Углерод удивительное вещество
презентация к уроку по химии (9 класс) по теме

Дәрес этабы

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

Оеш

тыру

Исәнләшү, укучыларны елмаеп сәламләү

Эмоциональ һәм психологик настрой булдыру

Исәнләшү, бер-берсен елмаеп сәламләү; төркемнәргә бүленеп утыру

Мотивлаштыру

Химик элементлар алар матдәләрнең нигезе

Алардан тора бар галәм һәм дә тереклек үзе

    “Алтынчы номерда яшим өстенлекләрем бик күп

      Кешеләр белән дус без хаттә туганнар кебек

      Моннан мең еллар элек мәгарәләр яктырттым

     Рыцарьлар һәм ханымнарның киемнәрен ялтыраттым

     Әгәр йомшак хәлдә булсам дәфтәргә яза алам

     Бу элемент мин булам я, ничек дип аталам?”

• Укучылар, нинди элемент турында сүз бара?
• Бүген дәрестә без углерод элементын тик-шерәбез һәм аның визит карточкасын төзибез
• Нәрсә ул визитка, анда нәрсәләр булырга тиеш?

Җаваплар:

• Бу элемент углерод
• Визиткада төп, мөһим мәгълүматлар кыска һәм конкрет итеп язылырга тиеш

Актуальләштерү

Визиткада яшәү урыны - адрес күрсәтелергә тиеш.

• Углеродның адресын - Д. И. Менделеевның периодик таблицасындагы урынын билгеләгез
• Атом төзелешен һәм электрон формуласын төзегез

Экраннан дөреслеген тикшерәбез

Периодик таблица белән эш:

• № 6
• Икенче период
• Дүртенче төркем
• Төп төркемчә

                    +6С 1s22s22p2

(Тактада бер укучы эшли, калганнары урыннарда)

Яңа материалны өйрәнү

Проблема кую:

Ни өчен углерод табигатьтә аерым урын алып тора, ягъни ул үзе һәм аның кушылмалары  бик күп һәм күптөрле?

Мини- лекция:периодик таблица- күпэтажлы, күп квартиралы йорт, анда яшәүче элементлар арасындагы мөнәсәбәтләр бик катлаулы. Йортның кырыйларында яшәүчеләр үз тирәсендәгеләр белән бәйләнешләр хасил итмиләр, ә каршы яктагылар белән бик җиңел кушылалар. Ни өчен?

Ә углерод йортның уртасында яши, соңгы сүрүендәге 4 электронын бирсә дә, алса да барыбер,шуңа күрә бертөрле йогынты ясый. Шулай ук башка углерод атомнары белән 4 бәйләнеш ясый.Бу бәйләнешләрнең ничек урнашуына карап, берничә төрле гади матдә барлыкка китерә 

Җаваплар:

Периодик таблицадагы урынына һәм атом төзелешенә бәйле

Металлар электроннарын бирәләр, неметаллар электроннарны читтән алалар

• Нәрсә ул аллотропия?
• Нинди элементларның аллотропик төрләрен беләсез?
• Углеродның аллотропик төрләре турында ниләр әйтә аласыз?

Җаваплар.

Схемадан аллотропик төрләрне карау һәм визиткага язу

Яңа материалны өйрәнү

• Углерод элементы физик үзлекләре буенча капма –каршы булган 2 гади матдә барлыкка китерә.

• Ничек уйлыйсыз, бу нәрсәгә бәйле?

Җаваплар.

Кристаллик челтәрдә углерод атомнарының ничек

урнашуына бәйле

Алмаз кристаллары –октаэдр,

ә графит кристаллары призма формасына ия

Углеродның ясалма юл белән табылган      

аллотропик төрләре дә бар.

Алар турында дәреслектән укып алыгыз

әле (80 бит,1-3 обзацлар)

Нәрсәләр белдегез?

Дәреслек белән мөстәкыйль эш.

