Театр түгәрәге программасы
рабочая программа

                                  РЕСПУБЛИКА ТАТАРСТАН

     ТЮЛЯЧИНСКИЙ РАЙОННЫЙ ОТДЕЛ ОБРАЗОВАНИЯ
                        РАЙОННЫЙ ДОМ ШКОЛЬНИКОВ

1. Адаптированная образовательная программа  

            театрального кружка «ӨМЕТ»

                          ( 1 год обучения )

                                                    Руководитель кружка: Зайнуллина

                                                                                           Рушания

                                                                                           Хакимовна

1.                     Тугэрэк житэкчесе турында мэгълуматлар

1. Ф.И.О.                                            Зэйнуллина Рушания Хэкимовна
2. Вазифасы, hонэре                         Татар теле,эдэбияты укытучысы
3. Нагрузкасы                                    21 сэгать
4. Белеме                                            Югары, КГПИ,1983ел, филфак
5. Стажы                                             34 ел
6. Туган елы                                       1956             
7. Яшэу урыны                                    Телэче районы, Баландыш авылы

1.                             Тугэрэк эгъзалары исемлеге

2. Адаптированная образовательная программа  

           театрального кружка «ӨМЕТ»

                          ( 1 год обучения )

1. АНЛАТМА ЯЗУЫ

Театр – халыкнын үзаны усеше нэтижэсендэ барлыкка килгэн сэнгать төре. Сәхнәдэ уйнау, тамашачыга күрсэту өчен коллектив тарафыннан иҗат ителгэн сэнгатьнен бер төре театр сэнгате дип йөртелэ.

  Татар театр сэнгатенен бай тарихы, матур традицияләре бар. Ул күп тармаклы зур дэрьяны хәтерләтә. Дэрья башы бик борынгы заманнарга барып тоташа. Милли театрнын беренче яралгылары халык уеннарында, жыен һэм сабантуй кебек бэйрэмнэрдэ, туй йолаларында күренэ. Заманалар уту белэн, билгеле бер тарихи шартларга бэйле рэвештэ, профессиональ татар театры мэйданга килэ. Бу 1905 нче елгы беренче рус революциясе нэтижэсендэ тормышка аша. «Сэяр», «Нур», «Ширкэт» х.б. профессиональ труппалар оеша. Торле шэхэрлэрдэ жирле хэвэскэрлек хэрэкэте кочэя. Татар театры Петербург, Мэскэу, Идел буе, Урта Азия, Урал х.б. тобэклэргэ жэелеп, тармакланып усеп китэ.

«Милли театр ул, академия, университет, музейлар шикелле ук, миллэтнен олгереп житуен билгели»,- дип бэяли боек рус язучысы А.Н.Островский. Татар театр сэнгате Россиядэ яшэгэн торки халыклар арасында беренчелэрдэн булып, балигълык дэрэжэсен яулый. Ул узенчэлекле усеш баскычлары утеп, октябрь революциясен милли сэхнэ сэнгатенэ ныклы нигез салынган хэлдэ каршылый.

   Татар сэхнэсенен Октябрьгэ кадэр гесе кин массага ан-белем, мэгърифэт таратуга, тамашачыны мэдэниятле, тэрбияле итугэ юнэлтелгэн була. Театр сэнгатенен бу олкэдэге беренче карлыгачлар «Бичара кыз» (Г.Ильяси), «Рэдде бичара кыз» (Ф.Халиди) пьесалары белэн башлануы, 1906 елга кадэр театрнын бары хэвэскэрлек чоры гына кичеруе билгеле. Беренче ачык спектакль 1906 елда Казанда курсэтелеп, матбугат битлэрендэ театрга караган мэкалэлэр, фикерлэр куренэ. Театрнын тамашачысы арта. Татар театры башта бер урында гына оешып эшлэми. Казанда «Сэяр» (ил гизуче) труппасы оеша. Труппанын житэкчелэре, андагы беренче актерлар, режиссерлар шул вакыттагы матбугат язмалары аша  безгэ мэгълум. Татар театрынын уткэн юлы гаять катлаулы хэм бай тарихлы ул. Театр сэнгате халыкнын гасырлар буена бортеклэп жыела килгэн акыл хэм рухи байлыгын, мирасын чагылдыручы олы хэзинэ дэ.

