”Арча –һөнәрчеләр ягы” .
занимательные факты на тему

                                 Зурлар төркеме.

Максат:  балаларда милли киемнәргә карата кызыксыну уяту, аларның үзләренә генә хас булган нәфис бизәлешенә, уңайлылыгына соклану хисләре тәрбияләү

   Халкыбызның күңел бизәкләре белән якыннан таныштыру; сөйләм телен, фикерләү сәләтен, танып белү активлыгын үстерү.

  Баш киеменә татар орнаменты кулланып бизәк төшерергә өйрәтүне дәвам итү.

      Күрсәтмә материаллар:

Татар халкының милли  киемнәре: түбәтәй , калфак, читек.; орнамент үрнәкләре,  түбәтәйләр салу өчен бизәкле тартма

Һәр бала өчен: Түбәтәй шаблоны,сәйләннәр, салфеткалар .

Әзерлек эшләре: татар халкының милли киемнәре турында сөйләшү, баш киемнәрен карау, урнәкләре белән танышу.

               Эшчәнлекнең барышы:

1.Исәнләшү.

- Балалар әйдәгез әле исәнләшик. (Исәнмесез).

- Исәнмесез кадерле кунаклар.

- Буген без сезнең белән үзебезнең туган төбәгезез – Арча шәһәре турында сөйләшербез.

( Ишек шакыйлар ).

Балалар, ишектә кемдер бар. Безгә тагын бер кунак килгән ахры. (Шәвәли керә ).

-         Исәнме , Шәвәли. Әйдә түрдән уз!

-          

Шәвәли: Мин –Шәвәли,

Шук малай,

Үткен малай,

Ут малай!

Мин –бик уңган,

Өлгер мин,

Юк бар белән

Көлдермим !

   Шәвәли: -Миңа дәүәтием белән дәү әнием читек бүләк иттеләр. Бик кызыксындым мин бу читекләр белән. Дәү әтием читекләрне Арча шәһәрендә тегәләр дип аңлатты. Шуңа да мин сезгә килергә булдым.

-         Әйе, Шәвәли элек-элентән Арчада милли аяк киемнәре тегәләр. Чын күннән чигеп эшләггән аяк-киемнәре җайлы, матур һәм уңайлы.

-         Балалар , әйдәгез әле без Шәвәлине милли аяк киемнәре тегү фабрикасына сәяхәткә алып барыйк. Телисеңме Шәвәли?

Шәвәли: Әйе бик теләп риза булам. Ә нәрсә белән барырбыз соң без анда?

Сәяхәткә без җигүле атка утырып барырбыз. Атка утырырга телисезме?

1 слайд- җигүле ат. Музыка –Арча гимны яңгырый.

( Балалар дуга тотып парлап басалар. Музыка астында тугәрәк әйләнеп киләләр).                                                                        

2 сайд-Арча турында кадрлар.(Тимер юл вокзалы, сәнгать мәктәбе,бассейн, үзәк урам һ.б.)

3 слайд –Читек.

-Менә килеп тә җиттек. Биредә читекләр, калфак һәм түбәтәй чигәләр.

-Бу читек чигү цехы.

Читек татар халкының милли аяк киеме санала. Чөнки элек- электән татарлар күннән аяк киеме тегеп кия торган булган. Бәйрәмнәрдә генә кияр өчен аны тәсле җепләр белән чигеп бизәгәннәр. Төп бизәкләр булып: яфрак, чәчәк, дуга санала.

Шәвәли, безнең балаларыбыз читек турында шигырь дә беләләр. Тыңла әле.

Ранил : Аягымда чиккән читек.

           Бизәге көлеп тора.

           Төсле җепләрдән күңелгә

           Җылы нур бөркеп тора.

4 слайд- түбәтәй чигү күренеше.

Ә биредә түбәтәйләр, калфаклар чигәләр. Аны бәрхет тукымага сәйләннәр тезеп, ука җепләр белән чигәләр. Түбәтәй һәм калфак күрсәтү.

5 слайд- түбәтәй рәсеме.

-Түбәтәй татар ир-атларының  милли баш киеме булып сана. Аны баш түбәсесә генә кияләр, исеме дә шуннан килеп чыккан. Ләлә, пион, тукранбаш чәчәкләре чигү орнаментының төп бизәкләре.

