Урок калмыцкого языка в 4 классе «Хавр».
план-конспект урока ( класс) по теме

Келлє ґргљўллєні кичіл (4 талын келн-улсин класс)

Кичілин тґр: Дассан давтлєн. «Хавр».

Кичілин кўцл: келлє ґргљўллєні кґдлмш кех; сурєульчнрт хаврин тускар медсін, дассан сергіљ авх; хальмг тег ямаран сііхн болдгинь, ямаран урємл урєдгинь, ямаран шовуд, теегин ањгуд біідгинь, ямаран мал идшлдгинь сурєульчнрла давтх; кўўкдин кел ґргљўлх; сурврмудт чикір хірў ґгдг дасмљ ґгх; орчуллєна кґдлмш кех; хальмг авъяс бичкдўдт медўлх; шўлг чеељір даслєн.

Кичілин дґњцл: компьютер, медиапроектор, плакат «Хаврин тег», теегин ањгудын, герин малмудын, шовудын зургуд, ґњгті тасмуд, ацар кесн модд.

Кичілин йовуд:

1. Оргмомент.

Мендвт, бичкдўд. Сін біінті? Сууцхатн.

2. Дассан давтлєн

Багш: Эндрк ґдрин то ямаран?

Долан хонгин ґдр ямаран?

Дікід ямаран долан хонгин ґдрмўд медніт?

Тењгрин біідл ямаран?

Єаза ямаран љилин цаг?

Ода самбрт хілітн. Би нег бичкн шўлгиг таднд умшч ґгнів.

3. Фонозарядк

Торєа љиргні,

Тег биилні,

Торєа цервні,

Тег дуулна.

Ода тадн нанла хамдан давттн.

4. Дассан давтлєн

Багш: Эндр бидн хаврин тускар цуг медсін, дассан давтхвидн; теегин, йиртмљин тускар кўўндхвидн.

Хавр, сііхн хавр,

Халун нарта хавр.

Хавр, шуугата хавр,

Харада авч ирні.

                        (Эрнљіні К.)

халун – жаркая

шуугата – шумная

авч ирні – приносит

Багш: Сурврмудт хірў ґгтн.

1. Эн шўлгд юуна тускар келгдљіні?
2. Хавр ямаран болна?
3. Хавриг ямаран шовун авч ирні?

Багш: Дікід ямаран шовуд медніт?

Сурєульчнр: богшурєа, кері, шаазєа, ўкр хар, кґглљрєн, харада, тоєрун, торєа.

Багш: Дулан єазрт нисч йовдг шовуд яєљ нерідмн? (ўвлздго). Энд ўлдсн шовуд яєљ нерідмн? (ўвлздг).

Ода иим даалєвр кехмн. Самбрин ґґр хойр модн зогсчана: хамтхасд уга модн (ўвлин модн гиљ келхмн) дікід болхла хамтхаста модн (хаврин модн гиљ келхмн). Тана ширі деер шовудын зургуд бііні. Ода тадн ўвлздг шовудыг ўвлин моднд тоєхт,  ўвлздго шовудыг хаврин модынд торєхт.  

Багш: Шовуд модн деер сууна. Модд єаза, теегт чигн урһна. Шовуд теегт ниснә. Теегин тускар дала шўлгўд бііні. Ода нег шўлгиг чеељір дасљ авхвидн. Тўрўлід би таднд умшч ґгнів. Дарунь хамдан умшхвидн.

Тег мини ээљ,

Тег мини зґґр,

Тег мини байр,

Тег мини љирєл.

        зґґр – богатство                                               љирєл – жизнь

Сурєульчнр шўлгиг чеељір дасад, девтрін секід, ґдрин то бичљ авчкад, дассн шўлгін девтртін чеељір бичљ авна.

Текстір кґдллєн

Багш: Ода мадн текстір кґдлхм.

Тењгрин біідл

Моєа, мґрн, хґн хаврин сармуд. Ода моєа сар. Эндр моєа сарин арвн тавн. Єаза серўн салькн ўліні. Дулан хур орна. Шовуд нисні. Бичкдўд єаза наадна. Кґвўд, кўўкд байрлна. (Сурєульчнр текстиг умшна, девтртін толин кґдлмш кені)

ода – сейчас

эндр – сегодня

орна – идет

байрлна – радуются

Багш: Текстір сіінір кґдлвт. Ода невчк марєлдхм. Би тадниг хойр командт хуванав. Негдгч команд текстіс кен? ямаран? гидг сурврмудт хірў ґгчіх ўгмўдиг бичљ авх,  хойрдгч команд юн? яєна? ю кені? гидг сурврмудт хірў ґгх. (аштнь хойр команд нег-негніннь бичсн хірўст эндў олна).

Багш: лу сарин арвн негнд хальмгуд ямаран байрта ґдрін темдгллі? (Цаєан Сар). Цаєан сарин тускар шўлгўд, дуд, йґрілмўд бііні. Кен нанд цаєан йґріл келљ ґгх?

Багш: Цаєан Сариг цуг хальмгуд ґрк-бўлірн темдглні. Ґрк-бўлин тускар мадн хурєна наад даславидн. Ода тер наадыг ухандан сергіхм.

5. Физминутк.

Багш: Тадн гем уга кґдлвт. Цугтан босад, єар-кґлін тинилєід, физминутк кехмн.

Аав гарма татна.

Ээљ домбр цокна.

Кўўкн биилні.

Кґвўн альхан ташна.

Хідрис! Хідрис! Хідрис авад од!

6. Наадн «Эврієін ол»

Багш: Ода наадхмн. Наадн «Эврієін ол». Тана ширі деер герин малмудын (мис, ноха, єаха, ўкр, хґн, мґрн), теегин ањгудын (зурмн, чон, туула, арат, зара, гґрісн, ялмн) зургуд бііні, ўзўлтн. Ґ-шуєу моднд юн бііні? (зерлг ањгуд). Герин хаша дотр юн бііні? (герин малмуд). Не, нааран єартн. Герин мал энд барун талас зогстн, теегин ањгуд зўн талас зогстн.

7. Батллєна кґдлмш.

 Кўўндвр «Хаврин тег».

Багш: Сурврмудт хірў ґгід, ґгсн зургудыг плакатд торєтн.

1. Хаврт теегт юн урєна? (2 модд, 3 бамб цецгўд)
2. Єазриг юн халулна? (нарн)
3. Теегт ямаран ањгуд бііні? (зурмн, ялмн, гґрісн, чон)
4. Хаврт юн нисч ирні? (шовуд: харада, шаазєа).

Багш: Ямаран сііхн хаврин тег! Теегт модд урєна, нарн халулна…

Яєсн ґргн тег!

Яєсн нигт ноєан!

Яєсн цевр аєар!

Яєсн бўлікн нарн!

Кичілин аш:

Багш: эндр мадн юуна тускар кўўндвидн? (хаврин тускар, теегин, шовудын, ањгудын тускар).

Герин даалєвр. Яєсн сііхн хальмг тег мадн самбрт цугллвидн. Герин даалєвр хальмг тег зурад, ирх кичілдін авч ирх.

Темдг тівлєн. 

8. Рефлексия. Хальмгудт иим авъяс бііні: сансн санаєан санад, ґњгті тасм авад, моднд боодмн. Тана ширі деер  тасм бііні. Эн тасмиг авад, моднд боотн.

Тана ширі деер нарна зург бііні. Эн зургт инімсгллєн зуртн. Нег-негндін белглтн.

Багш: Эндрк мана кичіл чилв. Цугтаднь ханљанав. Сін біітн.