Внеклассное мероприятие.
план-конспект урока (5 класс) по теме

ТЕМА:  Татар  һәм  рус  җырлары.

Максат:

1.)  Композиторлар  һәм  язучылар  турында  мәгълүмат  бирү.

2.)  “Туган  ягыбызга”   багышланган  җырлар  белән  таныштыру.

3.)  укучыларның  туган  ягыбыз  турында  белемнәрен  үстерү  һәм  ныгыту.

4.)  “Туган  ягыбызның”   күренекле  шәхесләрнең  исемнәрен  онытырга  ярамау   турында  әйтү.

                                                                                                                       1

                                                                                                                                                    I.   1)    Россия  гимны   һәм  Татарстан  гимны    яңгырый.

 Укучы:                       Безнең  Ватаныбыз.

       Татарстан – безнең  Ватаныбыз.   Ул  Татарстан  Республикасы  дип  атала.  Аның  гербы,  флагы  һәм  гимны  бар.  Гербта  канатлы  ак  барс  сурәтләнгән.  Ул  дәүләтебезнең  мөстәкыйль  һәм  көчле  булуын  күрсәтә.

        Татарстан  Республикасының  гимнын  композитор  Рөстәм  Яхин  язган.

        Татарстанда  татарлар,  руслар,  марилар,   чувашлар,удмуртлар һәм   башка  милләтләр  дус  яшиләр.

        6  нче  ноябрь – Татарстан  Конституциясе  көне.  Конституциядә  татар  һәм  рус  телләре  дәүләт  телләре  дип  язылган.

      2)      Укытучы:        Бүгенге  дәресебезнең  темасы:   Татар   һәм  рус  җырлары.   Дәресебезнең   башында   без   татар   һәм   рус  телләрендә  “гимн”ны  тыңладык.   Туган  җиребезгә  багышланган   шигырьләр  күп.

Шигырьләргә   бик  күп   җырлар  да   язылган.  

II.   1)   “ Татар  җыры”   С.  Гәрәева   (укучылар  яттан  сөйлиләр).

              Татар  җыры  ерак  тарихлардан

              Алып  килә  халык  хәтерен.  

             Оялчан  ул,  инсаф,  ягымлы  

             Ул – узе  салмак,  узе  әкерен…

             Шул  җыр  белән  бергә  сәфәр  чыгып,  

             Тарих  түрләреннән  килгәнбез,

             Татар  җырын  җырлап  таралганбыз,  

             Татар  җырын  җырлап  җиңгәнбез…

             Мин  хәзер  дә,  үзәк  өзелгәндә,  

             Җырлар  канатында  тирбәләм,

             Кайгы  килеп,  башым  иелсә  дә,

             Сөенсәм  дә - җырлап  җибәрәм                                                         2.

             Яшәсәк  тә  шатлык,бәхет  көтеп,

             Татар  җыры  һаман  моң  тулы:

             Мең  ел  буе  җанга   сеңгән  моңны

             Мөмкинме  соң  инде  онытуы!

            2) Мансур    Шиһапов    турында  кыскача   белешмә .

                        ( укучы  сөйли)              

      Мансур  Әхмәт  улы  Шиһапов  1940 елның 1 маенда    Балык  Бистәсе  районының  Яншык  авылында  дөньяга  килә .

    Шушы  районның  Олы  Солтан  урта  мәктәбеннән  соң,   Казан  театр училищесен  соңрак  В.И.Ульянов –Ленин  исемендәге                                                                             Казан    дәүләт  университетының  журналистика  бүлеген  тәмамлый.

           Г.  Камал   исемендәге  Татар  дәүләт  академия  театрында  артист,  баш  администратор.   Казан  дәүләт  курчак  һәм  Татар  дәүләт  драма  һәм   комедия  театрларының  директоры  булып  эшли.  Аннан  соң  Татарстан  Язучылар  берлеге  идарәсе  рәисе  урынбасары  булып  сайлана.   Бүгенге  көндә   Татарстан  Республикасының  зур  дәүләт  концерт  залы  директоры.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

Язучылык   эше   белән  яштьтән  шөгыльләнә.  Аның  “Әйләнеп  кайтыгыз”,         “ Туй  күлмәге  ”,  Яшьлегем   эзләре “,   “ Өлешемә  тигән,  ай  көмешем ”,    

Кебек  җырлары  радио  һәм  телевидение  аша  яңгырап  популярлык  казанды.

