Үткән заман сыйфат фигыль
план-конспект урока (7 класс) на тему

Үткән  заман  сыйфат  фигыль.

(7 нче  сыйныф. Татар  төркеме).

                 Алабуга   шәһәре 10  нчы мәктәбенең

                     беренче   квалификацион  категорияле

                                                                  татар  теле  һәм  әдәбияты  укытучысы

                                                                Нуриева  Зөлфия Мөхәммәтназир  кызы.

Максат:

1.Үткән  заман  сыйфат  фигыль  буенча  яңа  белемнәр  формалаштыру.

2.Сыйфат  фигыльләрне  җөмләләрдә  дөрес  куллану  күнекмәләрен үстерү.

3.Ата-аналарга  карата  хөрмәт  хисе  тәрбияләү.

Җиһазлау:

Таблица,карточкалар,фотографияләр.

Дәрес  барышы:

1.Оештыру.

   -Исәнмесез , укучылар!

   -Хәерле  көн!

   -Бүген  сыйныфта  кем  дежур?

   -Рәхмәт.

2.Актуальләштерү.

  -Укучылар,әйдәгез әле  искә төшерик, фигыльләр  ничә  төркемгә  бүленә?

    Нинди  төркемнәргә?

 -Затланышлы  фигыльләрне  атагыз.

 -Алар  ни  өчен  затланышлы  дип  атала?

 -Затланышсыз  фигыльләрне  атагыз.

 -Затланышсыз  фигыльләрдән  без  кайсы  фигыльне  өйрәнә  башладык?

 -Нинди  фигыль  сыйфат  фигыль  дип  атала?

 -Ул  нинди  заманнарда  килә?

 -Хәзерге  заман  сыйфат  фигыль  турында  сөйләгез.  Мисаллар  китерегез.

3.Яңа  белемнәр  формалаштыру.

  -Укучылар,сүзтезмәләр  һәм  җөмләләр  язылган ,шуларны төрле  билгеләре

    буенча  ике  баганага  аерып  языгыз.

Укучы бала, әйткән  сүз, килә торган  поезд, баручы  кеше , эшләгән интек-

мәс,тырышканны  хөрмәт  итәләр.

Көтелгән  җавап:

укучы  бала                                               әйткән  сүз

килә торган  поезд                                    эшләгән  интекмәс

баручы кеше                                              тырышканны  хөрмәт  итәләр

-Беренче  баганага  кайсы  сүзтезмәләрне  яздыгыз?Ни  өчен?

(Бу сүзтезмәләрдә 1 сүз хәзерге заман  сыйфат  фигыль,1,3-гади,2-тезмә

 формасы)

-Калганнарын  2  баганага  язгансыз,әйдәгез,аларны тикшерик.

әйткән сүз-сүз-кән кушымчасы  ярдәмендә ясалган,җөмләдә  аергыч  була,

бу  сыйфат  фигыль

-кан/кән  кушымчалары  нинди  заманда кулланыла? Димәк,бу нинди  фигыль? Нәтиҗә ясагыз.

эшләгән интекмәс –гән кушымчасы ярдәмендә ясалган,

-нинди сүз төшеп  калган ?(кеше) сыйфат  фигыль  ачыклаган  исем.

-русча  тәрҗемәсе?

-нәтиҗә  ясагыз.

(Әгәр  сыйфат  фигыль ачыклап  килгән сүз төшеп  калса,ул исемләшә)

тырышканны  хөрмәт  итәләр-нинди сүз төшеп калган?(кешене)

-җәмләдә  тәмамлык булып килә.

-Күплек кушымчасы  ялгасак  ничек була?

-Нинди  килештә?

-Нәтиҗә ясагыз.

(Әгәр  үткән  заман сыйфат фигыль ачыклаган  исем төшеп калса,ул исемлә-

 шә.Килеш ,тартым,күплек кушымчаларын ала.Җөмләдә  ия  яки  тәмамлык

 була.)

-Укучылар,әйдәгез  хәзер  кагыйдә  чыгарабыз.Нинди  фигыль  үткән  заман

  сыйфат фигыль  дип атала?

-Үткән  заман  сыйфат  фигыль  фигыльлнең  тамырына  -ган/-гән,-кан/кән

  кушымчалары  ялганап  ясала,җөмләдә  аергыч  була.

