Конспект занятия по кружковой работе «Хальмгин 7 өврмҗс»
план-конспект

 Күсл: Бичкдүдин  Хальмгин Таӊһчин  туск медрлинь икдүлх.  Төгәлңд бәәсн юмсин ке сәәхнинь үздг, эднә тускар келҗ өгдг дасхх. Эднә үүдәлт, санлт болн келлһ өргҗүлх. Толин көрңгинь байжулх. Төрскн һазртан дурта болдг сурһмҗ өгх.  

Дөңцл:  «Хальмгин 7  өврмҗс» - презентац, Хальмг таңһчин карт, « Чикəр олҗ ав!» - дидактическ наадн, магнитофон, экран, проектор

Эв-арһс: күүндвр, презентац хәләлһн, сурврмудт хәрү өглһн, амрлһн,   дидактическ наад наадлһн, шүлгүд умшлһн.

        Кичәлин йовуд:

Багш: Күүкд,  өврмҗс гисн юмби? Что такое чудо?

Күүкдин хәрү…

Багш:  Бичкдүд, мана Хальмг Таңһчд тиим  соньн  өврмҗс бәәнү?

Күүкдин хәрү…

Багш: Ямаран  өврмҗс меднәт?

Күүкдин хәрү…

Багш: Эндр мадн  тиим  өврмҗсин  тускар күүндхмн.  Орчлңгин 7 өврмҗс бәәнә. Әрәсән  7  өврмҗс бас бәәнә. Мана таңһчин «Хальмг үнн» гидг газетин көдләчнр  Хальмгинь 7  өврмҗс шүүҗ авхмн, - гиһәд  зар тәвсмн. Цуг таңһчин әмтн дууһан өгәд, 7  өврмҗс шүүҗ авсмн. Ямаран юмс шүүҗ авсинь ода медхмн. Цуһар оньган өгәд, экран тал хәләтн.

1-гч слайд – Эн юмб?

Күүкд: Эн Хальмг таңһчин карт.

Багш: Чик. Эн Хальмг таңһчин карт.

2-гч слайд: - Эн юмб?

Күүкд: Эн хурл.

Багш: Чик. Эн 1-гч  өврмҗ

Күүкд: Эн Хошеутовск  хурл.

Багш:  Эн 2-гч өврмҗ .

Күүкд: Эн бадм цецгүд

Багш:  Эн  кедүдгч өврмҗ ?

Күүкд: Эн  һурвдгч  өврмҗ

Багш: Чик. Эн 3-гч өврмҗ .

Күүкд: Эн  «Җаңһр» - эпос

Багш:  Эн  кедүдгч  өврмҗ?  

Күүкд: Эн  дөрвдгч өврмҗ .

Күүкд: Эн толһас.

Күүкд: Толһас  тавдгч  өврмҗ

Күүкд: Эн бамб цецгүд

Багш:  Бамб цецгүд  кедүдгч өврмҗ ?  

Күүкд: Бамб цецгүд зурһадгч   өврмҗ!

Күүкд: Эн  Сити-Чесс

Күүкд:  Сити-Чесс доладгч  өврмҗ.

Багш: Бичкдүд, тадн Хальмгин 7 өврмҗсин нерд тодлад аввут.  Ода болхла, өврмҗ болһна тускар күүндхмн.

3-гч слайд – Эн хурл. 

Багш: Кен  нааран һарад, хурлын тускар келвр тогтана? Үлгүрләд өгчәх келвр:

Эн  Бурхн багшин Алтн Сюм. Алтн Сюм ик, өндр. Эн хурл йир сәәхн. Дала әмтн ирнә. Цуһар бурхнд мөргнә. Хурл Элст балһснд бәәнә.

Багш: Сән! Ребята, вы заметили, что хурул   окружают статуи 17 пандит – великих учителей. Расписан хурул очень красиво. В этом участвовало очень много монахов. В Европе это самый высокий хурул.