           Ул   Татарстан  Республикасы  һәм   Россия  Федирациясенең  Язучылар  берлеге  һәм   Халыкара   әдәби   фонд   идарәсе  агъзасы,  Татарстан  Республикасының  актказанган  сәнгать  эшлеклесе.

                                                                                                                            3.

          3)  “Туган  җиребез  юк  сыман “  --башкару  (укучылар)

                                                   Мансур   Шиһапов  сүзләре

                                                  Сафьян  Ибраһимов  көе

            Ямьле  авыл  таңын,

            Каеннарның  шавын,

            Май  кояшы  нурын  юксынам.

             Мин  кырларга  гашыйк,  

            Авылым,  сагынам  шашып,

            Туган  җирсез  яшәү  юк  сыман.

            Тугайларның  нурын,  

            Тургайларның  моңын

            Сагына  йөрәк,  гомер  тиз  ага.

            Шәһәр бәхет  нуры,

            Ә   мин  авыл  улы.

            Җирне  сагынып  күңел  сызлана.

            Көрәшләрдә  күпме  

           Данлы  юллар  үтте

           Буразнада  үскән  батырлар.

           Алар  җырын  җырлап,

          Туган  җирне  зурлап,  

          Шаулашалар  моңсу  каеннар.

 III.   1)    (Укучылар   сөйли)       ГӨЛШАТ   ЗӘЙНАШЕВА  турында

Шагыйрә  Сарман  районының  Теләнче  авылында   1928  елның  13  гыйнварендә  туган.   Әмма  балачагын  Минзәлә  якларында  үткәргән.   Ятимлек  сәбәп  моңа – ятимлек.  Моңнар  әнә  каян   килә  ул  Гөлшатка.                       4

Минзәләдә  ул  педагогия  училищесын  тәмамлый,  Казанда  педагогия  институтында  белем  ала.  Бик  яшьли   әдәбият  белән  кызыксына.Мәктәптә  укыганда   үзешчән  сәнгать  һәвәскәре  булып,  авыл   сәхнәләрендә,  бераз  соңрак   институт  кичәләрендә  катнаша.  Җыр  язарга  омтылуы  бик  көчле  була.  Илленче  еллар  ахырында  Гөлшат  Зәйнашева  популяр  җырлар авторы  була.  

           Казанда  Гөлшат  шагыйрьләр  дөньясына  эләгеп  кенә  калмый,  музыкантлар,  җырчылар,  композиторлар  белән  якыннан  таныша,  аралаша.

Композитор  А.  Ключарев  белән  иҗади  дуслыгы  аңа  канатлар  куя.  Татарстан  АССРның  төзелүенә  40 ел  тулу  уңае  белән  оештырылган  конкурста  “ Туган  җирем – Татарстан ”  җыры  (көен  А.С.Ключарев  язган)  җиңеп  чыга.

           Гөлшат  Зәйнашева  лирик,  мәхәббәт  җырлары  авторы.  Аның  җырлары  җанга  ятышлы,  мәгънәле,халыкның  үз  җырлары  традициясендә.

           Г.  Зәйнашева  һаман  да  мәхәббәт,  ярату  турында  яза. “Мәхәббәт  бит  ул  һәркемнең  дә  үз  йөрәгендә  туа,  һәм  аны  һәркем  үзенчә  кичерә,ләкин  мәхәббәт  газаплары  бар  кеше  өчен  дә  бертөслерәк “, -- дип  яза  ул  үзенең  “Мәхәббәт  һәм  җыр “  китабында.

                 2)   Александр  Сергеевич  Ключарев

(укучы  сөйли)                                                 (1906 – 1972)
А. С. Ключарев  1906  нчы  елның  19  нче  февралендә   Казанда  хезмәткәр  гаиләсендә  туа.  Ике  елдан  соң  алар  Оренбургка  күчеп  китәләр  һәм  аннаң  1923  нче  елда  гына  кайталар.  Саша  яшьтән  үк   музыка  ярата,  төрле  инструменларда  уйный.  Моңа  аларның  гәиләсендә  булган  мәхәббәт  зур  этәргеч  ясый.  Булачак  композиторның  әнисе  гармунда,  бабасы  гитарада  яратып уйнаган,  ә     5 әнисенең  ңнеләре  һәм  сеңелләре,апалары  шулай  ук  төрле  музыка  коралларында  уйный  белгәннәр.

