ТУГАН  ЯГЫМ –

“КАРА  АЛТЫН” ИЛЕ

Баулы шәһәренең 1 нче санлы

 урта гомумбелем бирү мәктәбенең

                                                           9 нчы сыйныф укучысы

                                                  Солтанова Алиянең

                                                                татар теленнән сочинениесе

2016 нчы ел

                                                Баулым – минем туган ягым,

                                                                   Яздай якты гомер таңым,

                                                                   Синдәй җирләр тагын бар микән?

                                                                   Инде күпме илләр күрдем,                                                                    

                                                                   Кабат – кабат шуны белдем:

                                                                   Иң газизем тик син, син икән!  

                                                                                               Р. Вәлиева

          Баулы районы – Татарстанның көньяк-көнчыгышында урнашкан, Башкортстан һәм Оренбург өлкәсе белән чиктәш  иң гүзәл төбәкләрнең берсе. Районның сокландыргыч табигате тау итәкләре һәм далалар пейзажының гаҗәеп берлеген тәшкил итә, ул текә калкулыкларга, һәм түбәнлекләргә дә бай. Горизонтка тоташкан киңлекләр күңелләрне көндәлек ыгы-зыгыдан читкә алып китә, җанны – бәхет, ә йөрәкне тормышны ярату белән тутыра. Мондый җирдә кеше иркен сулыш ала, шуңа күрә дә бу төбәк элек-электән төрле халыкларны үзенең матурлыгы белән җәлеп иткән, кешедәге яшерен иҗади көчләрне уяткан.

          Туган якны өйрәнү музеенда тупланган архив документларына караганда, Баулы елгасы буенда беренче авыл 1626 елда барлыкка килгән. Вакытлар узган саен, авыл зурайган, берничә утар оешып, тиздән алар, риваятьләр буенча, “баллы елга” исеме астында берләшкәннәр һәм Баулы дип атап йөртелә башлаганнар.

          Борын-борыннан Баулы җирендә яшәгән халыклар нигездә игенчелек, терлекчелек, сәүдә белән шөгыльләнәләр. 1917 елга кадәр Баулы волосте территориясендә алпавыт Ждановның спирт заводы бердәнбер промышленность предприятиясе булып санала, 7 тимерче алачыгы, 19 тегермән һәм ярма яргыч, 1 сарыклар абзары була. Ике меңнән артык кеше яши. XIX гасыр ахырында авыл волость статусы ала.

          1930 елның 10 августыннан Баулы районы административ берәмлек буларак теркәлә. Тарихи яктан караганда, район территориясендә элек-электән үк төрле милләтләр гомер сөрә. Аларга бергәләп гражданнар һәм Бөек Ватан сугышы авырлыкларын күтәрергә, сугыштан соңгы елларда тыныч тормыш төзергә, туган илнең шатлык һәм кайгыларын уртаклашырга, балалар үстерергә һәм бәхеткә ирешергә туры килә. Бөек Ватан сугышы елларында Баулыда 8 мең кеше туган җирне саклау өчен фронтка китә, аларның күбесе яу кырларында ятып кала. Дүрт кеше Советлар Союзы Герое була. Якташларының каһарманлыгы истәлегенә Баулы шәһәренең Җиңү һәм Хезмәт Даны паркында бронза бюстлардан аллея эшләнгән һәм Мәңгелек ут яна.

          Район үсешенең яңа этабы 1946 елның сентябрендә Баулыда девон нефть чыганаклары табылу белән бәйле. Районга беренче нефтьчеләр аяк басканда, анда әле автомобиль юллары да, суүткәргечләр дә булмый, барлык объектларга электр да бирелмәгән була. Нефть промышленностеның үсеше районда авыл хуҗалыгын актив үстерергә ярдәм итә. Нефтьчеләрне бөтен кирәк-ярак белән тәэмин итү өчен автомобиль юллары җәелә, яңа промышленность һәм агропромышленность предприятиеләре сафка баса. Поселок яшьләр һәм профессиональ кадрлар белән тулылана, үсә, зурая, яңа йортлар, мәктәпләр, балалар бакчалары, спорт һәм мәдәният учереждениеләре төзелә. Нәтиҗәдә 1997 елның 18 сентябрендә Татарстан Республикасы Дәүләт Советы карары нигезендә Баулыга республика дәрәҗәсендәге шәһәр статусы бирелә.

