Валерий Туркай сăввисенчи Чăвашлăх хавалĕ
методическая разработка по теме
Разработана для внеклассной работы
Скачать:
Вложение | Размер |
---|---|
![]() | 106.5 КБ |
Предварительный просмотр:
(Литературăпа музыка композицийĕ)
Авторĕ: чăваш чĕлхи врентекен Васильева М. Н.
Сценарие лартакансем- 9В класра вĕренекенсем
Хĕрлĕ Чутай-2012
Эпиграф
Чёвашлёха пулать – ши упрама;-
Ыйту тёратрём хам ума?
Паллах: ёна пит =ёмёл =ухатма:
Паллах: ёна пит йывёр упрама?
Юхма Мишши?
Плакатсем
Туркай – ёрём=ё
Туркай – йыхрав=ё
Туркай – Турё ачи
Сёввисене … ил.р «ал валли»
И.Дмитриев.
Чёваш эп. Эп пулёп.
Чёваш .м.рех.
В.Туркай.
Пурнё=ём! Пурнё=ём, тавах!
Пурёнмашкён +.р =инче п\рн.ш.н тавах!
Уйрёмах чёваш пулма
пўрн.ш.н тавах!…
В.Туркай.
Ум сёмах. вырённе каланё сёвё
«Эп – лайёх =ын
Е хёй.н хакне п.лекен =ын монолог.»
Эп – лайёх =ын!…
Чёнёх та лайёх эп!
+ын шуч.пе эп пурёнмастёп.
Пу=лёхсене йёпёлтатмастёп.
Хёш чух, палах, х.р\ эп кала=мастёп.
Анчах =ынна усал сунмастёп эп.
Эп – лайёх =ын!
Чёнах та лайёх эп!
Эп пурнё=а чётма =ук юрататёп.
Тата эп юрататёп… юратма.
Тата эп юрататёп савёнмашкён,
Эп пит. юрататёп савёнма –
+ынсем савённине курсассён,
+ынсем телейлине курсан.
Тата эп юрататёп пурёнмашкён.
Эп пит. юрататёп пурёнма!
+.р =ул, пин =ул эп хат.р пурёнмашкён
+ак =аврака та тёвёр +.р =инче!...
Эп – лайёх =ын!
Чёнах та лайёх эп!
Мана хёш чух пачах та ёнланма==.?
(Е ёнлансах ёнламан пек тёва==.;)
Анчах мана ку пит хурлантармасть?
П.лет.п эп% Шёпам ман =авнашкал?
П.лет.п эп% шёпам ман =авнашкал –
Мана =уратнё чёнлёх шыраса:
Хам +улёмпа хам п.лне пек утмашкён?
Эп – лайёх =ын!
Чёнах та: лайёх эп!
1 – м.ш ертсе пыракан%
+ак сёвё й.ркисен автор. вёл – Валерий Туркай? П.летп.р –
и эпик ёна; Паянхи кун чёваш поэзий.нче чунне парса .=лекен
=ырав=ёсенчен п.ри вёл? Поэт пурнё=ён кашни пёрёнчёкне к.рсе тухать
те – т\р. =улне шыраса тупать – тупатех?
2 – м.ш ертсе пыракан%
Валерий Туркай поэзий. - чёваш халёх.н пурнё=.? Чёваш м.н т\сни:
м.н курни: м.не .=ленни: м.н =ухатни: м.нш.н пурённи – йёлтах
Валерий Туркай поэзине к.рсе юлч.? Вёл й.ркелен. «сёвё театр.»
хальхи вёхётён чён – чён т.к.р. пулса тёч.?
