Укытучыга ярдәмгә
календарно-тематическое планирование на тему

Аңлатма язуы

Барлыгы: 102 сәгать, атнага: 3 сәгать.

План буенча контроль эшләр:  5 сәгать.

Әдәби укудан  календарь – тематик планлаштыру түбәндәгеләргә нигезләнеп төзелде:

Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы”, (төзүче-авторлары: Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева. - Казан, 2014.);

“2 нче урта гомуми белем мәктәбе” гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең төп укыту программасы;  

“2 нче урта гомуми белем мәктәбе” гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең  2016 – 2017 нче уку елына укыту планы.  

Дәреслек: “Күңелле татар теле” дәреслеге (Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М. Әхмәтҗәнова. Дүртьеллык башлангыч сыйныфларының  рус балалары өчен татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2014). (Ике кисәктә)

Өстәмә әдәбият:  

1. Ишетеп аңлау күнегүләре. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту өчен  методик кулланма.  Р.З.Хәйдарова, Л.Ә.Гыйниятуллина, Г.И.Газизуллина.- Казан: “Татармультфильм”нәшрияты, 2013 ел.

2. Ата-аналар өчен ярдәмлек.Р.З.Хәйдарова, Л.Ә.Гыйниятуллина. - Казан: “Татармультфильм”нәшрияты, 2013 ел.

3. Федераль дәүләт белем бирү стандартларына күчү шартларында татар теле һәм әдәбиятын коммуникатив  технология нигезендә укыту. Р.З.Хәйдәрова, Г.М.Әхмәтҗанова. –Яр Чаллы, 2015.

4. Мультимедиа.

5. Интернет ресурслар:http://www.mon.tatar.ru, http://www.edu.tatar.ru, http://www.tatarschoo

Контроль эшләрнең  саны

    Белемнәрне үзләштерүнең шәхси, метапредмет  һәм предмет нәтиҗәләре

Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм мөһимлеге турында күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең укучылар  өчен булган катламы белән  танышу башка мәдәнияткә карата ихтирам хисе уята, ягъни укучыларга үз мәдәниятләрен дә тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, аларда ватанпәрвәрлек хисе уята.

Укытуның шәхси нәтиҗәләре

Гомуми белем бирү мәктәбен төгәлләгәндә, укучының үзенә һәм үзенең әйләнә-тирәсендәге кешеләргә, тормыштагы яшәеш проблемаларына карата түбәндәге шәхси кыйммәтләре формалашкан булуы күзаллана:

• шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру;
• әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау;
• текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомүмкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;
• “гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек” төшенчәләрен кабул итү, “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше кадерен белү” кебек хисләр формалашу.

Укытуның метапредмет нәтиҗәләре:

Урта белем бирү баскычында татар теле укыту, танып белү чарасы буларак,  укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук, реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (танып белү, регулятив, коммуникатив)формалаштыруга хезмәт итә.

Укытуның метапредмет нәтиҗәләре татар телен укыту, танып белү чарасы буларак,  укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук, реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (танып белү, регулятив, коммуникатив)формалаштыруга хезмәт итә.  

Укучыларда мәгълүмати җәмгыятьтә яшәү һәм эшләү өчен кирәкле күнекмәләр үстерелә. Укучылар текст, күрмә-график рәсемнәр, хәрәкәтле  яисә хәрәкәтсез сурәтләр, ягъни, төрле коммуникацион технологияләр аша тапшырыла торган мәгълүмати объектлар белән эшләү тәҗрибәсе ала; презентацион материаллар әзерләп, зур булмаган аудитория алдында чыгыш ясарга өйрәнә; укучыларда, компьютер яисә ИКТ нең башка чаралары белән эш иткәндә, сәламәтлеккә зыян китерми торган эш алымнарын куллана алу күнекмәләре формалаша.

Танып белү нәтиҗәләре:

• фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;
• иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру;
•  объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү;
• төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;
• тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану.

Регулятив нәтиҗәләр:

• уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;
• эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба  белү;
• уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;
• билгеләгән  критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү;
• укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;
• ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;
• дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү;
• дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.

Коммуникатив нәтиҗәләр:

• әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү;
• әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;
• аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);
• парларда һәм күмәк эшли белү;
• мәгълүматны туплау өчен, күмәк эш  башкару;
• әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.

