календарь-тематик план 3 сыйныф
календарно-тематическое планирование на тему

Муниципаль белем бирү учреждениясе

Әлмәт шәһәренең 18 нче номерлы аерым фәннәрне тирәнтен өйрәтүле урта гомуми белем бирү мәктәбе

           « Каралды»                                                                               «Килешенде»                                                   « Раслыйм»  

           МБ җитәкчесе                                                                          Директор урынбасары                                   Мәктәп директоры

        _____/________________/                                                            _____/__________________/                         _____/_______________/

           Беркетмә №______                                                                                                                                          Приказ № _______

         «___» ________2013                                                                  «___» __________2013                                 «___» _______2013

ЭШ ПРОГРАММАСЫ

Татар теле  (рус төркеме)

                                                                                                       (укыту предметы)

                                                                 Укытучы           Әхмәтова Регина Сергей кызы_________

                                                                  Сыйныф   ________3 “А” (рус.гр) уку_________________

                                                                  Белем бирү дәрәҗәсе                      базис________________

              (базис яки профиль)

2012-2013 нче уку елы

                             Педагогик совет утырышы

                                                                                                                                                                                              беркетмәсе № __________

«___» _________2013

Әлмәт, 2013

Аңлатма язуы

Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:

1. Россия Федерациясенең “Белем бирү” турындагы 3266-1 номерлы Законы (2012 ел,28 нче февраль)
2. ”Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасындагы башка телләр турында” Татарстан Республикасы законы (2004 ел,1 июль)
3. Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы., Казан , 2008
4.  “2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы”(2004 ел, 11 нче октябрь)
5. TP Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән Ч.М.Харисова ,К.С.Фәтхуллова, З.Н.Хәбибуллина  авторлыгындагы "Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннын үрнәк программалар: 1-11 сыйныфлар.- Казан: Татар.кит. нәшр.,2011.
6. Әлмәт шәһәре 18 нче номерлы урта гомуми белем бирү мәктәбенең директоры тарафыннан расланган укыту планы (31.08.12)

Гамәлдәге базислы укыту планы нигезендә 3 А сыйныфында атнага 2 сәг уку исәбеннән, уку елына 35 сәг каралган

1992 елның 8 илендә “ТРсы халыклары телләре турында”гы ТР Законы кабул ителде, татар һәм рус телләре тигез хокуклы дәүләт телләре булып расланды. Шул ук елның 6 ноябрендә кабул ителгән ТРсы Конституциясендә дә дәүләт телләре хакындагы махсус маддә урын алды. 1994 елның 20 июлендә расланган “ТРсы халыкларының телләрен саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча ТР Дәүләт программасы”нда татар телен иҗтимагый тормышның төрле өлкәләрендә куллану юллары билгеләнде. Күпмилләтле Татарстанда дәүләт телләренең икесен дә белү халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенең нигезен тәшкил итә.

Укучыларның коммуникатив һәм лингвистик компетенцияләрен формалаштыру эше төп максат итеп куелу сәбәпле, телгә өйрәтүдә коммуникатив методка өстенлек бирелә. Коммуникативлык телгә өйрәтү процессының барлык үзенә буйсындыра. Укыту максатлары, бурыч, принцип, методлары, эш алымнары шуннан чыгып билгеләнә.

Гомуми башлангыч белем мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең төп максаты – гамәли максат, ягүни, телне аралашу чарасы буларак үзләштерү өчен, укучыларга гаилә-көнкүрешкә, уку хезмәтенә бәйле сөйләм ситуацияләре кысаларындагы белем бирү һәм күнекмәләрен үстерү. Гомуми белем бирү максаты укучыларның акыл эшчәнлеген активлаштыру логик фикерләү сәләтен камилләштерү, сөйләм культурасын үстерүдән гыйбарәт. Тәрбияви максат балаларның рухи дөньяларын баету, аларны татар халкының мәдәнияте һәм сәнгате белән таныштыру, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләүгә юнәлтелә.

Коммуникатив нигездә татар теленә өйрәтү:

- гомумдидактик принципларга (фәннилек, аңлылык, аңлаешлылык, системалылык, эзлеклелек, күрсәтмәлелек, белемне ныклы үзләштерү);

- психологик принципларга (мотивация булдыру, укучыларның шәхси-психологик үзенчәлекләрен исәпкә алу);

- лингвометодик принципларга таянып оештырыла.

