Хураангайлаан состер
план-конспект урока (5 класс)

Кара-Сал Шенне Шолбановна

Тыва дыл

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл huraangaylaan_soster.docx123.35 КБ

Предварительный просмотр:

Тема: Хурааңгайлаашкын дугайында билиг

Башкының ажыл-чорудулгазының сорулгазы

Өөредир: Ѳѳреникчилерни хурааңгайлаан сѳстер деп термин-биле таныштырар.

Кижизидер: Уругларны төрээн чуртунга ынак болгаш сонуургалдыг болурунга; күш-ажылга ынак болгаш кызымак болурунга кижизидер.

Сайзырадыр: Сөс курлавырын байыдар; боттарының бодалын илередип билирин чедип алыр.

Кичээлдиң хевири

Чаа тема тайылбыры

Чедип алыр түӊнелдер

1.Эртем талазы-биле (дыл): Хурааңгай сөстерниң тургустунар аргаларын, оларның шын бижилгезин шиңгээттирер.

2.Метапредметтиг (эртемнер талазы-биле чедип алыр түӊнелдер): логиктиг боданыышкынын сайзырадыр;

3. Бот-хуузунда чедип алыр түӊнелдер: төрээн дылынга сонуургалын оттурар.

Ажыглаар методтар, аргалар болгаш өөредилгениң хевири

1. Беседа

2. Хайгаарал методу;

3. Деңнелге аргазы;

4. Бөлүк болгаш бот-тускайлаң ажылдаары;

Дерилгези

1. Тыва дылдың 5 класс ному;

2. Мультимедиа дериг-херексели;

3. Компьютер;

4. Үлелге материалы.

Кол билиглер

Хурааңгайлаан сөстер

Кичээлдиң чорудуу

Кичээлдиң

кезектери

Башкының ажыл-чорудулгазы

Өөреникчиниң ажыл-чорудулгазы

Чедип алыр түңнелдари

Организастыг кезек (психологтуг белеткел)

1. Иштики сагыш-сеткил талазы-биле өөреникчилерни кичээлге белеткеп, чаа темаже хаара тудуп алыры.

Класстың болгаш өөреникчиниң кичээлге белеткелин хынаар.

Ай, хүннү бижиир?

2. Самбырага үлегер домакты бижип каан турар:

Эртем чокта

Эртен база дүн.

Айтырыгларга харыыладыр:

а) Чүге эртем чокта, эртен-даа дүн деп бодаар силер?

б) Эртем чедип алыр дизе чүнү кылыр ужурлуг силер?

Түңнел: Ынчангаш кижи эртем-билиг чедип алыры келир үеде амыдыралынга эң кол болур.   

Ынчангаш, мындыг сорулга-биле кичээлди эгелээлиңер.

Өөреникчи башкы-биле харылзааны тудар, кичээнгейлиг дыӊнаар.

Кичээлге белен болур.

1.Бот-тускайлаң чедип алыр түңнелдери: эртем-билигни амыдыралга чугулазын ханы билип алыр.

2. Угаап шиңгээдир түңнелдери: Кандыг-даа чаа чүүлдү өөренип алыр деп сорулга тургустунуп келир.

3.Кылып чорудуп тургаш, чедип алыр түңнелдери: Боттары улаштыр ажылдаар деп сорулганы уруглар баш удур салып алыр.

Катаптаашкын (чаа теманы шиңгээттиреринге белеткел), теманы тодарадырынга идигни бээри

Самбырада сөстер:

1) шайла, ыяшта, суггар, кижизиг;

2) ачы-буян, ак-көк, аъш-чем, ада-ие;

3) РФ, ТАР, ТР, ТывКУ.

-Самбырада сөстерни көрүп тур силер бе? Бо сөстер чүнүң-биле ылгалып турар-дыр?

Сөс чогаадылгазының аргаларын өөренип турар бис. 1 дугаар одуругда сөс чогаадылгазының кайы хевири-дир? 2 дугаар одуругда? 3 дугаар одуругда сөстерниң онзагайы чүдел?

Түңнел: эрткен билиглерин катаптап алыр, чаа теманы тодарадып алыр.

Эрткен кичээлдерде өөренген билиглеринге даянып, сөс чогаадылгазының аргаларын катаптавышаан, чаа теманы тодарадып эккээр.

1. Кылып чорудуп тура, чедип алыр түңнелдер: ажылды кылып тургаш өөренген чүүлдерин шиңгээдири; эрткен кичээлдерде алган билиглерин быжыглаары.

Чаа тема тайылбыры: хурааңгайлаашкын

Ажыглаар материал: ном, презентация

1) Ном-биле ажыл

48 дугаар арында бердинген хурааңгайлаашкын деп сөстү тыпкаш номчуур, кыдыраашка бижип алыр.

2) Таблица-биле ажыл

Хурааңгай сөстерниң тургустунар аргалары:

Сөстерниң эге үжүктеринден

Ийи азы оон хөй сөстүң кезектеринден

Сөстүн кезээ биле бүдүн сөстен

ТР, күрплан, райкүүском, МАР, медпункт, раймаг,

(презентация)

Номдан хурааңгайлаашкын деп сөстүң утказын номчуур, кыдыраашка бижип алыр.