-Әгәр  дә сыйфат  фигыль  үзе  ачыклаган  исемнән  башка  килсә ,ул исемлә-

 шә ,килеш, тартым  белән  төрләнә ,күплек  кушымчалары  ала,җөмләдә  ия

 яки  тәмамлык  булып  килә.

-Димәк,бүген  безнең  дәреснең  максаты  нинди?

-Үткән  заман  сыйфат  фигыльләрне  өйрәнү.

-Укучылар,әйдәгез китаптан  кагыйдәне  табып  укыйк,86 нчы  бит.      

4.Ныгыту.

1.Карточкалар  белән  эш.

Бирем:Мәкальләрне укыгыз ,сыйфат  фигыльләрне табыгыз,заманын  билге-

           ләгез:

1)Үз анасын зурлаган-кеше анасын  хурламас.

2)Ата-анага кадер күрсәткән  кеше  бала-чагадан кадер күргән.

3)Ата-анасын хөрмәт итүче бала  бәхетле булыр.

4)Ата-ана сүзен тотмаган кеше ,олыгайганчы игелек  күрмәгән.

5)Уңган апаның баласы тәртипле булыр.

6)Ата-анасын хурлаган адәм  үзен хурлаган булыр.

2.166 нчы күнегү. Шигырьне сәнгатьле итеп  уку.Сыйфатларны һәм сыйфат фигыльләрне  үзләре ачыклаган сүз белән  парлап язып  алу.

Матур юллар –йөргән юллар,тәмле сулар- биргән сулар,йомшак  куллар-

сөйгән куллар һ.б.

3.-Укучылар,без сезнең белән әниләр турында мәкальләр ,шигырь  укыдык.

Мин  сезгә  әниләрегезнең  фотографияләрен алып килергә куштым . Сез

ничек уйлыйсыз, ни өчен без бүген Әниләр турында сөйләшәбез?

(Тиздән  Аналар  көне).

-Сез бу бәйрәмгә ничек әзерләнәсез?

-Җир йөзендз әнидән дә якын кеше юк.Ф.Яруллин  язганча, әниләребез безгә

якты  дөнья  бүләк итә, сулышлары белән  җылыта, назлары белән иркәли.

Әни  -җирдә иң  газиз ,якын  кеше.Чөнки ул сине тудырган, җыр көйләп  би-

шектә  тирбәткән , беренче елмаюыңны  күреп куанган ,туган телне өйрәткән,

халык моңын  күңелеңә сеңдергән.Әниләрнең сиңа кылган изгелеген санап бетерү мөмкин түгел. Әти-әниләрегезнең сүзен тыңлагыз,хәтерен калдырма-

гыз, аларга кояш гомере телик. Әниләргә багышлап  шагыйрьләр  бик күп

шигырьләр  ,композиторлар  җырлар язганнар.Әйдәгез әле , Әниләр турында

җыр тыңлап китик.

-Әниләр темасы -мәңгелек .Кешелек дөньсы бик борынгы  заманнардан ук

әниләргә  дан җырлаган. Әйдәгез,без дә әниләр турында шигырь  язып  ка-

рыйк.Тактада  шигырьнең  кайбер сүзләре язылган

         --------------------------------

         -----------------уңган  кеше

         ----------------------------------

       -----------------белмәгән  эше. 

 5.Ә хәзер терәк  сүзләрне  кулланып,фотографияләр буенча  “Минем әнием”

  дигән хикәя  төзеп карыйк.(телдән)

 Терәк  сүзләр :туып- үскән  җире,елмайган йөзе ,яраткан шөгыле ,бәйләгән оекбашлар, теккән киемнәр,пешергән ашлар,яраткан чәчәге, әйткән сүз,ялган

сүз.

5.Өй  эше.

 Вариатив.

1.Кемнәр яза ала , сыйныфта яза башлаган  шигырьне дәвам итәргә (3-4 строфа).

2.Сыйфат  фигыльләр  кулланып  , “Минем әнием “ темасына миниатюр  сочинение  язарга.                                                                                                

6.Йомгаклау:

-Сез бүген дәрестә нинди яңалыклар белдегез ?

-Бүген  барыгыз да кайткач,әниләрегезне  якынлашып килүче  бәйрәм белән

котлагыз, ә бүләгегез булып  бүгенге билгеләрегез булыр.(Билгеләр кую).

-Шулай һәрвакыт яхшы укыгыз,ягымлы сүзләрегез  белән  әниләрегезне

куандырыгыз. Сау булыгыз.