1- м.ш ертсе пыракан%
Чёвашлёх вёл – эпир хамёр чёваш =ынни пулнипе у==ён: мухтанса:
хавхаланса п.лтерни? Чёвашлёхра хамёра хамёр хисеплени: наци
мёна=лёхне туйса тёни: чёваш =.рне тата тёван халёхёмёра юратни:
унён ырё йёли – й.ркине аталантарни: чёваш чёваша чыс туни: кашни
чёваш йёх – нес.лне: ашш. – амёшне сума суни: ачи–пёчине чёваш
туса \стерни: халёхён ырё пуласлёх.ш.н .м.тленсе шухёшлани тата
к.решни малта тёрать? +акё вёл: ун шуч.: Тёван =.р–шыв пуласлёх.нчен
килет?
Сёвё вулакан% Инкек =ине синкек сиксе тухсассён:
С\нес патне =итсесс.н вут ч.р.м:
Т.ллев.м пул. ман п.рре%
Тёван =.р–шывём: пурёсам!
Ут – п.в.м =.н. хёватпа тулсассён:
Ч.ре тивсе =и=сесс.н =.н.рен:
Малтан – мала =ут =ёлтёр ил.ртсесс.н:
Т.ллев.м пул. ман п.рре%
Тёван =.р – шывём: пурёнсам!
(И.Христофоровăн «Тăван çĕр-шыв» юрри янăрать).
2 – м.ш ертсе пыракан%
Тёван =.р – шывне юратса малашлёха таплёнакан Чёваша Поэт .м.рл.хех манё=ми палёк лартр.? Унён сёвввисем чёвашлёх туйём.пе =утёлса тёракан хайлавсем? Валерий Туркай халёх пурнё=не: унён шухёш – кёмёлне: чун – ч.ре туртёмне сёмах=ё – ёста=.ё пулса хёй.н сёввисенче
у=са пама пултарч.? Халёх вёл уйрём =ынсенчен тёрать? М.нле курать – ха =ав чёваш поэт;
Сёвё вулакан% «Чёваш тупи»
Эс пул академик:
Эс пул генерал:
Эс пул .=чен. –
Тёван =.р ху=и…
Эс пул пысёк пу=лёх:
Пулсам эс к.т\=:
Эс пул =амрёк й.к.т:
Пулсам ватё =ын…
+акна =е=: =акна =е=
Ан ман эс чёваш?
Чёвашшён чёваш – чи хаклё юлташ!
Чёвашшён чёваш – тёван – хурёнташ!
Чёвашшён чёваш – чи =ывёх юлташ!
Чёвашшён чёваш – тёван – хурёнташ!
1 – м.ш ертсе пыракан%
Халёх. вара: поэт «Атёл урлё ка=рёмёр»: «атте_анне пехилне асран ямарёмёр»: «п.рне-п.ри савма: пулёшма манмарём» тет пулсан та: чёваш
халах. «п.р хёват: п.р йыш пулма хёнёхайман» иккен? Куншён вёл ч.ререн кулянать? «Т.л.ретп.р – ха; «вёранмастпёр – ха иккен эпир»?
Сёвё вулакан% 20–м.ш .м.р в.=.нчи хурлёхлё чёвашён «Х\хлев.» сёвви?
Никамран нимпе катёк мар эпир?
Никамран нимпе чухён мар эпир?
Пур сёмахёмёр? Пур эреш.м.р?
Улёпсем те пур? Кёйкёрсем те пур?
Пур кун - =улёмёр: авлхи Кун - =ул?
Пур ыр ятёмёр: таса чунёмёр?
П.рл.х =е= сахал! Ир.к =е= сахал!
Т.п хуламёр пур…+ук +.р–шывёмёр
2 – м.ш ертсе пыракан%
Чён та: чёвашён теп хули пур? Вёл – Шупашкар? Поэтшён вёл «хёш чухне чи =ывёх тус пек»: «хёш чухне усал тёшман пек»? М.нш.н вырёсланать–ха Шпашкар чёваш.; Вырасланнё чёвашсене х.рхенет вёл?
1 – м.ш сёвё вулакан%
Ку вёл – манён Шупашкарём?
Чёваш мёшкёл.: мухтав.:
Чёваш савёнё=.: терч.:
Чёваш .м.ч.: инкек.:
Чёваш мёшкёл.: =йтмах.?
