Башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән план-конспект. 7 класс. Мәжит Ғафури «Ҡыр ҡаҙы»
методическая разработка (7 класс) по теме

Баш3ортостан Республика8ы М9л97ез районы Муниципаль районы

Ерг9н ауылы урта д5й5м белем бире7 м9кт9бе муниципаль д5й5м белем бире7 бюджет учреждение8ы

Баш3орт теле 89м 929би9тен9н  асы3 д9рес

7а класс

М9жит !афури «#ыр 3а2ы»

(2ерл9не 89м 7тк9р2е:                            

башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

Х9бибуллина В.А.

2014-2015 у3ыу йылы

Тема. М9жит !афури. «#ыр 3а2ы».

     Ма3сат:1)М.!афури2ы4 биография8ы мен9н танышыу; 969р2е4                                                             й5км9тке8ен 72л9штере7.

                   2)Тасуири у3ыу к7некм9л9ре 56т5нд9 эшл97;ижади фекерл9р 89л9тт9рен 76тере7.

                   3)Балалар2а т9би19тк9 3арата 8а3сыл3араш т9рби9л97;й9нлект9р2е,3оштар2ы 8а3лар1а,я3лар1а,изгелекле булыр1а 5нд97.

   Йы8азландырыу: М.!афури2ы4 портреты, «#ыр 3а2ы» исемле китабы,ижадына ба1ышлан1ан слайд-шоу,китаптары к7рг92м98е; йыл1аны к7лде,3ар 3а22арын са1ылдыр1ан сюжетлы 87р9тт9р (М.!афури2е4 «%ф5л9ге йорт-музей»исемле китап,фото,87р9тт9р)

Д9рес барышы.

1. Ойоштороу м9ле.

   - *аумы8ы1ы2! Ултыры1ы2!

2. %йг9 эште тикшере7,ба8алау.

   - Балалар! *е2 5й29 М.!афури2ы4 «#ыр 3а2ы» хик9й98ен у3ып килерг9 тейеш инеге2.

    У3ыны1ы2мы?

   ( х92ер 5й эшен9н сы1ып б5г5нг5 д9ресте4 тема8ын 89м ма8еатын билд9л9п 3арайы3.

   Д9ресте4 тема8ы,шулай итеп, М.!афури «#ыр 3а2ы»

   - ( ни 5с5н был 969р2е 5йр9н9бе2 8у4?

   - М.!афури2ы4 биография8ын 5йр9н9бе2.

   - «#ыр 3а2ы» хик9й98ене4 й5км9тке8ен 72л9штер9бе2

  - Ни 5с5н? Хик9й9л9 872 ним9 тура8ында бара?

  - А3к7л,т9би19т,3ыр 3ы2ы,бер малай.

  - Малай ни эшл9й?

  - Ул 3ыр 3а2ыны4 17мерен 8а3лап алып 3ала.

  - *ы1ымта: Т9би19тк9,3оштар1а ,й9клект9рг9 8а3сыл 3араш,улар2ы 8а3лар1а,я3лар1а,и2гелекле булыр1а.

Тема мен9н ма3сатты бил29л9нек.

3. Я4ы теманы а4латыу.(М.!афури2ы4  портреты элеп 3уйыла. )

  - Б5г5н д9рест9 М9жит !афури2ы4 биография8ы 89м «#ыр ка2ы» хик9й98е мен9н танышырбы2.(Интерактив та3тала М.!афури2ы4 тормошон 89м ижадын са1ылдыр1ан фото87р9тт9р29н тор1ан слайдтар к7р89теп 85йл97.)

1. М.!афури2ы4 биография мен9н таныштырыу.

   У3ытыусы 5с5н белешм9.

   М9жит !афури – татар 89м баш3орт халы3тарыны4 урта3 я2ыусы8ы.Ул 1880 йылды4 20 авгусында элекке %ф5 губерна8ы Ст9рлетама3 5й92е (х92ерге !афури районы) Е2ем-#аран ауылында тыуа.

