х, һ тартык авазлары.Технологик карта.5нче класс.
учебно-методический материал (5 класс) на тему

Укытучы

Файзрахманова Р.С.

Предмет

Татар теле (5нче а сыйныфы, рус мәктәбенең татар группасы)

Тема

[х] һәи  [һ] тартыклары.

Планлаштырылган нәтиҗәләр

Предмет буенча: йоткылык тартыгы [һ], кече тел тартыгы [х] авазларның мөстәкыйль авазлар булуына һәм аларның ясалыш үзенчәлекләренә төшенү; бу авазлар кергән сүзләрне дөрес итеп әйтә белү; [һ], [х] авазлары кергән сүзләрнең язылышын хәтердә калдыру .

Метапредмет:

Танып-белү УУГ: танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую, модельләштерү, анализлау, бирелгән мәгълуматны кабул итү

Коммуникатив УУГ: укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти белү; үз фикереңне җиткерә белү;  дөрес әйтелеш өстендә эшләү, комьпютер ярдәмендә мәгълүматны үзләштерү

Регулятив УУГ: дәреснең темасын, максатын формалаштыру;эшчәнлек төрләрен сайлау, эшчәнлеккә үзбәя бирү, укытучы белән уртак эшчәнлек оештыру

Шәхескә кагылышлы: телне өйрәнүгә кызыксыну уяту; үзеңнең сөйләмеңне камилләштерүгә  омтылу.

Дәреснең тибы

яңа белем һәм күнекмәләр формалаштыру дәресе.

Төп төшенчәләр

Аваз, хәреф, саңгырау тартык, кече тел авазы, йоткылык авазы

Предметара бәйләнеш

Әйләнә-тирә дөнья, татар  әдәбияты

Эшне оештыру

Фронталь, индивидуаль, төркемнәрдә эшләү

Чыганаклар

экран, ноутбук, презентация, текст, сенсор тактасы

Дәрес  этаплары

Укытучы, укучы эшчәнлеге

Универсаль уку гамәлләре(УУГ)

1нче этап. Оештыру өлеше.

Максат:укучылар белән дәрескә уңай атмосфера тудыру

Уңай психологик халәт яки эш атмосферасы тудыра.

Исəнмесез, балалар!

-Хәерле көн миңа!

-Хəерле көн сиңа!

-Хәерле көн сезгә!

-Хәерле көн   безгә!

--Бүген көн нинди?

КУУГ: классташлар һәм укытучы белән уку эшчәнлеген оештыруда хезмәттәшлек итү

РУУГ:эш урынын оештыру

ШУУГ:укытучыга һәм хезмәттәшләреңә хөрмәт хисе булдыру

2нче  этап.Белемнәрне актуальләштерү. Укучыларның  терәк белемнәрен  яңадан барлау һәм төзәтмәләр кертү.

-Үткән дәрестә нәрсә үттек?( [в ]һәм [w] тартыгы)

- Өйгә бирелгән эшне тикшерик әле. Сезгә, сайлап алу өчен, өч төрле күнегү бирелде. "Ялкын" журналының төрле саннарыннан [в ] һәм [w] авазлары кергән 5 сүз табып, 5 җөмлә язып килергә кушылган иде. 70, 71 нче күнегүләр.

-Алдагы дәрестә без [в] һәм [w] авазлары өйрәндек. Шул турыда сөйләшеп алыйк:

- В хәрефе ничә авазга билге булып йөри?

-[w] авазы ничек дип атала? (ирен-ирен тартыгы дип).

-[в] авазы ничек дип атала? (ирен-теш тартыгы дип).

-Яңгырау тартык алдыннан һәм сүз ахырында[в]авазы урынына нинди аваз әйтелә? ([ф] авазы әйтелә)

ТБУУГ:  авазларга характеристика бирү, анализлау

КУУГ: үзеңнең, иптәшләреңнең эшен бәяләү, коллектив  фикер алышуда катнашу

РУУГ:укытучы,сыйныфташыңның сөйләмен тыңлый, аңлый белү

ШУУГ: дөрес сөйләм булдыруга омтылыш

3нче этап.

Уку мәсьәләсен кую

Укучыларның уку эшчәнлеген    мотивлаштыру

Укытучы Бари Рәхмәтнең “Махирә” дигән шигырен укый.

-Әйтегәз әле, ни өчен Маһирә шулай сөйләшә?(Ул [х] һәм [һ ] тартык авазларын бутый)

-Бүген без нәрсә өйрәнәчәкбез?

-Әйе, без бүген дәрестә [х] һәм [һ ] авазлары кергән сүзләрнең дөрес әйтелешен, дөрес язылышын өйрәнербез.

Теманы тактага һәм дәфтәрләргә язу.

