"Валентин Колумб-кусарыше"
план-конспект занятия (9 класс) по теме

Валентин Колумб  -  кусарыше

Туныктышо: «Поро кече, йоча-влак, уна-влак, таче мемнан ончылно тыгай паша шога, ме тендан дене пырля палыме лийшаш улына : ко тугай Валентин Колумб? Могай пашаж дене тудо тынар  палыме лийын чыланыштлан, молан тиде айдемым школыштат тунемыт да шымлат. Ме тиде пашам пайрем семын эртарена. А пайремже тыглай огыл, таче менан деке руш, йот, финно-угор элласе поэт ден писатель-влак толыт.

  1- ше вудышо:  Валентин Колумбын илыш да творческий пашаж дене палыме лияш, руш  ден йот элласе поэт-влакым шарналташ, пален налаш, а могай мурызын произведенийлажым  йоратен, уло кумылын кусарен, мемнан ончылно тыгай паша шога. Икымше мут Валентин Колумблан пуалтеш.

  Валентин Колумб:  « Мый Морко район, Мызенер ялеш шочынам. Изинекак книгам лудаш йоратенам. Кунам авам пазарыш шор атым налаш колтен, мый книгам налын толынам: Тургеневын «Записки охотника», Лермонтовын сборникшым. Шарналтымекем, вет шор коршокым налаш кулеш манын, тыгайым налынам , кушко кугыенын мушкындыжат огеш пуро. Изам ынже  вурсо манын, авам книгам шылтен.  Ачам ден изам сарыште вуйыштым пыштеныт. 1-ше почеламут сборникем «Палыме лийына» 1959 ийыште лектын. Руш литератур деке Москваште тунеммем  годым кумыланынам, марландаш шинчынам гын, шум йодмо почеш гына кусаренам.»

3-шо вудышо: «Шуко  почеламутшым тунам Валентин Колумб тошкалтыш дене кышкен  возен, кугу поэт агитаторын  сынжылан келыштарен. Валентин Колумбын поэзийышкыже  Владимир Маяковский деч гражданский шулыш, возымо пашам эре уэмдаш тыршыме кумыл толын. Тудын деч марий поэт илышым философски умылаш, политически чын лончылаш, шочмо элнан патриотшо  лияш сугыньым налын. А ынде колышташ темлем поэтын ик кусарыме сылнымутшым.» (Ик тунемше кусарыме почеламутшым наизусть ойлен пуа.)

1-ше вудышо: «Умбакыже вес лумло поэтым вашлийына, тиде Сергей Есенин, тудат шке  пурымашыж  дене палдарен пуа да почеламутшышым  сылнын каласкален пуа, вашлийза». (Ик тунемше Сергей Есенинын почеламутшым лудеш)

2-шо вудышо: « Валентин Колумб руш поэт Сергей Есенинын шочмо  ялышкыже миен  коштын, сылне почеламутлаште мондалтдымын суретлалт кодшо верлам ончен.  Шке   Морко кундемышкыжат, пуйто Есенин унала  толеден,  а нуно коктын коштыныт пуртус лонгаште.  Руш поэт Валентин Колумбын  усталыкшым терген, а тудо эре кусарен.   Кусарен тудо комбо кутымаште,  чодырам руымаште, институт аудиторийыште, пайрем юарлымаште.  Мемнан мурызына  Есенинын почеламутшым   уш дене пален, садлан книгам коштыкташ кулын огыл, тугак пашам ыштен кертын.»

3-шо  вудышо: «Уста марий поэт тыгак Эдуард Багрицкийын, Александр Твардовскийын, Николай Заболоцкийын возымыштым йоратен, сайын пален. Мемнан кугу кугешнымаш шочеш, вет Н.Заблоцкийым,  Шернур марий калыкын эргыже манаш лиеш,  молан манаш гын, руш поэт самырык жапшым  мемнан шочмо кундемыштынат  илен эртарен.»

  1-ше вудышо : « Таче тендам  Н Заболоцкий шке илыш  корныж дене да творчествыж дене палымым ышта,  ик почеламутым уш дене каласкален пуа»

2-шо вудышо: «Валентин Колумб шуко ен деч тунемын, вес калыкын сылнымут поянлыкше дене творчески пайдален. Марий лудшым В.Шекспирын сонет-влакше дене, И.Гетен,   Г.Гейнын поэзий саскаж дене палдарен.»

3 – шо вудышо: Ме таче пален нална, Валентин  Колумб – тиде марий калыкын шушпыкшо: шкеже сылне йылме дене воза, а кусарымаш пашаже могай тувырго да чапле. Ынде шкенан родо-тукым, эрзя калыкын, поэт Никул Эркайын « Танемлан» кусарыме почеламутшым колыштына.

   Туныктышо: «Меманан школыштат шуко тунемше-влак возкален шогат, кусарыме пашамат эртарат. Айста Березина Екатеринан Валентин Колумблан полеклалтше пчеламутшым колыштын налына.

Ош туняш толынам,                                   Пален омыл

    Морко велеш,                                              Ко мые лиям,

    Шочын кушкынам                                       А туге гынат

    Мызенер ялеш.                                             Шотым муынам.

     Неле илыш лийын                                        Теве мый поэт

    Мыйын ешыштем,                                        Почеламутым возем,

    Пасушто коштынам,                                     Илышын куатшым

    Вольыкым кутен.                                          Мый раш шинчем.

    Яра шинчен омыл,                                         Шуко турло ойгым

    Книгам лудынам,                                           Ужаш перныш вет,

    Ончыклык нерген                                           Калыкын шум-чоным

    Эреак  шоненам.                                             Ылыжтарышым шонем.

 Валентин Колумб: «Мыйын кумылем тодылалте, пеш кугу тау шарнымыланда, мыйын почеламутлам сылнын ойлымыланда, мыйын лумеш возымо Березина Екатеринан почеламутшо щумешем кышам кодыш. Чылылан пеш кугу тау!»

Туныктышо: «Пагалыме тунемше-влакем! Тыгай сылне почеламут корно-влак деч вара мыйынат кумылем тодылалте да  шум-чонем тендам йодеш: эре тыгяк поро кумылан, сай чонан лийза,  йосо годым эреак Валентин Колумб гай полыш киддам пуыза, мый ушанен кодам,  илыш корным чын ойырен налыда манын,  корныда пиалан лийже»

3-шо вудышо: «Пашана воранен тольо: руш поэт-влакымат шарналтышна,ордыж мурызына денат палыме лийна, Валентин Колумбымат пален нална, кузе тудо кусарыме пашам эртарен, шкенан школысо возышо да кусарыше-влакымат колна. Чылалан пеш кугу тау! Чеверын.»