    М9жит !афури башта – 72 ауылында, 8у4ынан к7рше аул м92р9с98енд9 у3ый. Ун 5с й9шенд9 7к етем 3ала.Й9йен ялланып т5рл5 эшт9р баш3ара,9 3ышын у3ыуын дауам ит9. М9жит й9шт9н 7к тормошто4 9се8ен-с5с585н татып,халы3ты4 3ай1ы-х9ср9тен,шатлы3-йыуаныстарын к7реп 769.Былар и89 уны4 буласа3 969р29рен9 бай материал бир9.

   М9жит !афури м92р9с9л9 у3ы1анда у3 72ене4 беренсе 969р29рен я2а.

    1904  йылда #азан1а кил9.Бер-бер артлы ши1ыр2ары,поэмалары, хик9й9л9ре ба6ылып сы1а.

   М9жит !афури2ын 969р29ре рус,украин,3а2а3 телд9рен9 т9ржем9 ителг9н. Уны4 т9би19т матурлы1ын 87р9тл9г9н,тарихи ва3и1алар1а 72 м5н9с9б9тен асы3 белдерг9н ши1ыр2ары, халы3ты4 ауыр тормошон са1ылдыр1ан « Ша1ир2ы4 алтын прииска8ында», «#ара й5229р» 969р29ре у3ыусылар тарафынан яратып у3ыла.

2. Хик9й9не4 й5км9тке8ен  72л9штере7.

*72лек эше. Интерактив та3тала бирелг9н 87229р2е д5р56 у3ыу 89м м919н98ен а4латыу.

  К5м5ш т94к9 – серебряная монета

  х9тф9 – плюшевый

  тамаша – представление

  3амыш – камыш

  аула3 – безлюдный

  сыуал1ан – спутались

  3амыл – стерня

  ысы3 – роса

  3упры – отава

  н9р9т9 – нерето

  аусы – ловец

  й92р9 – ядро

  19рип – уродливый

  хайран – изумленный

1.  Хик9й9 56т5нд9 эш.

- Сюжетлы 87р9тт9р 3улланып,т7б9нд9ге 8орау2ар буйынса 94г9м9 7тк9ре7

- Был 969р29 ним9 тура8ында 872 бара? (Малай к7л буйында яралан1ан 3ыр 3а2ын 5йг9 алып кайтып 3арай.)

-  Кем исемен9н 872 алып барыла? (Малай исемен9н.)

- К7лде4 исеме нисек?(А3к7л.)

- Я2ыусы А3к7лде нисек итеп тасуирлай? Шул урынды табып у3ып к7р89теге2. (I б7лекте4 башын у3ыусыны4 тасуири у3ыуы.)

 - Малай яралан1ан 3ыр 3а2ын 5йг9 алып 3айтып д5р56 эшл9йме?#а2 тура8ында 5й29гел9р нинд9й фекерг9 кил9? (Д5р56 эшл9й,ул 3ошто 3алдырып кит9 алмай.%й29 малай2ы4 ата8ы «был 3ошто 8уйыр1а к9р9к,барыбер эшк9 инм96» - тип,3а22ы 8уйыр1а уйлай.Л9кин малай ата8ына и49леп уны алып 3ала.)

- #ып 3а2ы нинд9й шарттар2а 89м нисек 3ышлай? (Малай 3ошто к5н 8айын ашатып тора,к5нд5229рен а1ас ба3са8ына й5р5т5рг9 сы1ара. Бер а2 тор1ас,3ыр 3а2ы малай1а 5йр9н9 л9 башлай.)

 - Я2 киле7е 3ыр 3а2ына нисек т9ь6ир ит9? Малай мен9н 3ыр 3а2ыны4 хушлашыуы тура8ында 85йл9ге2.(#ош шатланып,д9ртл9неп кит9, 72ене4 ипт9шт9рен 8а1ына,3ый1а3лап 3ыс3ырына.Малай 3ошто4 3а22ар1а табан осоп ките7ен9 19ж9п8енеп 3арап тороп 3ала.Уны4 3ыс3ырыуы 8у41ы с9л9м 89м хушлашыу ке7ек тойола.)