Дорджиева Кермен «Элст» - шүлг умшна

 4-гч слайд – Хошеутовск хурл

 Багш: Хошеутовский хурул также относится к 7 чудесам Калмыкии.  Давным-давно французские  войска  Наполеона вторглись на территорию Российского государства. На борьбу с врагом вместе с русским народом поднялись все народа России. Калмыки также приняли активное участие. Были сформированы три полка из калмыков, у которых было свое знамя. Калмыцкие войска вместе с другими дошли до Парижа и одержали победу над Наполеоном. В честь ратных подвигов воинов-калмыков был возведен комплекс Хошеутовского хурула.   Хошеутовский хурул  не только буддийский храм, но это и исторический памятник, символ нерушимой дружбы, символ сплетения судеб калмыцкого и русского народов.

5-гч слайд -  Бадм цецгүд.

Багш: Эн юмб?

- Эн бадм цецгүд.

- Кен  нааран һарад, бадм цецгүдин тускар келвр тогтана? Үлгүрләд өгчәх келвр:

Эн бадм цецгүд. Бадм цецгүд йир сәәхн. Эн цецг оошк өңгтә. Бадм цецг уснд урһна. Дала цецгүд урһна.

Багш: Я хочу что-то интересное сказать о лотосах.

- Лотос у  калмыков – священный цветок. Лотос очень красивый, может в течения дня менять окраску. Лотос – символ нашей республики.

- Где изображен лотос?

Бичкдүд:  Лотос изображен на Государственном флаге Калмыкии.

Багш: Ода невчк амрхмн. Би тадниг бадм цецгүдт хүврәнәв. Көгҗмин айс дахад, бичкдүд багшин олн-зүсн даалһвр күцәнә. Багш иим үгмүд келнә:

Өрүһәр уснд бадм цецг сернә.

Толһаһан деегшән  өргнә.

Делвән хооран кенә.

Салькна айсд нәәхлнә.

Дулан нар тосна

Нарна герлд икәр байрлна.

Бадм цецг бииһән биилнә.

Асхн өөрдхлә, бииән белднә

Делвән хаана, толһаһан буулһна.

5-гч слайд – «Җаңһр» - эпос

Багш: Эн юмб?

- Эн «Җаңһр»

- Кен  нааран һарад, «Җаңһрин» тускар келвр тогтана? Үлгүрләд өгчәх келвр:

Эн «Җаңһр» - эпос. Эпос 3-гч  өврмҗ. Эн Бумбин орн. Бумбин орн ик. Эн нойн богд Җаңһр. Эн Арслңгин Арг Улан Хоңһр. Хоңһр чидлтә. Эн Орчлңгин Сәәхн Мингиән. Мингиән дууч. Эн Догшн Хар Санл.  Санл чидлтә, цаһан седклтә. Эн Күнд һарта Савр. Савр бас чидлтә, зөргтә. Эн Күңкн Алтн Чееҗ. Эн ухата, цецн.

Багш: Бичкдүд, «Җаңһрт» Бумбин орна тускар йир сәәнәр келгднә. Ода  Дорджи-Горяев Темир   Баатрмудын андһар    келҗ өгх.

Багш: Күүкд, Бумбин орна баатрмуд дәкәд йир сән, хурдн мөрч бәәҗ. Мадн бас мөрч болхмн.

«Хурдн мөрч» - шулун-шудрмг наадн

Дөңцл: Сандл, мөрнә толһата  халхц (маск)

Наадна йовуд:

Өрән тал дунд сандл тәвгднә. Сандл деер мөрнә толһата  халхц (маск) өлггднә. Бичкдүд хойр багд хувагдна. Көгҗм эклхлә, багин өмн зогсчасн хойр күн «довтлад»  һарад гүүһәд, сандл деер сууна. Кенә баг түрүн болҗ ирнә, тер диилвр бәрнә.

6-гч слайд – «Толһас»

Багш: Эн юмб?

- Эн толһас.