           Оренбургта  яшәгәндә  алган  музыкаль   тәәсирләр   Сашаның  алдагы  тормышына  зур  йогынты  ясыйлар.   Аның  иң  беренче  музыкаль  әсәре,   мәсәлән,ике   казах  халык  көенә  нигезләнеп  язылган  фортепиано  өчен  фантазия.  Әмоңа  кадәр  Саша  кинотеатрда  пианист – иллюстратор  булып  эшли.

           1923  нче  елда  Саша Казан  музыка  училищесының  фортепиано  классына  укырга  керә.  Уку  белән,  бергә,  театр  техникумының    музыка  бүлегенә  җитәклек  итә  һәм  драма  спектакльләренә  музыка  яза.

           Булачак  композитор  нәкъ  менә  1924 – 1928  нче  елларда  татар  мәдәнияте  белән  якыннан  таныша  башлый.  Ул  халык  көйләре,  татар  теле  һәм  көнкүреше  белән  ныклап   кызыксына.  Шушы  елларда  татар  милли  композиторы  булып  җитешә.

           Шуннан  соң  яшь  музыкант  тагын  да  зуррак  музыкаль  белемгә  омтыла башлый.  1928  нче  елда   Мәскәү   консерваториясенең  композиторлык  факультетында  къренекле  педагоглар  һәм  профессорлар  Н.С.  Җиляев  һәм  Р.  М..Глиэр  классында  укый  башлый.

     III.   3)          “ Туган    җирем – Татарстан!

                                                                             Г.  Зәйнәшева  сүзләре

                                                                             А.  Ключаров  музыкасы                                                                            

         Идел  ярларына  нурлар  сибеп,

         Матур  булып  ата  бездә  таң,

         Таң  шикелле  якты  туган  илем.  

         Бәхет  биргән  җирем – Татарстан.

                                         Кушымта:

                                                   Кая  гына  китеп,  кайларга  бармадым,

                                                   Сагынып  кайттым  Иделем  таңнарын.           6

    Күпме  жырлар  җырлый  халкым  бүген,  

    Туган  җирем,  синең  турында.

    Мин  бәхетле,  сине  сөюемне

    Әйтә  алсам  шушы  җырымда.

                                         Кушымта:

                                                   Кая  гына  китеп,  кайларга  бармадым,    

                                                   Сагынып  кайттым  Иделем  таңнарын.

           4)                           Туган  ягым  табигате.

           Безнең   республикабыз  Татарстан  дип  атала.  Аның   табигате  төрле  һәм  бик   матур.    Анда  калын  урманнар,  тигез  далалар,  яшел  тугайлы  болыннар  һәм  түгәрәк  күлләр  бар.    Аның  урманнрында  мәһаббәт  мөгезле  пошиларны, усал  бүреләрне  һәм  кызыл  төлкеләрне  очратып  була.

            Татарстанны  күп  сулы  һәм  балыклы  елгалар  бизи.  Безнең  республикабыз  аркылы  Идел,  Чулман,  Агыйдел,  Нократ,  Зөя  елгалары  ага.  

           Татарстан  Республикасы  67,8  мең  квадрат  километр  мәйдан  били.   Татарстанда   43  район,  17  шәһәр  бар,70  тән  артык  милләт  вәкиле  яши.

          5)                          “  Туган  як   кичләре “

                                                                          Г.  Зәйнашева  сүзләре

                                                                          А.  Ключарев   музыкасы

 Бер  кыз  микән,  бер  кош  микән,  

 Сайрый,  сайрый  өздереп.

 Баян  микән,  тальян  микән  

 Уйный,  уйный  сыздырып.  

                И  туган  як  кичләре,

                Онтылмас  дус  ишләре,

Йолдыз  якты,  ай  нурлырак

Туган  ягым  күгендә,                                                                                        7

Туган  якта  җыр  ишетсәң,

Моңы  кала   күңелдә.

                И  туган  як  кичләре,  

               Онтылмас  дус – ишләре.

Туган  ягым,  зәнгәр  кичем,

Зәңгәр  яшьлек  елларым,  

Кая  китсәм,   кире  сиңа  

Алып  кайтсын  юлларым.  