(«Шупашкар»)
2 – м.ш сёвё вулакан%
Вырасланнё чёвашсем
,м.лкесем пек
Х.в.ше==. ман тавра
Аш=унтармёшсем…
Сив. т.кс.м =ёлтёрсем
Хёрнё хунавсем…
(«Вырёсланнё чёвашсем»)
1 – м.ш ертсе пыракан%
М.нш.н эпир: чёвашсем: хамёр чёваш пулниш.н вётанатпёр–ха; Камран килет вёл; М.нрен килет вёл; Чёваш х.рарём.нчен–и; Чёваш пу=лёх.нчен–и; Чёваш ар.нчен–и; Чёваш х.р упра=.пе яш – к.р.м.н- чен-и
Сёвё вулакан% «Утём хы==ён утём» сёвё
Эй: чёваш х.рарём.!
Санён ку=унтан
Пуласси пёхать паян
Пулёшу ыйтса?
Санён ывёлу – х.р\
Чёвашла п.лет – и;
Санён ывёлу – х.р\
Тёван халёха
Ыр сунмашкён: юратма
Хёнёхса \сет – и;
Эй: чёваш пу=лёх.сем:
Халёха ар сутёр!
Тёван халёх п.рре =е=:
Ёна ырё сунёр!
Эй: чёваш яш – к.р.м.!
Т.л.рсе =итет!
2 - м.ш ертсе пыракан%
Эпир т.л.рн. хушёра чёваш мар чёвашсем нумайланч.= мар – и; Маргинал чёвашсем? Йёхне маннё чёвашсем? Чёваша чёваш хисепе хуман чёвашсем? Чёваша чёваш сутма та хат.р чёвашсем?
Сёвё вулакан% «Чёваш мар чёвашсем»
Чёвашлах кала=а==.:
Чёвашлах шухёшла==.:
Чёвашлах кала=а==.…
Пурп.рех – Чёваш мар:
Чёваш мар:
Чёваш мар –
Чёваш мар чёвашсем?
Ах: епле в.сем ёслё!
Ах: епле в.сем харсёр!
Ах: епле в.сем!…
Пурп.р
Чёваш мар чёвашсем –
Чёваш мар!
Чёваш ма
Чёваш мар!
Чёваш мар чёвашсем…
Чёвашла кала=а==.:
Чёвашла шухёшла==.…
Ачисем;!
Ачисен ачисем;!
Чёваш мар чёвашсем…
Чёвашла кала=а==.:
Чёвашла шухёшла==.:
Чёвашла ятла=а==.…
Пурп.рех
Чёваш мар –
Чёваш мар ачасен
Ашш. – амёш.сем?
1 – м.ш ертсе пыракан%
Кун - =ул шёпи пурне те татса парать: пурне те хёй вырённе лартать?
Чёвашён чёвашлёхне таптакан: х.с.рлекен: п.теркен: сумсёра кёларакан та кун – сул суч. умне тёр.?
Сёвё вулакан% Чёваш ч.лхиш.н =апё=са
пу= хунё улёпсем:
ку=ёрсене у=самёр!
Курсам: Атилла:
кур: Купрат:
Алмуш – патшамёр: кур:
курсамчч.: Иван Яккёльч: кур%
Паян Чёваш ч.лхин тёшмансем
явап тыта==. сир.н умёрта!
+унтар: питл. й.кс.ксене:
Кёвар Ч.релл. +е=п.л!
Калах: кала хёв сёмахна:
Сёваплё К.=тентин!
Элкер! Митта! Ё=та эсир; Ё=та Эс: Хусанкай;
Паян Чёваш ч.лхин тёшман.сем
Явап тыта==. сир.н умёрта!
…Чёваша
Халёх т.рмине
усракансене –
намёс!
Чёвашла кала=ман чёвашсене намёс!
Чёваш Ч.лхине вил.м сунакансене –
намёс: намёс: намёс!