    Билгеле, программада татар театры тарихын ботен тулылыгы белэн чагылдыру момкин тугел хэм ул аны узмаксат итеп куймый да. Шулай да кереш дэреслэрдэ югарыда курсэтелгэнбелешмэлэр укучы кунелендэ урын алырга тиеш. Болар белэн беррэттэн, укучы театрнын режиссерлары, язучы (драматург), артистлар турында да тирэн мэгълуматлы булырга тиеш. Шулай ук драма жанрлары (трагедия, комедия, драма), аларнын тагы да ваграк олешлэрен дэ танып белу эхэмиятле. Театр сэнгатендэ эсэрне сэхнэгэ куярга эзерлэуче кешкнен режиссер булуы турында белешмэ биру кирэк. Программа драматургларнын ижатын ботен тулылыгы белэн ойрэнуне дэ уз эченэ алмый. Лэкин татарнын классик драматургларын һэм аларнын эсэрлэре халкыбызнын йозек кашы, жэүһэрлэре, милли хэзинэлэребез булуына төшендеру дэ унышлы булыр.

    Жыеп кына эйткэндэ, программанын бурычы -  театр сэнгатенен башка сэнгать торлэреннэн  аермалы топ узенчэлеклэрен анлату; татар театр сэнгатен бала кунеленэ якынайту, анарда милли хислэр тэрбиялэу; театарнын бай хэм катлаулы тарихы белэн кызыксындыру, бигрэк тэ театрнын башлангыч этабы белэн таныштыру, анын беренче адымнары турында мэгълумат бируне куздэ тота. Балалар очен язылган эсэрлэрне сэхнэлэштерергэ ойрэту, образларны ижат иту серлэренэ тошендеру, сэнгатьле сойлэм кунекмэлэрен формалаштыру, гомумэн, укучыларнын ижади сэлэтлэрен устеру, театр сэнгатенэ мэхэббэт уяту хэм милли узан формалаштыру кебек алымнар программанын топ асылын тэшкил итэ.   Программаны тозегэндэ Хэнуз Мэхмутовнын «Октябрьга кадэрге татар театры» (1988), «Татар совет театры» (1975), Ибраһим Нуруллиннын «Драматургиядэ жанр формалары» («Соембикэ», 1996, №12) дигэн хезмэтлэре һ.б. матбугат материаллары файдаланылды. Программа, нигездэ, 6-9 нчы сыйныф укучылары

белэн һэм  бер ел вакыт эчендэ эшлэүне куз алдында тотып төзелде. Түгэрэк дэреслэре

атнага ике тапкыр, ике сэгать исэбеннэн үткэрелэ.

                        Түгэрэкнен максаты hэм бурычлары

1. Белем биру, өйрэту максаты :

1. Укучыларны татар театр сэнгатен анларга hэм образларны ижат итэргэ өйрәтү.

   Бурычлары :

1. Театр сэнгатенен мәгънәсен анлауларына ирешү.
2. Образларны тормышчан иҗат итү серләренә төшендерү.

2. Тэрбияви максат :

1. Татар театры тарихы, анын беренче карлыгачлары, беренчел адымнары белэн кызыксыну хислэре уяту.
2. Татар театры сэнгатенэ мәхәббәт тэрбияләү, әхлак сыйфатлары формалаштыру, киләчәк тормышка әзерләү.

     Бурычы :

1. Театрнын үткэн юлын, анын беренче яралгыларын анлауларына ирешү.
2. Драма жанрының төрләрен аера алуларын булдыру.
3. Классик әсәрлэр сәхнәләштерү.

3. Устерелешле максат :

1. Сэнгатьле уку hэм сөйлэм күнекмәләрен үстерү.
2. Ижади сәләтләрен үстерү hэм тирәнәйтү.

     Бурычы :

1. Аеруча  балалар өчен язылган  hэм классик әсәрләр сәхнәләштерү, иҗат итү.
2. Төрле бэйге-ярышларда, ата-аналар алдында чыгышлар ясау.
3. Сүз сәнгатеннән алган белемнэрен тагы да тирәнәйтү, гомумиләштерү.