Таблица иштинче бердинген сөстерни киир бижиир.

Түңнелинде, өөреникчилер чаа билиг-биле таныжып алыр.

1. Бот-тускайлаң чедип алыр түӊнелдер: хурааңгайлаашкын дугайында бодунуӊ билиин делгемчидери

2. Кылып чорудуп тура, чедип алыр түңнелдери: таблицадан сөстерни, номдан дүрүмнү номчуп, боттары түңнел үндүрери;

3. Харылзажылга талазы-биле түңнелдери: аянныг номчуп, бодунуң болгаш эштериниң номчаан чүүлүн сайгарарынга киржип, бодалын илередип өөренири

Быжыглаашкын

Ажыглаар мергежилгелер, немелде материал: чуруктар, презентация, компьютер, мергежилге 147.

Теманы быжыглаарынга дузалаар онаалгалар:

Онаалга 1. Чуруктар-биле ажыл

C:\Users\Леново\Desktop\Новая папка\10.png

C:\Users\Леново\Desktop\Новая папка\1579293111_57-83.jpg

C:\Users\Леново\Desktop\Новая папка\flag_tyva_new.jpg

C:\Users\Леново\Desktop\Новая папка\Mongolia-flag-1-1280x853.png

Сентябрь 17 – Тыва Республиканың тугунуң хүнү.

Онаалга 2: 2 бөлүкке чарлып алгаш, онаалганы кылыр.

РФ

ТР

колхоз

совхоз

МАР

АКШ

хоорком

райком

күрбанк

телекөрүкчү

медколледж

сельхозтехникум

Онаалга 3: Learningapps. Айтырыгларга харыылаар

МВД – ИХЯ

ОКЭ – ККШ

ЕГЭ – ЧАКШ

ЗИЛ – завод имери Лихачева

СНИЛС – страховой номер индивидуального лицевого счёта

АЗС – Автомоби́льная запра́вочная ста́нция

Сула шимчээшкин

Онаалга 4: Мергежилге 147

Бир хурааңгайлаан сөстен шилип алгаш, домак чогаадыр.

Башкының тайылбыры ёзугаар чурук-биле ажылдаар. Сөс-домаан сайзырадып, кол билиглерни шиңгээдип алыр, оларның аразында харылзаазын көөр. Шын харыы бээрге-ле, 1 төгерикти бээр.

2 дугаар онаалгада уруглар 2 бөлүкке чарлып алгаш, самбырага хурааңгайлаан сөстерни чарып бижиир. Хөй сөс тыпкан бөлүкке 2-2 төгериктер, эвээшти тыпкан бөлүкке 1-1 төгериктерни үлеп бээр.

 3 дугаар онаалгада айтырыгларга шын харыылаар.

4 дугаар онаалгада домак чогаадыр. Баштайгы чогаадыпкан 3 кижиге төгериктерни бээр.

1.Бот-тускайлаң чедип алыр түӊнелдер: Төрээн чуртунга ынак болурун кижизидер.

2. Угаап шиңгээдир түңнелдер: башкының удуртулгазы-биле болгаш эштериниң харыыларындан херек медээни билдилиг шиңгээдип ап, оларны чурум аайы-биле системажыдар; бижимел ажылынга билип алган чүүлдерин шын, чөптүг ажыглаар.

3. Харылзажылга талазы-биле чедип алыр түңнелдер: хурааңгайлаан сөстерни чарып бижиири, оларны аас болгаш бижимел чугаазынга шын ажыглаары.

Түӊнел

1. Катаптаашкын беседа чорудар.

а) Хурааңгайлаашкын деп чүл?

б) Хурааңгайлаан сөстерниң хевирлери.

2. Рефлексия

2. Демдектер салыр

Кичээл дургузунда чыып алган төгериктерин санаар.

3. Бажыңга онаалга: мергежилге 148

Бодунуң туружун бадыткап тургаш, тайылбырлап чугаалаары.

1. Угаап шиңгээдир түңнелдер: эштериниң болгаш бодунуң харыыларын дыӊнап тургаш, бодунуң билииниң чедер четпестерин тодарадып, шын анализтеп өөренир.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

ажык кичээл Тема "Торел состер" 5класс

школа иштинин "Чылдын башкызы" моорейге эрттирген кичээлим....

Кижизидилге шагы "Эвилен-ээлдек состер болгаш аажы-чан"

Кижизидилге шагы темазы  «Эвилен-ээлдек состер болгаш аажы-чан.         Сорулгазы:  Эвилен-ээлдек состерни билиндирер.Уругларны эвилен-ээлдек эк...

тыва дылга кичээл Тема"чангыс аймак кежигуннерлиг состер" 7класс презентация

ук кичээлди кожуун чергелиг "Чылдын башкызы" конкурска киириштирген....

Диалект состер. Лингвистиктиг болгум программазы

программа лингвокраеведческого кружка "Диалектная лексика"...

"Нарын состер болгаш оларны шын бижиири"

Чаа теманы уругларга ханы, медерелдиг билиндирер болгаш дыл-домаан сайзырадыры. Торээн чуртунга ынак болгаш хумагалыг кылдыр ооредип, кижизидер....

Улегер домактар болгаш чечен состер

5 класстын тыва чогаалга кичээл планы...