                 И  туган  як   кичләре,

                Онтылмас  дус – ишләре.                              

   IV.  1)      Укытучы:     Татарстанның  башкаласын  әйтегез.                                      

 Укучы:      Татарстанның  башкаласы    КАЗАН.     Казан – Татарстан  башкаласы.  Ул – борынгы  шәһәр.   Казан   Иделнең  сул  ярына  урнашкан.

            Казан – республикабызның  иң  зур  шәһәре.  Анда  1  миллионнан  артык  кеше  яши.  Шәһәр  җиде  районга  бүленгән:  Вахитов,  Совет, Киров,  Мәскәү,  Идел  буе,  Яңа  Савин,  Авиатозелеш  районнары.

            Шәһәрнең  үзәгендә,  Казансу  елгасы  ярында  тарихи  һәйкәл – Кремль   балкып  тора.   Кремль  ак  таш  стена белән  әйләндереп  алынган.   Биредә  Президент  Сарае,Сөембикә  манарасы,  Благовещение  соборы  һәм   Кул  Шариф  мәчете  урнашкан.

            Кремль  каршындагы  мәйданда  герой – шагыйрь  Муса  Җәлил  һәм  аның  көрәштәшләренә  һәйкәл  куелган.

            2).    Җыр  башкаралар  укучылар:  

            Столица   Республики  нашей.

1. Столица  Республики  нашей,

    Всем  нам  дорогая  Казань,

    Ты  тысячу  лет  простояла,                                                                           8

    И  будешь  ты  вечно  стоять!

   И  нет  тебя  лучше  и  краше,

   И  нет  тебя  сердцу  родней,

  А  гости  к  тебе  приежают,

  Чтоб  встретить  здесь  добрых  друзей.

                                                Припев:    Люблю   Казань  мою  всегда,

                                                                  Её  проспекты  и  сады.

                                                                  Сплотила  и  уберегла

                                                                   Народы  нашей  всей  земли.            2раза

                                                                   В  прекрасном   облике  своём

                                                                   Раскинулась  ты  широко.

                                                                   Пусть  свет  Звезды  твоей

                                                                   Сияет  высоко!

2. Мы  будем  тобою  гордиться,  

    Беречь,   создавать,  воспевать,

    И  чтобы  о   нашей  столице  

    Могли  люди  песни  слагать.

    Ты  в  будни  строга  и  спокойна,  

    А  в  праздники  просто  цветёшь.

    Другой  такой  светлой  столицы,  

    Конечно,  нигде  не  найдёшь!

IV.  3)                                             Припев:           тот же      2  раза.                                                              

                                                                   САРА   САДЫЙКОВА

             (1906 – 1986)                                                            

Композитор,  РФнең   атказанган  сәнгать эшлеклесе,  Татарстанның  халык  артисткасы,  Г. Тукай  исемендәге  Дәүләт  9 лауреаты  Сара  Садыйкованың  тууына  1  ноябрьдә  100  ел  тулган. Ул 1986  елда  вафат  булган. Ул  Казанда  туа.(  Нәсел  җепләре   Апас  районының  Тутай  авылына  барып  тоташа.)  Башта  Ф. Антованың --  кызлар  гимназиясендә,  педагогия  техникумында,  аннары  Мәскәү  консерваториясе  каршындагы  татар  студиясендә  белем  ала.  Укуын  тәмамлагач,  Казанга  кайтып  опера  театрына  эшкә  урнаша.

       Сара  Садыйкова  халкыбызга  композитор  буларак  танылды.  Аның  “җидегән  чишмә” (Г.Бәширов  сүзләре),  “ Сусау ” (С. Хәким  сүзләре),  “Татарстан –минем  республикам “  ( Н. Дәүли  сүзләре),   “ Идел  йорт ”    Г.Зәйнашева  сүзләре),  “ Кайту “  И.Юзеев  сүзләре),  “ Актаныш  таңнары “           ( М. Ногман  сүзләре ),  Беренче  мөхәббәт “  ( Ә.  Рәшитов  сүзләре )  һ. б.   бик   күп  җырлары  халкыбыз  күңеләнә  кереп  калган.

