Удекчи деепричастие, ФОЛ
учебно-методический материал по теме

Слайд 1

Үдекчи деепричастие

Слайд 2

Кичээлди ң сорулгазы : Ү декчи деепричастие деп ч үл база ол ышкаш кожумактарыныӊ шын бижилгезиниң дугайында уругларга билиндирер. Бижимел болгаш аас чугаазын сайзырадыр. К үш-ажылга ынак болурунга кижизидер.

Слайд 3

Ү декчи деепричастие кылыг с ѳ з ү н ү ӊ дѳзүнге –вышаан / -вишаан деп кожумактарныӊ каттышканындан тургустунар болгаш канчалбышаан? деп айтырыгга харыылаттынмышаан домакка байдал азы с ѳ глекчи болур.

Слайд 4

Кылыг с ѳ з ү н үӊ д ѳ з ү Кожумаа Чижээ Ажык ү нге т ѳ нген турда - вышаан / - вишаан / -... ойнавышаан, ма ӊ навышаан Аяар ү нге т ѳ нген турда - бышаан / - бишаан / -... ; - мишаан / - мышаан / -... к ѳ рб ү шаан, эммишаан, чайбышаан Д ү лей ү нге т ѳ нген турда - пышаан / - пишаан / - ... теппишаан, кыппышаан

Слайд 5

Номчу ң ар. Домактарда ү декчи деепричастиелер кандыг кежиг ү ннер бооп чоруурун айты ӊ ар. 1.Кадай таапкылап орган да ң зазын тутпушаан, бурт-сарт ү не халыды. 2. Ѳ нер ырлавышаан, хойларын кадарып чораан. 3.Кулун ам-даа иезин эммишаан турган. 4.Кырган-ачам х ѳ легеде дыштанып олурбушаан. 5.Мен ч ү вени ң ужун ам-даа билбейн тур мен.

Слайд 6

Дараазында кылыг с ѳ стерини ӊ д ѳ стеринден ү декчи деепричастиелерни тургузу ң ар. Алгыр, мун, саг, тары, чот, кадар, ѳ ст ү р, часка, макта.

Слайд 7

Чурукту топтап к ѳ р үӊ ер. Оо ң соонда ү декчи деепричастиелер кирген мини-чогаадыгдан бижи ӊ ер.

Слайд 8

Ребусту тыпкаш, номчу ң ар. Домак кежиг ү ннерин шыйы ӊ ар. -маа Т.п. + , + нмы к ан.

Слайд 9

Онаалга: Мергежилге 221.

Слайд 10

Улуу-биле четтирдим!

Слайд 1

Тыва дыл кичээлинге класстан дашкаар чорудар «ФоЛеГра» деп маргылдаа-кичээл ( 11 кл)

Слайд 2

ФоЛеГра

Слайд 3

Маргылдаа кичээлдиң сорулгалары: Тыва дылда өөреникчилерниң өөренип эрткен темаларынга даянып алгаш, фолеграда билиглерин хынаар, билиин улам ханыладыр; ФоЛеГраның дүрүмнерин таварыштыр уругларның аас болгаш бижимел чугаазын шын ажыглап билиринге чаңчыктырар; Уругларны бот-боттарының аразында найыралдыг, чаңгыс демниг ажылдаарынга кижизидер.

Слайд 4

Тургузуу: I . Организастыг кезээ. II . Маргылдаа-кичээл-биле таныштырылга. III . Маргылдаа-кичээлдиң кол кезээ. IV . Түңнел.

Слайд 5

Маргылдаа-кичээлдиң кезектери : Командаларның ады, девизи (тыва дылдың терминнеринге хамаарыштыр). Фонетика. а) «Тываның картазы» ; б) «Ийи үннүң үжүктери». III. Лексика. а) «Утказын тайылбырла!» б) «Бок сөстер болгаш литературлуг дылдың нормазынче кирбейн турар сөстер». III. Грамматика. а) «Падеж кожумактарын сагын!» б) «Бээр кел!»

Слайд 6

«Тываның картазы» Онаалгазы: сөс эгезинде т-д, п-б кирген сөстерни ажыглавышаан, харылзаалыг домактардан чогаадыңар .

Слайд 7

«Ийи үннүң үжүктери» Онаалгазы: Хөй сектер орнунга турза чогуур «Й» үннүг үжүктерни киирип салыңар. Дан ха..зы чырып келгенин эскербейн барып-тыр мен. Улашкак ха..ларны кырлавышаан, дагның шыпшык бажынга үнүп келдим. Ба..н тудум, ооң харамы дам-на барып-тыр. Ыры башкызы ба..нын эгиннепкен, дүрген-дүрген бо-ла базып олур. Чаа чылдың ..лказынга белеткенип, шииден үзүндү катаптап тур бис. Шынап-ла дезиг аътты шалбалаар, ..зулуг сыдымны буга мойнаандан дилгеш, чымчадыр эттеп алырын ол угулзадан дораан билип аптар чүве-дир ийин мооңар.

Слайд 8

Лексика «Утказын тайылбырла!» Онаалгазы: Дараазында сөстерниң лексиктиг утказын тайылбырла. Карак Думчук Дээр Булуттар Саваң Саат

Слайд 9

«Бок сөстер болгаш литературлуг дылдың нормазынче кирбейн турар сөстер». Онаалгазы: Жаргонизмнер биле диалектизмнерни 2 аңгы бөлүкке чарып бижиңер. Бакс, кочал, колхоз, сүге, алдын чуурга, чеңгей, доңгуу, сырбык, баглажы берген, брат, надоел, хоолга, хоректээш, санмай, шивир,

Слайд 10

Грамматика. «Падеж кожумактарын сагын!» Онаалгазы:дараазында состерни падежтерге оскерттинер Дыт, митинг

Слайд 11

«Бээр кел!» Онаалгазы: «Бээр кел» деп домакты утказының аайы-биле дараазында бөлуктерге чарып номчуңар: Медээ. Айтырыг. Кыйгырыг. Каттырып. Муңгарап. Ыглап. Коргуп. Өөрүп. Авыяастап. Дужааган хевирлиг.

Слайд 12

Улуу-биле четтирдивис!