Җаваплар.

Визит карточкасына язу

Ә хәзер бераз ял итеп, хәрәкәтләнеп алабыз. Үзегезне углерод атомнары итеп хис итегез һәм графитның кристаллик челтәрен төзегез.

Әгәр графитны катализатор катнашында,104 МПА басым, 1200-1600 С

температурада җылытсак, ул алмазга әверелә

Бер-берсе белән куллар ярдәмендә бәйләнеп, төрле кристаллик челтәр барлыкка китерәләр

Яңа материалны өйрәнү

Күмернең үзенә генә хас үзлеге бар. “Мороз Иванович” әкиятеннән өзек:”Ә Рукодельница шулкадәр уңган, аның өчен пычрак суны саф чишмә суыдай итү берни тормый; ул җиңелчә генә кәгазьне бөкли, берничә күмер кисәге һәм ком сибеп җибәрә дә, челтерәп аккан чишмәдәй саф чиста су кувшинга агып төшә”

Рукодельница чистартуның нинди ысулларын куллана?

Демонстрацион тәҗрибә: Язу карасы салынган суга активлаштырылган күмер салып болгатабыз, су чистара

Җаваплар.

-Фильтрлау(ком)

-Адсорбция (күмер)

Активлаштырылган күмер

Гадәттәге шартларда углеродның барлык аллотропик төрләре дә химик инерт матдәләр, ә югары температурада алар активлаша һәм металлар, неметаллар, металл оксидлары, неметалл оксидлары, кислоталар, тозлар белән реакциягә керә.

- Ничек уйлыйсыз, углерод химик реакцияләрдә кайтаручы булырмы, оксидлаштыручымы?

Җаваплар:

- Кайтаручы да, оксидлаштыручы да булырга мөмкин

Яңа материалны өйрәнү 

• Кайтаручы буларак, углерод нәрсәләр белән реакциягә керә?    

• Оксидлаштыручы буларак, углерод нәрсәләр белән реакциягә керә?    

Тактада һәм визит карточкаларда реакция тигезләмәләре язу, оксидлашу дәрәҗәләрен билгеләү

2С+О2=2СО

С+О2=СО2

СuO+С=Сu+ СО

3C+4Al=Al4C3 карбид

C+2H2=CH4   метан

Яңа материалны өйрәнү

Табигый карбонатлар зур практик әһәмияткә ия.Сезнең алдыгызда углеродның кайбер кушылмалары бар.

                Лаборатор эш: Табигый карбонатлар

1. Минералларны карагыз, исемен һәм формуласын языгыз.
2. Төсләрен һәм катылыгын билгеләгез

Лаборатор эшне башкару, визиткаларга язу.

Яңа материалны өйрәнү

Известьташ төзелештә киң кулланыла. Аның турында укучылар чыгышын тыңлыйбыз.

Ике укучы известьташның үзлекләре һәм кулланылышы турында   чыгыш ясый

  (кушымта 1)

Ныгыту

• Шулай итеп, без сезнең белән углерод элементын өйрәнеп, аның визит карточкасын төзедек
•  Углеродның визит карточкасы нинди?

Һәр төркемнән бер укучы визит карточкасына анализ ясыйлар

Йомгаклау

• Визит карточкасы төзү сезгә алга таба кирәк булырмы?

• Углерод чынлап та гаҗәеп элементмы, ни өчен?
• Өй эше бирү
• Билгеләр кую

Җаваплар:

Визитканы химик матдәләргә генә түгел, төрле күренешләргә, вакыйгаларга,әсәрләргә дә төзергә мөмкин

Дневникларга өй эшләрен язу, билгеләр кую

Рефлексия

• Ә хәзер үзегезнең эшчәнлегегезгә анализ ясап, рефлексив тестлар тутырыгыз
• Йомгаклау

Тестның кайбер пунктларына аңлатма биреп үтәләр