Гомуми башлангыч белем мәктәбендә татар теле дәресләре укучыларның сөйләм телен үстерүгә юнәлтелә, бу исә аларның тыңлап аңлау, сөйләү һәм сөйләшү, уку, язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен формалаштыруны үз эченә ала.

Тыңлап аңлау -  аерым авазларны, иҗек калыпларын, сүзләр, сүзтезмәләр, җөмләләрне, бәйләнешле текстларны ишетеп, мәгънәләрен һәм эчтәлекләрен аңларга өйрәтү дигән сүз. Башлангыч сыйныф укучылары укытучының, сыйныфташларының сөйләмен яки магнитофон тасмасына яздырылган татарча сөйләмне, шулай ук җанлы сөйләмне тыңлап, эчтәлегенә тешенеп барырга, кирәкле мәгүлуматны аерып, сорауларга җавап бирергә, сораулар куярга, эчтәлекне татарча яки русча (телдән яки язмача) сөйләргә күнегергә тиешләр. Тыңлап аңлауга өйрәтү барышында укучыларны сүз, сүзтезмә, синтагма, җөмлә чикләрен билгеләргә, төрле интонация белән һәм төрле темпта әйтелгән сөйләмне аңларга күнектерү сорала.

Диалогик сөйләмгә өйрәткәндә, укучыларны чынбарлыктагы ситуацияләргә куеп карау кирәк. Татарча аралашырга өйрәтү өчен, укучыларның мәктәптәге, өйдәге, урамдагы һәм җәмәгатҗ урыннарындагы көндәлек тормышыннан чыгып, үрнәк диалоглар түкъдим ителә. Алар аша татар сөйләм этикеты үрнәкләре, сорау-җавап репликалары, синтаксик калыплар үзләштерелә. Уку аралашуы чын аралашуга китерсен өчен, балаларны әңгәмәдәшнең фикерен хупларга яки аның белән килешмәскә, үз фикерләрен белдерергә өйрәтү гаятҗ мөһим.

Монологик сөйләмгә өйрәтү аерым кешеләрне, әйберләрне, табигатҗ күренешләрен, хайваннарны тасвирлауга, сыйныф, мәктәп, авыл, шәһәр тормышы һ. б. Турында хәбәр итүгә, укылган (тыңлаган) текстның эчтәлеген план буенча сөйләп бирүгә кайтып кала. Бу төр сөйләм күнекмәләрен булдыру өчен, укучыларны үз мөнәсәбәтләрен белдерергә, фикер йөртергә, бәя бирергә, дәлилләргә, төп фикерне аерып күрсәтергә әзерләү кирәк.

Укуга өйрәткәндә, рус телле балалар татар хәрефләрен танып, алар белдергән авазларны дөрес әйтергә:

0. тартыкны сузыкка ияртеп, кыска сүзләрне бөтен килеш, озын сүзләрне иҗекләп укырга, алга таба сәнгатьле итеп, йөгерек һәм аңлап укырга;
1. укылганның эчтәлегенә төшенеп барырга;
2. яңа сүзләрнең мәгънәләрен контексттан чыгып күзалларга яки сүзлектән табарга күнегәләр.

Укуга өйрәтү өчен, ситуатив-тематик яки грамматик нигездә төркемләнгән сүзләр, җөмләләр яисә бәйләнешле текстлар тәкъдим ителә. Алар укучыларның яшҗ үзенчәлекләрен чыгып сайлана. Башлангыч сыйныфларда кычкырып уку һәм эчтән уку төрләре кулланыла.

Язуга өйрәтү

3. татар алфавитындагы хәрефләрнең дөрес язылышын истә калдыру;
4. хәрефләрне һәм сүзләрне язу күнекмәләрен ныгыту;
5. сүзләрне иҗекләргә бүлеп, юлдан юлга дөркүчерү кагыйдәләрен үзләштерү;
6. җанлы сөйләмдә актив кулланыла торган сүзләрне орфографик дөрес язу күнекмәләрен үстерү;
7. аерым җөмләләрне, кечкенә текстларны үзгәрешсез дөрес итеп күчереп язу;
8. әйтелеше белән язылышы арасында аерма булмаган сүзләрдән диктант язу;
9. бирелгән үрнәк буенча котлау кәгазе язу;
10. нокталар урынына кирәкле сүзләрне куеп яки җәяләр эчендә бирелгән сүзләрне кирәкле формада кулланып, җөмләләрне күчереп язу эшләреннән гыйбарәт.

 Язма сөйләмгә өйрәтү, терәк сүзләр, сүзтезмәләр һәм үрнәк җөмләләргә нигезләнеп, өйрәнелә торган лексик тема яки бирелгән ситуация буенча җөмләләр яза белүне үз эченә ала. Аерым җөмләләрдән бәйләнешле язма сөйләмгә күчелә.