- Был 969р мен9н М9жит !афури ним9 9йтерг9 тел9г9н? (Ошо малай ке7ек т9би19тте яратыр1а 89м 8а3лар1а,изге к74елле булыр1а к9р9к тиг9н фекер еткер9.)

2. (69р2е4 композиция8ын асы3лау.

- Х92ер,балалар 969р2е 5л5шт9рг9 б7леп сы1айы3.

- Был хик9й9 алты б7лект9н тора.

 (69р2е4 башы.Малай2ы4 т9би19т мен9н 8о3ланыуы,А3к7лг9 т5шк9н 3ыр 3ы22арын к729те7е.

 Т5й5нл9неш. Малай2ы4 3амыш ара8ында,3анаты 8ынып оса алмай тороп 3ал1ан 3ыр 3а2ын к7реп,уны 5йг9 алып 3айтыуы.

 Ва3ы1алар 76еше. Малай2ы4 3ошто 5й29 3арауы,уны4 я21а тиклем т529ле7е.#а22ы4 72 ипт9шт9рен 8а1ыныуы.

 Кульминация. #ошто4 8ауала1ы 3ыр 3а22арын к7реп, улар1а табан осоп ките7е. («Бына бер к5нд5 ирт9нс9к…» тиг9нд9н алып «Мин 19ж9п8енеп тороп 3алдым…» тиг9нд9 тиклем.)

 Сиселеш. Малай2ы4 «19рип 3уну1ы» мен9н хушлашыуы.

(69р2е4 жанрын билд9л97.

- ( х92ер был 969р2е4 жанрын билд9л9йек.Ул хик9й9ме,9ки9т 9лл9 ши1ырмы?(Хик9й9.)

- Ним9 8у4 ул хик9й9? (Яуап интерактив та3тала к7р89тел9,бер у3ыусы у3ый.)

- Хик9й9 – к7л9ме я1ынан 2ур булма1ан эпик жанр.Хик9й9л9 кеше тормошонда1ы бер м58им ва3и1а,бер я2мыш 87р9тл9н9. Образдар 2а к7п булмай.

Физкультминут  7тк9ре7. (У3ытыусы «#а22ар!» тиг9с,балалар парталар артынан сы1ып ба6алар 89м, ши1ыр юлдарын 9йт9-9йт9, х9р9к9тт9р я8ай2ар.)

#а22ар осто,осто,осто те2елеп (3улдарын 3анат ке7ек 3а1алар).

О6толар 2а т5шт5л9р (3улдарын т5ш5р9л9р).

Ултыр2ылар,ял иттел9р (с7к9й9л9р).

*9м та1ыла остолар (х9р9к9тл9н9л9р).

Парта артына бо6толар(ултыралар).

3. Хик9й9не м919н97и 5л5шт9рг9 булеп,план т5257.

   План.

1. А3к7лде4 матурлы1ы.
2. Малай2ы4 3ыр 3а2ын 3от3арыуы.
3. Малай2ы4 3ошто 5йг9  алып 3айтыуы.
4. #а22ы4 3ышлауы.
5. #а2 мен9н малай ара1ында1ы ду6лы3.
6.  #ыр 3а2ыны4 осоп ките7е.
7.  Малай2ы4 3ыр 3а2ы мен9н хушлашыуы.

4. План  буйынса хик9й9не бер-ике у3ыусынан 8ойл9те7.

Я2ма эш.

Д9фт9рг9 беренсе ба1ана1а – йылы я33а ките7се,9 икенсе ба1ана1а 3ышлаусы 3оштар2ы4 исемд9рен я2ыу 89м у3ыу.

4. Йом1а3лау.

- М9жит !афури был б9л9к9й ген9 хик9й98енд9 т9би19тте4 матурлы1ын 87р9тл9г9н. Малай образы аша т9би19тте яратыр1а 89м уны 8а3лар1а 5нд9г9н.

5. %йг9 эш.

Хик9й9не4 й5км9тке8ен 85йл9рг9 5йр9не7,о3ша1ан эпизод3а 87р9т т5ш5ре7. «#оштар – бе22е4 3анатлы ду6тар» тема8ына хик9й9 я2ыу.