Укытуның предмет нәтиҗәләре: 

- укучыларның коммуникатив компетенциясен (аралашу осталыгын) үстерү, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләре булдыру;

-  коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват рәвештә арашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм этикеты үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;

-“Татар теле һәм әдәбияты” предметына карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булдыру һәм шулар нигезендә белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштергә шартлар тудыру.

Программа материалын үзләштерүнең предмет нәтиҗәләре:

        Укучы, фонетик күнекмәләр булдыру өчен, татар теленә генә хас булган авазларның әйтелешен үзләштерергә,  татар һәм рус телләрендә уртак булган, ләкин әйтелешләре белән аерылган авазларны чагыштырып өйрәнергә, авазларны сүзләрдә, сүзтезмәләрдә, җөмләләрдә, бәйләнешле сөйләмдә дөрес әйтергә өйрәнәчәк.

Укучы үз сөйләмендәге фонетик хаталарны бетерү  мөмкинлеген таба алачак.

Укучы, лексик күнекмәләрен үстерү өчен, сүзләрнең әйтелешен, язылышын, мәгънәсен, ясалышын, башка сүзләр белән бәйләнешен, сөйләмдә кулланышын үзләштерергә өйрәнәчәк.

Укучы, үз сөйләмендә татар һәм рус сүзләрнең мәгънә ягыннан аермаларын күрсәтеп, рус телендә эквивалентлары булмаган сүзләрне аңлатып бирү мөмкинлеген таба алачак.

Укучы,  грамматик күнекмәләрен үстерү өчен, төрле сүз төркемнәренең морфологик формалары, ясалышларын сөйләмдә дөрес кулланырга, сүзләрнең җөмләдә үзара бәйләнеш чараларын үзләштерергә һәм кагыйдәләрен белергә өйрәнәчәк.

Укучы   лексик-грамматик материалны синтаксик нигездә үзләштерү принцибына таянып эш итү мөмкинлеген таба алачак.

Календарь- тематик план

КТПга кушымта

1. Контроль эшләр графигы

2. Укучыларның  татар теленнән  белем, осталык һәм күнекмәләрен бәяләү нормалары.

Диалогик сөйләмне бәяләү.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес, эчтәлеге ягыннан эзлекле һәм тулы диалогик сөйләм төзегәндә, «5»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2-3 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлекле диалогик сөйләм төзегәндә, «4»ле куела.

Өстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликаларның әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында 4—6 хата җибәреп, эчтәлеге языннан эзлексез диалогик сөйләм төзегәндә, «3»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча диалог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Монологик сөйләмне бәяләү.

Әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле монологик сөйләм өчен «5»ле куела.

Аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җөмлә төзелешендә 2—3 хаталы, эчтәлеге ягыннан тулы монологик сөйләм өчен «4»ле куела.

Сүзләрнең әйтелешендә, җөмлә төзелешендә 4-6 хаталы, эчтәлеге ягыннан эзлекле булмаган монологик сөйләм өчен «3»ле куела.

Лексик темага монолог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Укуны бәяләү.

Текстның эчтәлеген тулаем аңлап, сәнгатьле итеп укыганда, «5»ле куела.

            Текстның эчтәлеген аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп укыганда, әмма 2-3 орфоэпик хата (авазларның әйтелешен бозу, басымны дөрес куймау, интонацияне сакламау) булганда, «4»ле куела.

Текстның эчтәлеген өлешчә аңлап укыганда, 4-6 тупас орфоэпик хата булганда, «3»ле куела.

Текстның эчтәлеген тулысынча аңламыйча, орфоэпик кагыйдәләрне бозып укыганда, «2»ле куела. 

Проект эшләрен бәяләү критерийлары

1. Уку техникасын тикшерү.

Урманда.

  Җир өстен юка юрган кебек ак кар каплаган. Урман тып-тын. Сәлим белән Азат урман юлыннан бераз бардылар да туктап калдылар.

  — Әйдә учак ягабыз, —диде Сәлим.

  —  Бик нык кирәге чыкмаганда учак ягарга ярамый, ди минем әти.

  — Ә минем кулларым өшеде. Учак янында үзебез дә җылыныр идек.

  — Өйгә генә кайтып китик, малай!

  — Син кайт, ә мин учак ягам, — дип, тирә-яктан чыбык-чабык җыя башлады Сәлим. Азат теләми генә Сәлим белән ризалашты. Сәлим шырпы сызып коры ылыс ботагына ут төртеп җибәрде. Шытырдап ут көлтәсе күтәрелде. Ачы төтен исе тирә-якка таралды. Малайлар коры ботаклар өсти тордылар. Учак   астындагы кар эрегәч, кипкән соргылт үләннәр арасында кырмыска оясы булуы ачыкланды. Малайлар бер-берсенә карашып алдылар.