Укучылар язма рәвештә үзләреннең гаиләләре, мәктәпләре, сыйныфташлары һәм дуслары, яшәгән шәһәрләре яки авыллары турында кечкенә күләмле хикәяләр язарга өйрәнәләр. Моннан тыш, котлау кәгазе, кечкенә хат язуга да өйрәтелә. Рус теленнән татарчага тәрҗемә итү дү язма сөйләм күнекмәләрен камилләштерүгә китерә.

Башлангыч сыйныфларда язма сөйләмгә караганда телдән сөйләмгә күбрәк игътибар бирелергә тиеш. Укучыларның уку һәм язу күнекмәләре тыңлап аңлау һәм сөйләү нигезендә үстерелә.

Дәресләрдә тел һәм сөйләм материалы аша балаларга татар халкының тормыш-көнкүреше, сәнгате, йолалары һәм гореф-гадәтләре турында мәгълумат җиткерә аларны әхлакый һәм эстетик яктан тәрбияләргә ярдәм итә, дөньяны танып белү мөмкинлекләрен арттыра.

Лексик минимумга сүзләр татар телендә кулланылыш ешлыгына карап кертелде. Моның өчен компьютер технологияләре ярдәмендә ясалган нәтиҗәләр нигез итеп алынды.

Укучылар шулай ук татар телендә сүз ясалышы ысулларын да гамәли үзләштерәләр: -чы/-че, -лык/-лек, -даш/-дәш, -таш/-тәш кушымчалары ярдәмендә ясалган исемнәр –лы/-ле, -сыз/-сез, -гы/-ге, -кы/-ке кушымчалы сыйфатлар белән танышалар. Моннан тыш, кулъяулык, ашъяулык, көнъяк, төнъяк, өчпочмак, ташбака кебек кушма исемнәр; кура җиләге, каен җиләге, су анасы шикелле тезмә исемнәрне; әти-әни, әби-бабай, хатын-кыз, бала-чага, савыт-саба, кием-салым кебек парлы исемнәрне танып белергә кәнегәләр. Терминнарны атамыйча гына, мәгънәләре ягыннан якын, капма-каршы яки әйтелешләре охшаш сәзләргә күзәтү ясыйлар (антонимнар, синонимнар, омонимнар). Укылган текстларда очраган күп мәгънәле сүзләргә игътибар итәләр. Татар телендә кулланыла торган рус алынмалары һәм интернациональ сүзләр хисабына да укучыларның лексик байлыгы арта бара (телевизор, компьютер, кино, парк һ.б.)

Грамматик минимумга килгәндә, башлангыч сыйныф укучылары лексик темаларга караган нәрсә? Кем? Нинди? Ничә? Нишли? Нишләде? Кая? Кайда? Кайдан? Кайчан? Сорауларына җавап бирә торган сүзләрдән дөрес файдалана белергә тиешләр. Башлангыч мәктәптә татар сөйләменең фонетик-орфоэпик нигезләре дә салынырга тиеш. Хикәяләү һәм сорау интонациясе, сүз басымының күпчелек очракта сүзнең соңгы иҗегенә төшүе, сүздә юклык кушымчасы булганда, басымныә аның алдына куелуы, гомумән, татар сүзендә рус теленә караганда басымның азрак сизелүе һ. б. өйрәтелә.

Бу сыйныфларда ук татар теленең сүз тәртибе закончалыкларына өйрәтүгә нигез салынырга тиеш. Татар җөмләсе, гадәттә, хәбәр белән тәмамлана. Хәбәр алдына яңалыкны белдерүче сүз куела; бу сүзгә, гадәттә, логик басым төшә.

Алда күрсәтелгән лингвистик күренешләр, һичшиксез, укучыларның туган теле – рус теле белән чагыштырылып өйрәтелергә тиеш.

Сөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр

Тыңлап аңлау

Укытучының күрсәтмәләрен бер әйтүдән тулысынча аңлап башкару:

0. дәрес барышында җанлы сөйләмне тыңлап, төшенеп баруга һәм аралаша алуга ирешү;
1. 1 – 1,5 минутлык текстны тыңлап, аның төп эчтәлегн сөйләп бирү.

Диалогик сөйләм

Лексик тема буенча сөйләшү үткәрү (һәр укучының репликалар саны 5 тән ким булмаска тиеш):

2. тиешле сорау яки җавап репликаларын өстәп, диалог төзү;
3. укылган яки тыңланган текстның төп эчтәлеге буенча сораулар куя һәм җавап бирә белә.