     Туүгэрэк дэреслэре төрле формада үткәрелә. Күбрәк теоретик һәм практик юнәлештә эш башкарыла. Дәрес-эңгәмә, дәрес-очрашу, дәрес-экскурсиялэр үткәрү  дэ күздә  тотыла.Т өп игътибар балаларның ижади сэлэтен үстеругэ, аларны милли жанлы, милли рухлы итеп тэрбияләүгә, сәнгатьле һэм образлы сөйлэм формалаштыруга, мөстәкыйль шэхес үстерүгә, әзерлэүгә  юнәлтелә.

                Уку елы ахырында укучылар белергэ тиеш :

1. Театр сэнгате, анын топ узенчэлеге.
2. Татар театр сэнгате, анын тэуге адымнары, формалашу чоры, уткэн юлы.
3. Милли театрыбыз, анын беренче карлыгачлары (Язучы-драматурглары, артист-актерлары, режиссерлары).
4. Драма жанрлары.
5. Классик драма эсэрлэре, классик драматурглар ижаты.
6. Актерлык бурычы, образга керу hэм тоемлап сойлэу.
7. Режиссер курсэтмэлэрен анлый, ути белу.
8. Мэдэниятне анлый белуче, ижади талантлы, эхлак сыйфатларына ия кеше булу.

                   Укучы эшли, башкара белергэ тиеш :

1. Театр сэнгатен башка сэнгать торлэреннэн аера.
2. Татар театры тарихы, уткэн юлы белэн таныш.
3. Сэнгатьле сойли, образга керэ.
4. Актерлык талантына ия.
5. Ижади hэм мостэкыйль, уз кинэшлэрен башкаларга да бирэ ала.
6. Драма торлэрен аера, классик эсэрлэрне анлый.
7. Сэхнэ тормышы белэн таныш, башка миллэт театрлары белэн дэ кызыксына.

2.                                                Тематик план

2.                                     Программа эчтэлеге

  Пограмманы тормышка ашыру

Тугэрэк дэреслэре өчен бүлмә : Татар теле hэм эдэбияты кабинеты

Жиһазлау : телевизор, видео һэм аудиомагнитофоннар.

Курсэтмэлелек : Театр тормышыннан куренешлэр; артистлар, режиссерлар, драматурглар турында рэсемле истэлеклэр; сэхнэ йолдызлары, Г.Камал, К..Тинчурин театрлары турында белешмэ китаплар һ.б.

3.                               Тугэрэкнен расписаниесе

4.                                 Эдэбият исемлеге

1. Укытучы очен :

1. Хэнуз Мэхмутов, Илтани Илялова, Бэян Гыйззэт. Октябрьга кадэрге татар театры. – Казан, 1988.
2. Б.Гыйззэт, Х.Мэхмутов, А.Эхмэдуллин, И.Илялова. Татар совет театры. – Казан, 1975.
3. А.Эхмэдуллин. Сэхнэ хэм тормыш. – Казан, 1976.
4. Р.Жиханшина. Кунелем туреннэн.
5. Торле журналлар, альбомнар, белешмэлэр, рэсем-фотолар, артист язмалары.
6. Эдэбият дэреслеклэре.
7. Сэхнэ эсэрлэре : Г.Камал, К.Тинчурин х.б.

2. Укучылар очен эдэбият:

8. Мэктэп сэхнэсе. 1-2 кисэк.
9. Пионер сэхнэсе. 6-8 кисэк
10. Ш.Галиев.Күнелле сэхнэ.-Казан, 1971.
11. Ш.Мостафин. Безнен сэхнә. –Казан, 1989.
12. Мэзэклэр жыентыгы.
13. Классик драматурглар ижаты урнэклэре.
14. И.Нуруллин. Драматургиядэ жанр формалары.

3.                                Календарь тематик план

5.                               ТЭРБИЯ ЭШЕ ПЛАНЫ

Максат : укучыларны татар театр тарихы, анын уткэне хэм бугенге ижаты белэн кызыксындыру, театр сэнгатенэ мэхэббэт тэрбиялэу, аларда эхлак сыйфатлары формалаштыру

Бурычы:

     Татар театры белэн кызыксындыру, милли хислэр уяту

     Килэчэк тормыш очен милли рухлы шэхес устеру

     Сэхнэ тормышына лаеклы алмаш эзерлэу

Театр -сәнгатьнең таҗы