2 – м.ш ертсе пыракан%
Поэт шуч.пе чёвшсем =апах та вёйлё? М.нш.н тесен «кашни чёвашра Улёп юн. вылять»?Валерий Туркай чёвашсен малашлёхне шанать?Туркай - ёрём=ё: йыхрав=ё: Турё ачи? Туркай сёввисем ансат: у=ё: =ав хушёрах кёткёс та?
Сёвё =аврисенчен тунё лимонтаж?
1 – м.ш в.ренкен% Чёваш ч.лхи –
п.ррем.ш .с.клевсем:
суранлё чунёмён
чи юлашки =.вви –
ёс – тёнём вучахне ч.ртсе:
пехил парса:
мана чер=\ =инче \стерет.н?
2 – м.ш в.ренекен% Кайри пулма них=ан та кил.шмест
Кайри пулма килмен эп т.нчене
К.реш\ре - .=ре мала тухмасёр
С\нме ан хёй ман канё=сёр ч.рем?
3 – м.ш в.ренкен% Пул. .= те: к.реш\ те?
У=са лармёпёр алла?
Чёвашра Арсем п.тмен – ха
Пурёнатпёр – ха апла!
4 – м.ш в.рнекен% Эпир вара вёйлё! Чёнах эпир вёйлё!
Кашни Чёвашра Улёп юн. вылять!
Кирлех – т.к: эпир т.нчене кисретп.р!
Кирлех – т.к: п\летп.р эпир Атёла!
5 _ м.ш в.ренекен% Эс_ мёна=лё: эп _мёна=лё%
Халёх та _мёна=лё Эс. _ вёйлё: эп. _ вёйлё%
Халёхёмёр _ иёйлё%
Эс _ хисепл.: эп – хисепл.%
Халёх та – хисепл.*
Эс. – ч.р.: эп. – ч.р.:
Халёхёмёр – ч.р.!
6 – м.ш в.ренекен% Пур Юрату
Пур Курайманлёх?
Пур Инкек: Асап?
Пур Савёнё=?
Тата пур эп. _
Ялан тем к.текен Чёваш?
7 _ м.ш в.ренекен% Эп _ =.н чёваш ! Эп – иртн. кун эткер.?
Эп - =.н.лле куратёп т.нчене?
Ман сассёмра пин =уллёхсен к.рлев.:
Ман таврара – пуласлёхён калчи?
8 – м.ш в.ренекен% Эп - =.н чёваш?
Мана иртни =уратр. – асапланса:
=апах та юратса?
Вёй – хёйватне мана пиллер. Улёп:
К.рел.хне пиллет Лаштра Юман?
9 _ м.ш в.ренкен% Эп - =.н чёваш ачи
+.н .м.тпе тытатёп
Алран кайми акий. – сухине:
Таса чунпа эп пу=ёма таятёп
Алран кайми аттий. – аннине?
10 – м.ш в.рентекен% Эп - =.н чёваш?
+.н .м.тпе х.млент.м:
Ыр кёмалпа килсе ин=етл.хрен?
Ман тив.= пур% ёраскала тупмашкён
Ман тив.= пур% Малашлёха утма?
Эп - =.н чёваш?
Эп – иртн. кун эткер.?
Эп - =.н чёваш?
Эп - =.н. кун элчи?
11 – м.ш в.ренекен% Чёвашён =ук =ич ют чёваш:
Эп – сан: эс – ман хурёнташ!
Эй: тёвансем: ылтёнсем!
Эй: тусёмсем: =ёлтёрсем!
М.н виличчен п.рле пурнар!
Чёваш т.нчиш.н кар тёрар!
12 – м.ш в.ренекен% Юлашки юн тумлам. сёрхёнса п.тиччен
Санпа эп пулёп: халёхём?
Юлашки ют тумлам. Сёрхёнса п.тиччен
Санпа эп пулёп :халёхём?
Юлашкт вёй _ халём:с.в.р.лсе п.тиччен
Эп саншён .=л.п:халёхём?