  — Учак яккан җирдә яз көне бер үлән дә үсмәс инде. Кырмыскалар да үлеп беткәннәрдер, —дип куйды Азат моңсу гына.

  — Алар күптән җир астына качканнардыр әле, — дип акланырга тырышты Сәлим.

  — Учак ялкынына көйгән әнә теге матур чыршы да корыр инде, —дип борчылып дәвам итте Азат. Сәлим дәшмәде. Аңа күңелсез булып китте.

  Малайлар кәефсез генә өйгә таба атладылар.

2. Уку техникасын тикшерү.

Балачак.

  — Йокым килми әле, әнкәй, — дигән буласың, тик инде тонык кына татлы хыял бөтен уйларыңны биләп ала, күз кабакларыңны сабыйлык йокысы ябыштыра, шуннан инде изрәп китәсең. Йокы аралаш берәүнең назлы кулы үзеңә кагылганны, тоясың, шундук кагылу белән, син аның кем кулы икәнен танып аласың да, йокыңнан арынып җитмәс борын, ул кулны иреннәреңә китерәсең.

  Барысы да таралышкан. Әни исә мине уятырга калган, мин йоклап яткан креслога ул килеп утырган икән дә йомшак кулы белән чәчемнән назлап кына сыйпый икән. Колак төбемдә аның:

  — Тор, бәгырем, әйдә урыныңа яткызыйм, — дигән сөйкемле тавышы яңгырый.

Ул беркемнең дә күзәтеп-нитеп торуыннан һичбер вакыт оялмый, үземне иркәли һәм назлый. Кымшанмый да ята бирәм, аның кулын гына үбүдән туктамыйм.

  — Тор инде, багалмам, тор.

Аның икенче кулы муен астыма үрмәли, нәфис бармаклары кытыклый да башлыйлар. Бүлмә тып-тын, караңгылы-яктылы. Кытыклаудан уянып китәм, кыймылдап куям. Әнкәй минем янымда утыра, назлап кагыла; аның исен тоям, тавышын ишетәм. Шуннан инде, хискә бирелеп, сикереп торам да аны муеныннан кочаклап алам, күкрәгенә капланып, буыла-буыла:

  — Әнием, яратам да соң үзеңне, — дип сөйләнәм.(Л. Н. Толстойдан)

3. Контроль эш.

Аңлатма язуы

Укучыларның белемнәрен тикшерү  йөзеннән ел ахырында 4 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан йомгаклау контроль эше уза. Дәрестә укучыларның  текст өстендә эшли белү  күнекмәләре тикшерелә.

Укучылар  үрнәк  текстны укыйлар. Бирелгән биремнәрне эшлиләр. Текст әдәбияттан ел буена үтелгән, өйрәнгән материалга нигезләнгән.Текстлар программага нигезләнеп, укучыларның белемнәрен һәм яшь үзенчәлекләрен исәпкә алып сайланды.

Без кошларга булыштык.

Мин энем белән паркка бардым. Көн кояшлы, ләкин салкын иде. Агач астында кечкенә кош баласы ята. Ул очмый, чөнки аяклары авырта. Без аны өйгә алып кайттык. Мин аңа җылы урын әзерләдем. Энем ипи һәм сөт бирде. Кош баласы бездә озак яшәде, зур үсте.

Менә яз җитте. Аның аяклары авыртмый инде, шуңа күрә ул урманга очып китте. Хәзер ул урманда яши.

Бирем.

1. Ике раслауның кайсы дөрес?

А) Мин энем белән паркка бардым.

     Мин энем белән бакчага бардым.

Ә) Ул очмый, чөнки аяклары авырта.

     Ул очмый, чөнки канатлары авырта.

Б) Хәзер ул урманда яши.

    Хәзер ул өйдә яши.

2. Түбәндәге җөмләләргә сораулар куй.

Мин энем белән паркка бардым. Көн кояшлы, ләкин салкын иде. Агач астында кечкенә кош баласы ята. Ул очмый, чөнки аяклары авырта.

           Контроль эш өчен кулланылган әдәбият. Хәйдәрова Р.З. Гомуми урта белем бирү мәктәпләренең 2 нче сыйныфында укучы рус телле балаларга татар теленнән контроль эшләр/ Р.З. Хәйдәрова, Л.Ә. Гыйниятуллина. – Яр Чаллы, 2013.