4).                                           КАЗАН  КИЧЛӘРЕ    

                                                                                 Сара  Садыйкова  көе  

                                                                                 Хәсән  Туфан  сүзләре

        Кил  әле.Иделнең  җиләс  җиле,

        Юлларга  чәчәкләр  сип  әле.

        Ак  булып,  саф  булып  истә  калсын

        Казанның  кадерле  кичләре.

        Туган  ил  чакырган  зур  юлларга  

         Китәбез  таңнарда  без  моннан.

         Озатып  калырсың  безне, Казан,  

         Баласын  очырган  кош  саман.

         Яшәрбез  туган  җир  туфрагында,  

         Кырларда.  Иделдә -- диңгездә.

         Исән – сау  булсыннар  балалар,  дип,                                                           10

         Хәерле  юл  телә.  Ил,  безгә.

         Иделгә  сузылган  айлы  юлдан  

         Тын  гына  моң  гына  җыр  ага,

         Сагынырбыз,  дуслар,бу  кичләрне  

         Чәчләргә  чал  кергән  чорда  да.              

         Ал  гөлләр  сибегез  безнең  юлга,  

         Иделнең  иртәнге  җилләре.

         Мәңгегә,  гомергә  истә  калсын  

          Казанның  кадерле  кичләре.

5).                                    “   КАЗАН   ВАЛЬСЫ   “

        Резеда  Вәлиева  сүзләре                            Луиза  Батыр-Болгари  көе

                                     Иделемнең  түрендә,  

                                     Данлы  туган  җиремдә  

                                     Ак канатлы  бер   кала –

                                     Казан  диеп  атала.

                                      Борынгыдан  моң  алган,                                                                      

                                      Даны  ерак  таралган.

                                      Яши  гүзәл,  зур  халык,  

                                      Карый  дөнья  таң  калып.                                                                                                                                                    

                                                             Кушымта:      Казан,Казан,  

                                                                                    Данлы,  җанлы  Казан,

                                                                                    Яңгырасын  җырларың—

                                                                                    Минем  моңлы  Казаным.      11

                                                                                     Казан,гүзәл  Казан,  

                                                                                     Айлы,  нурлы  Казан.

                                                                                     Сиңа  йөрәк  назларым,      

                                                                                     Газиз  илем,  Казаным.  

                          Казан –яшьлек  каласы  

                          Дуслык  юл  арасы.

                          Кавыштыра  мәңгегә,

                         Зур  мөхәббәт  каласы.

                           Йөзләр якты,   нур  гына,  

                           Күңелләрдә  җыр  гына,

                           Синдә -- дуслык,  синдә  сөю,  

                            Мәңге  шундый  бул  гына.

                                                                        Кушымта:.

IV.  6)  

       Туган  ягым  каеннары

                                                   Мәсгут  Имашев  көе

                                                   Илдар    Юзеев  сүзләре

Туган  ягым  каеннары  инде,  

Озатыша  баралар  инде.

Йөрегемдә  яфракларын  яралар  инде,

Сагышларга  салалар  инде.

                          Каеннарым  калмый   һаман  чабалар  инде,  

                          Ерагая  аралар  инде,

                          Киткән  саен  якыная  баралар  инде.                                         12

                           Сагынудан  дәвалар  инде.

Туган  ягым  каеннары  калалар  инде.

Кемнәр  сөеп  карарлар  инде,

Гомерем  буе  миңа  таба  чабарлар  инде,  

Кайтмый  һич  тә калалмам  инде...

                                   Туганнар

                                                                       Рөстәм  Сәрвәров  көе

                                                                       Мидхәт  Хәбибуллин  сүзләре.

Юксынам  да  сезне,   чыгам  кырларга,

Кырларда  тирбәлә  язгы  томаннар

Томаннар  да  никтер  моңлы  сыманнар.

 Зарыктым  күрергә  сезне  туганнар.

Ямьләнә -- яшәрә  үзәннәр,тугайлар,  

Тарала  җилләрдә   язгы  томаннар,

Бу  моңнар  китмиләр,күңелдә  гөл  алар...

Зарыктым  күрергә  сезне,  туганнар.

Юлларда  йөрим  мин,  очрый  юлдашлар,

Сагыштан  юата  белә  торганнар,

Бу  моңны  аңлый  тик  читтә  булганнар...

Зарыктым  күрергә  сезне,  туганнар.