Монологик сөйләм

Укытучы тәкъдим иткән тема буенча хикәя төзеп сөйләү (җөмләләр саны 6 дан ким булмаска тиеш):

4. хикәянең ахырын уйлап бетерү;
5. диалогик сөйләмне монологка өйләндерү;
6. укылган яки тыңланган текстның төп эчтәлеген сөйләп бирү.

Уку

Текстны аңлап эчтән уку:

7. укылган текстның эчтәлеге буенча сораулар куя һәм сорауларга дөрес җавап бирә белү;
8. укылган текстның эчтәлеген кыскача сөйләп бирү;
9. сүзлектән файдаланып, таныш булмаган сүзләрнең мәгънәләрен ачыклау;
10. татар халык авыз иҗаты үрнәкләрен дөрес интонация белән укый һәм аңлый белү.

                                                                                           Язу

Актив үзләштерелгән сүзләрне яттан яза белү:

11. сүзлек диктанты язу;
12. лексик тема яки сюңетлы рәсемнәр буенча кечкенә күләмле (6-7 җөмлә) хикәя язу;
13. укылган якитыңланган текстның эчтәлеге буенча сорауларга язмача җавап бирү;
14. бәйрәм белән котлау язу.

 Программаның эчтәлеге

Укудан  практик  эшләр

Укудан үзләштерү дәрәҗәсенә контроль

Шигырь ятлау:

Б. Рәхмәт “ Аш вакыты” (октябрь)

Г.Тукай “Безнең гаилә” (ноябрь)

“ Безнең урам” Х.Гарданов (гыйнвар)

Ә.Рәшитов “Кояшлы ил” җыры (апрель)

Диалогик сөйләм:

“Ашханәдә” . (октябрь)

  “Син кайда яшисең?” (февраль)

Монологик сөйләм:

“Кышкы көн.” (декабрь)

Сабантуй” тексты (май)

Инша:“Яз килде”(март)

 Укучының белем дәрәҗәсенә таләпләр

1.Татар теленең төп фонетик үзенчәлекләрен, татар теленә хас булган фонемаларның дөрес әйтелешен гамәли үзләштерү

2.Татар телендә сүз басымын дөрес куя белү

3.Алынма сүзләрне, антоним, синонимнарны сөйләмдә урынлы куллана белү

4.ТЫҢЛАП АҢЛАУ эшчәнлегендә текстның төп эчтәлеген аңлап укытучының сорауларына җавап бирү, бирелгән җөмләләр арасында эчтәлеккә туры килгәнен табып әйтү

5.ДИАЛОГИК СӨЙЛӘМдә орфоэпик, лексик-грамматик нормаларны саклап текстның төп эчтәлеге буенча әңгәмә кору, бирелгән диалогка охшаш диалог төзи белү

6.МОНОЛОГИК СӨЙЛӘМдә укылган яки тыңланган текстның төп эчтәлеген эзлекле сөйләп бирү, сюжетлы рәсемнәр, лексик тема буенча хикәя төзеп сөйләү.

7.УКУ.Текстларны сәнгатьле, аңлап уку hәм сәнгатьле аңлап укуга үзлегеңнән әзерләнү

8.ЯЗМА СӨЙЛӘМ. Бирелгән үрнәк буенча котлау язу.

Календарь - тематик план

Укыту-методик комплексы түбәндәге компонентлардан тора:

1.Дәреслек; Татар теле һәм уку китабы (рус телендә белем бирүче дүртьеллык башлангыч мәктәпнең 4 нче сыйныфы өчен дәреслек).Ике кисәктә; Р.З.Хәйдарова 2010 ел.

  2. Укыту өчен методик ярдәмлек. Татар теле дәресләре. 4 сыйныф. Рус телендә сөйләшүче балалар белән эшләүче укытучылар өчен    кулланма. Р.З.Хәйдарова, Казан: Мәгариф, 2010.

Тематик планда дәрес типларының исемнәре кыскартылып күрсәтелде:

ЛКФ - лексик күнекмәләр формалаштыру                                                                   ЛКК - лексик күнекмәләр камилләштерү

ГКФ - грамматик күнекмәләр формалаштыру                                                             ГКК - грамматик күнекмәләр камилләштерү

ЛГКК - лексик-грамматик күнекмәләр камилләштерү                                               Д/с - диалогик сөйләм

М/с - монологик сөйләм.