Бәяләү нормалары.

Текстның эчтәлеген тулаем аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп тиешле тизлектә укыганда,биремнәрне дөрес эшләгәндә  «5»ле куела.

Текстның эчтәлеген аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп, әмма тупас булмаган 2—3 орфоэпик хата җибәреп (авазларның әйтелешен бозу, басымны дөрес куймау, интонацияне сакламау) биремнәрне эшләгәндә  «4»ле куела.

Текстның эчтәлеген өлешчә аңлап, 4—6 тупас орфоэпик хата җибәреп укыганда һәм биремнәрне өлешчә эшләгәндә, «3»ле куела.

Текстның эчтәлеген тулысынча аңламыйча, орфоэпик кагыйдәләрне бозып, 7 дән артык әйтелеш хатасы җибәреп һәм биремгә куелган таләпләрне сакламыйча башкарганда, «2»ле куела.

4. нче  сыйныф өчен татар теленнән төзелгән

календарь – тематик планлаштыруга

бәяләмә

1. Укытучы : Хамаева Г. Ә.
2. Сәгать саны : барлыгы – 102 сәг.; атнага 3 сәг ., к/эш – 5.
3. Татар теленнән календарь – тематик планлаштыру түбәндәгеләргә нигезләнеп төзелде:

Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы”, (төзүче-авторлары: Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева. - Казан, 2014.);

“2 нче урта гомуми белем мәктәбе” гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең төп укыту программасы;  

“2 нче урта гомуми белем мәктәбе” гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең  2016 – 2017 нче уку елына укыту планы.    

Дәреслек: “Күңелле татар теле” дәреслеге (Р.З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М. Әхмәтҗәнова. Дүртьеллык башлангыч сыйныфларының  рус балалары өчен татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2014). (Ике кисәктә)

4.  Төп максатлар:

• 4 нче сыйныф укучысының аралашу даирәсен, аралашу ситуацияләрен исәпкә алып, сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу) буенча укучыларда коммуникатив компетенция (аралашу осталыгы) формалаштыру;
• укучының танып белү мөмкинлекләрен, гомуми уку күнекмәләрен, сөйләм культурасын үстерү;
• татар милләтенә, аның тарихи Һәм мәдәни хәзинәләренә карата хөрмәт тәрбияләү; укучыларны мәдәниара диалогка тарту; татар телен дәүләт теле буларак өйрәнүгә ихтыяҗ тудыру.

Бурычлар: гамәли максатка ирешү өчен, укучыларны татар сөйләмен тыңлап аңларга, диалогик һәм монологик формада аралашырга, төрле жанрлардагы татар текстларын сәнгатьле итеп һәм аңлап укырга, татар теленең фонетик,  лексик,  грамматик  нигезләрен  гамәли үзләштереп, сөйләм булдырырга күнектерү бурычлары куела. Гомуми белем бирү һәм тәрбияви максатларга ирешү өчен, укучыларның акыл хезмәте күнекмәләрен үстерү,  татар сөйләм этикеты үрнәкләрен урынлы кулланырга өйрәтү, татар дөньясы, шул  исәптән татар халкының гореф-гадәтләре, милли бәйрәмнәре, халык авыз иҗаты үрнәкләре белән таныштыру сорала.

Максатларга ирешү өчен:

• укучыларда татар сөйләмен тыңлап аңлау күнекмәләрен булдыру;
• диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү;
• төрле жанрдагы татар текстларын аңлап укуга өйрәтү; дөрес язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен булдыру;
• татар теленең фонетик, орфоэпик, лексик, грамматик нигезләрен һәм үзенчәлекле тел күренешләрен гамәли үзләштерү.
• укучыларның акыл хезмәте күнекмәләрен булдыру;
• татар сөйләм этикеты үрнәкләрен кулланып, әңгәмә корырга, фикер йөртергә, хәбәр итәргә күнектерү;
• татар дөньясына караган милли традицияләр, ризыклар, бәйрәмнәр, уеннар, халык авыз иҗаты үрнәкләре белән таныштыру һәм татар әдәбияты, сәнгате, мәдәнияте турында мәгълүмат җиткерү кирәк.

5. Календарь – тематик планлаштыру төзелешенә керә:

- аңлатма язуы;

- календарь-тематик планнаштыру.

-  бәяләү нормалары, КИМнар.

КТП эчтәлегенең үтәлеш бите