          Бүгенге көндә районда 38 меңгә якын кеше исәпләнеп, шуларның 23,2 меңе – шәһәрдә, ә 14,6 меңе авылда яши. Баулы җирендә төрле милләт кешеләре үзара дус-тату гомер кичерә һәм янып эшли: татарлар, руслар, чувашлар, удмуртлар, мордвалар һәм илебезнең башка халыклары.

          1946 елда республика территориясендә девон катламнарда гаять зур нефть чыганакларының ятуы ачыклана. Бу районда һәм гомумән бөтен Татарстанда гаять әһәмиятле вакыйга була. Илгә 160 млн. тоннадан артык нефть биргән Баулы чыганакларын эшкәртү әнә шул вакытта башлана. Нефть табылу Баулыны һәм гомумән районны үзгәртә, төбәктә промышленность һәм авыл хуҗалыгы үсешенә уңай шартлар тудыра.

          Куәтле “Баулынефть” нефть һәм газ чыгару идарәсе төп нефть чыгаручы предприятиегә әверелә.

          Бүген әлеге идарә - республикабызның нефть тармагында иң эре предприятиеләрнең берсе. Иң яңа технологияләрне файдалану һәм “Баулынефть” идарәсе хезмәткәрләренең югары профессиональ осталыкка ия булуы аркасында, Баулы скважиналары тәүлегенә республикага 8–9 тонна җир мае бирә. Шул ук вакытта, Татарстан буенча уртача алганда 4 тоннага якын нефть чыгара. Болар барысы да берничә буын Баулы нефтьчеләренең фидакарь хезмәте нәтиҗәсендә генә мөмкин була.

“Алтын башак”, “кара алтын”

Ул Баулының берлеге,

Төзүчегә бурычлы, ди,

Шәһәрнең төзеклеге.

Йөрәк ялкынланып яна

Хас булып баулылырга,

Учындагы суны кысып

Ут чаткысы чыгара.

                    Р. Сафин

Баулы районында нефть 60 еллар элек чыгарыла башлауга карамастан, Баулы җиренә яшеренгән серләр җитәрлек, җир астындагы барлык хәзинәләр дә ачылмаган әле. Бүгенге темплар белән нефть чыгарганда Баулыдагы җир асты байлыклары запасы ким дигәндә тагын 50–60 елга җитәчәк.

Бүгенге көндә әйләнә-тирә мохитны саклау турынта кайгыртудан башка нефть чыгару турында уйларга да ярамый. Шуңа күрә “Баулынефть” идарәсендә зур Экология программасы эшләнгән. Бу программаны үтәү нефтьчеләргә авария очракларында табигатьне кара май агызып пычратмыйча нефть чыгарырга мөмкинлек бирә. Экология программасының эше инде бүген үк күзгә күренерлек: һава чистарды, чишмәләр чистартыла һәм төзекләндерелә, елгаларда һәм сулыкларда зарарлы матдәләрнең концентрациясе тиешле нормадан югары күтәрелми.

Шәһәр үсешендә дә “Баулынефть” идарәсенең роле гаять зур: аның бөтен инфраструктурасы идарә исәбенә киңәя. Нефтьчеләр булышлыгында шәһәр белән бергә якын-тирә авыллар да уңай якка үзгәреш кичерә.

Киләсе елга Баулы шәһәренә 20 яшь тула, ә Баулы җирендә нефть чыга башлауга 70 ел булды.

Баулы нефтенә 60 ел булганда, 1 нче номерлы скважина яңадан нефть бирә башлый.

Быел Татарстанда 3 млрд. тонна нефть чыгардылар. Бу бөтенебез өчен дә бик зур шатлык булды.

Әгәр дә Баулыда нефть чыкмаган булса, кем белә, безнең тормышыбыз нинди булыр иде?!

Нефть – Баулының горурлыгы, “кара алтыны”!

Тел очымда җылы бер наз йөри,

Күңелләрдә - якты бер исем.

Туган ягым – телләремнән төшмәс,

Җырларымда йөргән җырым син.

Ф. Садыйкова