Юлашки .нен.в.м .нс. п.тиччен
Сана .ненет.п: халёхём?
Юлашки к.реш.в.м:юлашки =.нтер.в.м _
сана:Тёван Халёхём!
1_м.ш ертсе пыракан%
«П.ч.к халёх =ук ? Пур халёх та аслё? Кашни халёх вёл =ак т.нчере пуринш.н те аслё? Эпир:чёвашсем: ик. миллионлё халёх :аслё халёх? Паян пир.н пурине те п.р пулса:пер т.ллев тытас пулать? +ав т.ллев вёл _ п.рл.хл.:вёйлё: пысёк культурёллё: =утё пуласлёхлё: курш.сен хисепне тив.=л. ир.кл. наци пуласси? +ав т.ллев пурнё=ланассипе пурнё=ланаймасси: палах: кашни чёвашранах килет% санран та: манра та – пуринчен те?
Хы= сёмах. вырённ. каланё сёвё?
Сёвё вулакан % «Ман ытарма =ук ырё та маттур чёвашёмсене» сёвё?
Эй: эсир: чёвашсем!…
Чиперех – и: сывах – и;
Ир тёрсан:
+.н Кун ум.нче пу= таятёр - и;
Ир тёрсассён
,=е пикенсе тар тёкатёр – и;
Вёй – хуларан катёк мар – и;
Ир.крех пурёнатёр – и;
К.лм.=ре хур куратёр – и;
Ыррине Усалран уйёрма хёнёхатёр – и;
Т.р.се Ултавпа пётратса шар курмастёр – и;
Эй: эсир: чёвашсем:
Чёваш Уйёп.сен Халалне астёватёр – и;
Чиперех – и: сывах – и;
Кёмёлсем ёмёр мар – и;
Ч.р.рте – Чунёрта шанчёк Вуч. с\нмен – и;
Турёпа кил.ш\лл. пурёнатёр – и;
Эй: эсир чёвашсем!…
Эп
Сире
Юрататёп!
(Юлашкинчен М. Фёдоров ç ырнă «Чăвашсем»юрри янăрать).
Усё курнё литература%
1?В? Туркай «+ёлку= =ути»?Ш?: 1989 =?
2?В? Туркай «Турё пит.нчи ку==уль»? 1996 =?
3?В? Туркай «Пурёнатпёр – ха»? Ш?: 1999 =?
По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Разноуровневоел хавал темали "Имя существительное" 5 класс эвэдыли турэндули
Разноуровневые задания можно использовать при закреплении учебного материала на уроке, выполнении домашнего задания. Овладев этой деятельностью, учащиеся сами начинают её совершенствовать, что п...
«Чăваш ачи чăвашла калаçтăр» семинар ирттерме хатӗрленӗ сценарии
laquo;Чăваш ачи чăвашла калаçтăр»семинар ирттерме хатӗрленӗ сценарии 1 е.п. Ырӑ кун пултӑр сире, хисеплӗ хӑнасем. Паянхи уява эпир чӑваш чӗлхине халаллатпӑр.2 е.п. Çулсер...
Калаçасса калаçăп эпĕ, Нептун çинче те чăвашла
Тĕллевсем:1.Вĕренекенсем И.Я.Яковлев пурнăç çулĕ çинчен пĕлнине тĕрĕслесси, çĕннине пĕлтересси.2. Вĕренекенсен пĕлÿ, хăнăху туянас, шухăшлас, ĕçлес пултарулăхне аталантарасси.3. Вĕренекенсен кал...

"Чăвашла уяв янратăр"
Предлагаемый материал можно использовать на классный часах в 6-8 классах. Экскурсия в школьном краеведческом музее посвящена Году выдающихся земляков....
Методическая разработка "Çеçпĕл Мишшипе Александр Пушкин сăввисенчи тинĕс сăнарĕ"
Разработка урока по творчеству чувашского поэта Михаила Сеспеля...