ТБУУГ: танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую

РУУГ:дәреснең темасын, максатын формалаштыру, үзбәя

КУУГ: укытучы һәм укучы белән хезмәттәшлек, тыңлый белү, үз фикерләреңне әйтә белү

ШУУГ: үзмаксат кую

4нче этап. Уку мәсьәләсен чишү.  Танып-белү эшчәнлеге

73нче күнегү(телдән)(Башта хор белән укыйлар, аннары аерым укыйлар)

Укучылар өчен бурычлар: а) [х ] -кече тел тартыгы икәнен, чөнки ул ясалганда, кече тел белән телнең арткы өлеше бер-беренә якынаюын һәм һава өреп чыгарылуны аңлау;

ә) [һ ]-йоткылык тартыгы икәнен, чөнки ул ясалганда, йоткылык стеналары тараюын һәм алар аша һава өреп чыгарылуны аңлау;

б) [х] һәм [һ ] тартыкларының парсыз саңгырау тартыклар икәнен аңлау;

в) бу авазларның күбрәк гарәп һәм фарсы телләреннән кергән сүзләрдә очравын, аларның дөрес әйтелешен һәрвакыт истә тотарга кирәклекне аңлау;

г) укуда һәм язуда дөрес куллану.

д) кагыйдәне укыту

е) авазларның моделен төзү

                                 [х] һәм [һ ]

Охшашлык (әйтелештә)           аерма(ясаллышта)

Саңгырау тартыклар                 [һ ]-йоткылык

                                                     [х]- кече тел

П: йоткылык тартыгы [һ], кече тел тартыгы [х] авазларның мөстәкыйль авазлар булуына һәм аларның ясалыш үзенчәлекләренә төшенү

ТБУУГ: модельләштерү, анализлау, бирелгән мәгълуматны кабул итү

КУУГ:башкаларның сөйләмен тыңлау, аңлау,

ШУУГ -авазларны дөрес әйтү күнекмәләрен формалаштыру; төркемнәрдә эшли белү

5нче этап.

Физминут.

Физминут.

РУУГ:эмоциональ  чишелеш

6нчы этап. Белемнәрне ныгыту

6нчы этап. Белемнәрне ныгыту

1. Күнегүләр эшләү:

 -74  күнегүләрне эшләү (40 бит) .Орфографик сүзлек белән эшләү.

3. Сенсор тактасында эшләү.Бирелгән сүзләрдәге нокталар урынына х яки һ хәрефен куегыз.

4.75 нче күнегү(язма). Хаталы сүзләрне төзәтеп һәм тыныш билгеләрен куеп, хатны күчереп язу. Җөмләләрне тиешле урында кызыл юлдан язу.

П: [һ], [х  авазлары кергән сүзләрне дөрес итеп әйтә белү; [һ], [х] авазлары кергән сүзләрнең язылышын хәтердә калдыру .

ТБУУГ: мөстәкыйль эшли белү, төрле рәвештә бирелгән мәгълүматны кабул итү һәм аңлау; сүзлек белән эшләү

КУУГ:укучыларның укытучы һәм үз иптәшләре белән укыту планында хезмәттәшлеге; коллектив фикер алышуда катнашу, дөрес әйтелеш өстендә эшләү, комьпютер ярдәмендә мәгълүматны үзләштерү

РУУГ:хаталарны табып төзәтә белү,  дөрестән дөрес түгелне аеру, үзконтроль

ШУУГ: күршеңә ярдәм итүдә танып белү инициативасы күрсәтү

7нче этап.  Өй эше

Дәреслек буенча дифференцаль биремнәр.

а) 41нче биттәге 77нчы күнегү(язма);

ә) сүзлек диктантына әзерләнергә;

б) 41 биттәге  76 нчы күнегү, тизәйткечне ятлау.

ТБУУГ:дифференциальләнгән бирем

ШУУГ: үз мөмкинлегеңнән чыгып, өй эше алу

8нче этап. Рефлексия, бәяләү, үзбәя

-Бүген дәрестә нәрсәләр эшләдек?

-[х] һәм [һ ] нинди таартыклар?

-[х] таартыгы кайда ясала?

-[һ] таартыгы кайда ясала?

• Үзбәя бирү.

Дәрес материалын бик әйбәт үзләштердем, хәтта иптәшләремә дә булыша алам. 

Әйбәт эшлим, материалны аңладым.

Әйбәт эшлим, ләкин иптәшемнең ярдәменә каршы килмим.

ТБУУГ:логик фикерләү чылбырын булдыру

РУУГ: коллектив һәм индивидуаль эшне дөрес бәяләү

КУУГ:укытучыны тыңлау, әңгәмәдә катнашу

ШУУГ: үзбәя, үз эшеңә объектив бәя бирә белү һәм тәнкыйть күзлегеннән карау.