- безнең Илназыбыз түбәтәй турында бик матур шигырь белә , бергәләп тыңлыйк әле аны.

Илназ: Түбәтәем,түбәтәй,

            Энҗе- мәрҗәннәр чиккән.

           Чиккән түбәтәй үземә

           Бигрәк килешә икән.

6 слайд- калфак рәсеме.

Ә менә монысы-калфак. Калфак- татар хатын-кызларының милли баш киеме. Формасы буенча гади, озынча калфакны хәтерләтә. Аның чуклы очын артка яки янга яткырып кияләр.калфакның төп бизәкләре: чәчәк бәйләме, бодай башагы, йолдыз һәм ярымай сурәте.

Калфак турында шигырьне Илсия дигән кызыбыз сөйләр. Әйдәгез аны тыңлыйк.

Илсия: Калфагымның матурлыгын

              Һәммәсе дә күрсеннәр.

             Энҗе калфак кигән кыз ул-

             Татар кызы, дисеннәр.

-Шәвәли, менә күрдеңме инде читекне ничек тегүләрен?

Шәвәли: Әйе бик кызыклы эш икән. Миңа бик охшады. Кайткач дусларыма да сөйләрмен читек турында.

Балалар безгә бакчабызга  кайтырга кирәк. Әйдәгез юлга кузгалыйк.

( Дуга тотып басалар, балалар җыры яңгырый).

Менә кайтып та җиттек.

-Шәвәли ә синең дусларыңның түбәтәйләре бармы соң?

Шәвәли: -Юк шул.

Балалар  әйдәгез әле без Шәвәлинең дусларына түбәтәйләр чигеп бүләк итәбез.

Шәвәли: Аларның да минеке кебек матур түбәтәйләре булыр. Әй  сөендерим  әле дусларымны.

Иң элек бер уен уйнап алык. Уен “ Түбәтәй”. Бию көе уйнатыла. 2-3 тапкыр туктатыла , балалар татар халык бию элементы күрсәтәләр. Ә уенны башлау өчен санамыш әйтербез. Кайсыгыз санамыш әйтә?

Санамыш: Җепсез орчык,

                   Чәүкә, чыпчык.

                  Кара балчык,

                  Син кал, бу чык!

         Эш тәртибен аңлату.

Менә бу түбәтәйләргә бизәк төшерелгән. Шул бизәккә сәйләннәр тезеп чыгарга кирәк.

Хәзер барыбыз да эшкә керешәбез. Әйдә , Шәвәли син үзең дә өйрәнерсең,

балаларга да булышырсың.

Шәвәли: -Бергәләп эшләгәч эш җиңелерәк була ул.

( Балалар өстәл янына киләләр, урыннарына утыралар).

Иң элек җиңнәрне сызганыйк, дөрес итеп утырыйк һәм эшкә керешик.

Музыка яңгырый. Балалар көй астында сөйлән тезәләр.

Физкул-ка:

Бигрәк шаян инде без,

Тик тормыйбыз бер дә без.

Кулларны күтәрәбез.

Аннары төшерәбез.

Чүгәлибез , торабыз

 Башны уңга борабыз.

Аннан сулга карыйбыз.

Һәм сикерә башлыйбыз.

Шул арада иелеп

Басарга өлгерәбез.

Тирән итеп сулыйбыз

Һәм ял итеп туктыйбыз.

Эшне дәвам итәбез..

-         Менә. Шәвәли дусларыңа дигән түбәтәйләребез әзер дә булды. Кара әле нинди матурлар. Рәхим итеп ал. Рәхәтләнеп кисеннәр.

( түбәтәйләрне Шәвәлигә тапшара).

Шәвәли:  рәхмәт дусларым. Миңа сездә бик охшады. Бик кунакчыл, киң күңелле икән сез.

-         Сау булыгыз. ( Китә)

-         Сау бул. Шәвәли.

-         Балалар бүген без сезнең белән ниләр эшләдек?

-         Сезгә охшадымы?

Шуның белән безнең бүгенге эшчәнлегебез тәмам. Сау булыгыз.