- Как называется следующее чудо нашей республики?  - Это степные курганы.

- На территории  Калмыкии очень много степных курганов – исторических и культурных природных памятников. Это не просто курганы. В них хранятся тайны.

 - Ребята, как вы думаете, кто проводит раскопки?

-  Раскопки проводят археологи.

- Что находят археологи в этих курганах?

- Археологи находят кости людей, животных, различные украшения.

- Таким образом, степные курганы позволяют приоткрыть тайны древности – узнать кто жил в наших степях в те далекие-далекие времена.

7-гч слайд – «Бамб цецгүд»

Багш: Эн юмб?

- Эн бадм цецгүд.

- Кен  нааран һарад, бамб цецгүдин тускар келвр тогтана? Үлгүрләд өгчәх келвр:

Эн бамб цецгүд. Бамб цецгүд сәәхн. Эдн улан, шар, цаһан, оошк өңгтә. Бамб цецг теегт урһна. Дала цецгүд урһна. Бамб цецг манна тег кеерүлнә.

Багш:  Күүкд, бамб цецгүд таслҗ болхий?

Күүкд: Уга, таслҗ болшго. Тюльпаны занесены в Красную книгу.

   Никитенко Кристина   Бамбан Айсан «Бамб цецг» нертә шүлг умшна

8-гч слайд – Сити-Чесс

Багш: Эн юмб?

- Эн Сити-Чесс

- Кен    Сит-Чессин тускар келвр тогтана? Үлгүрләд өгчәх келвр:

 Сити-Чесс 7-гч һәәхмҗ. Сити-Чесс – шатрин балһсн. Эн сәәхн, ик. Энд шатрин музей бәәнә. Энд шатрин марһан болна.

Багш: Бичкдүд, мадн Хальмгин 7  өврмҗстә таньлдад, эднә тускар күүндвидн. Эднә нердинь тадн сәәнәр тодлҗ авсн болхит. Ода тадн эврән 7 өврмҗ шүүҗ авхит.

«Чикәр олҗ ав!» - дидактическ наадн

Дөңцл: Хальмг Таңһчин кеермҗс болн  өврмҗс үзүлҗәх зургуд, магнитн самбр, Хальмг таңһчин картын контур

Наадна йовуд:

Ширә деер олн-зүсн Хальмг таңһчд бәәдг сәәхн гермүд, бумблвс, кеермҗс болн  өврмҗс үзүлҗәх зургуд кевтнә. Эдн дундас 7  өврмҗс үзүлҗәх зургуд шүүҗ авад, Хальмг таңһчин картын контур деер наалдулх кергтә. Наалдулсн зургинь нер чикәр келҗ өгх зөвтә.

Багш: Мана бичкдүд Төрскн һазртан, Хальмг таңһчдан болн Элст балһсндан йир дурта. Эврәннь дуран шүлгүд умшад, цуг тадн медүлх.

           Алдушкаева Саша    Лееҗнә Цернә « Баһчудын дун» гидг шүлг умшх

           Дорджиева Кермн    «Элст» гидг нертә шүлг тана оньгт тусхаҗана

           Бадмаев Дольган Саӊһҗин Босян «Төрскн келн» гидг шүлг таднд умшх.

Цуг ирсн гиичнриг Тазаев Аюр йөрәхәр бәәнә.

Багш: Күүкд, таднд кичәл таасгдв? Тадн эндр йир дала юм Хальмг Таңһчинь тускар медҗ аввувт. Энүнә тускар эврәннь өрк-бүлдән, үүрмүдтән келҗ өгтн. Сән бәәтн!

27 – гч тойгта «Теремок» гидг бичкдүдин сад

Муниципальное казенное дошкольное  образовательное учреждение

«Центр развития ребенка – детский сад №27 «Теремок»

Ил кичәлин конспект

                                                                                       Белдәд давулснь:

                                                                                       Бадмин Манҗин Галя

                                                                                       хальмг келнә багш

        Э Л С Т