IV.    7)  Укытучы:   Яшел  үзән  районы   Татарстан  республикасына   керә.

      Яшел  Үзенгә  багышланган  җыр  бар.

                                                                                                                                13

                                                              Азат  Вергазов  сүзләре

                                                              Альберт  Заһидуллин  көе.
       

                  ЯШЕЛ  ҮЗӘН

Үрләгәнсең  Идел  ярларыннан

Бөдрә  урманнарга  төренеп,

Елгадагы  якты  маяк  кебек

Торасың  син  илгә  күренеп.  

                               Кушымта:    Яшел  Үзән,  Яшел  Үзән,  

                                                     Бул  син  шулай   һаман  гүзәл.  

                                                      Нурлар  сибеп   һәр  тарафка,

                                                     Гөл – чәчәкләр  белән  бизәл.

Синдә  яши  эшчәннәр  токымы,  

Белмәүчеләр  алны  һәм  ялны.  

Күкрәгендә  алтын  йолдыз  йөрткән

Биш  батырың  белән  син  данлы.

                                        Кушымта:

Тарих  мәхшәрләрен  күргән  як  син,

Каюм  Насыйриларны  биргән  як.

Акыл,вөждан,саф  хис  өстен  синдә,  

Шуңа  күрә,  йөзең,күнелең  ак.    

                                       Кушымта:    

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  5.   1)           Дәресебезне   “ Туган  тел “  җыры  белән   тәмамлыйк.

                                                                                                                                  14

5 1)

                                               ТУГАН     ТЕЛ  

                                                                                        Халык  көе                        

                                                                                        Габдулла  Тукай  сүзләре  

                                И  туган  тел,  и  матур  тел,

                                Әткәм -- әнкәмнең    теле.    

                                Дөньяда   күп  нәрсә  белдем

                                Син  туган  тел  аркылы.

                                Иң  элек  бу  тел  белән

                                Әнкәм  бишектә  көйләгән.

                                 Аннары  төннәр  буе

                                 Әбкәм  хикәят  сәйләгән.

                                 И  туган  тел!  Һәрвакытта

                                 Ярдәмең  берлән  синең.  

                                 Кечкенәдән  аңлашылган

                                 Шатлыгым,кайгым  минем.

                                  И  туган  тел!  Синдә  булган

                                  Иң  элек   кыйлган  догам:

                                 Ярлыкагып,  дип,үзем  һәм

                                  Әткәм -- әнкәмне,  ходам!  

          2).Укытучы:    Яшел   Үзән  районына  Васильево  бистәсе   керә.

Васильево  бистәсендә,   танылган   рәссамнең  Константин  Васильев  музее  бар.                                                                                                                     Памятные даты и ежегодные мероприятия:

    дата основания - 13.09.1994                                                                             15                                                    

    дата открытия   - 10.01.1996            3 сентября        - День рождения К. Васильева

    29 октября        - День памяти К. Васильева

Описание:

    Мемориальный музей Константина Васильева был открыт в пос. Васильево в 1996 г. Это первый в Татарстане и России музей, посвященный самобытному русскому художнику, творчество которого приобрело огромную популярность и вызвало ожесточенные споры между почитателями таланта нашего земляка и теми, кто не принимал его художественный язык и мировоззрение.

    Мемориальный музей Константина Васильева условно можно разделить на две составляющие: непосредственно мемориальные комнаты, где частично восстановлен быт семьи Васильевых, и так называемую новую экспозицию, где представлено биографическое наследие художника (соседняя квартира, в 2002 г. отданная под музей). В музее можно не столько познакомиться с творчеством К.А. Васильева, сколько погрузиться в неповторимую атмосферу васильевского дома, который до сей поры пронизан аурой гостеприимства и творчества.

    За время существования музея сотрудники не раз побеждали в различных конкурсах. В том числе, в 2007 г. году проект "Кольцо Нибелунга" (мультимедийная образовательная программа) получил грантовую поддержку Правительства Республики Татарстан. Хорошие потенциальные возможности, творческий коллектив, отзывы о музее - все это говорит о растущем интересе к нему. Значимость музея для культурной жизни республики очевидна, т.к. личность и творчество художника обладают удивительной притягательной силой                                                                                                                  16

     3).Бик  зур  рәхмәт  укучыларга  һәм  укытучыларга.  

                                                                                                                  17.