Класс шагы «Алдын кус»
классный час (4 класс)

Класс шагы «Алдын кус»

Сорулгазы:

- уругларнын дыл-домаан сайзырадыр;

- долгандыр турар бойдусту хайгаарап, оон куску уеде канчаар оскерлип, кандыг-кандыг онзагай демдектерлиг апаарын эскереринге болгаш дидим, сагынгыр болурунга чанчыктырып, ооредир;

-бойдусту камнаарынга,анаа ынак болурунга кижизидер.

Херек чуулдери: музыкальный центр, кус дугайында чуруктар, плакаттар, самбырада «Дужуткур алдын кус» деп бижик, призтер, бурулер.

Организастыг кезээ.

– Экии, эргим уруглар!

Богун силер «Алдын кустун» байырлалында келген-дир силер.

Кус – янзы-буру каас-чараш оннернин уези.

Кус – тодуг-догаа дужуттун уези.

Кус - бугу-ле амылыг дириг амытаннарнын кышка белеткенип, ажыл-ишче шымныгар уези. Ынчангаш магаданчыг алдын кус биле кады огородче, хову-шолче, арга-арыгже аян-чорук кылып, моорейлерге киржир бис.

1. Чарыш-моорей:

Салгын хатка салбараннаан

Сарыг буру тоглап, дужер

Арга-эзим шаараш апаар

Алаак-шыктар оъду онар

Хемнернин суу чоорту сыыгап

Кезек-кезек дошталы бээр

Чернин кыры ол-шык, хирлиг

Сериин уе алдын кус ол.

Уруглар, оолдар ийи ангы командага чарлып алыылынар (уруглар боттары командаларынга аттар чогаадып алыр). Ийи команда аразынга бичии кыска моорейден эртириптээлинер.

1-ги тур: Айтырыгларга харыы.

Ам мен силерге кезек айтырыглардан салгылаптайн, харыылап корунерем уруглар!

1.Ооргазы-биле чуу яблоктар, моогулер чыырыл? (чараа-чечен)

2.Чуу деп амытан моогулерни ыяш будуунга кургадырыл? (Диин)

3.Чартык чыл ишти чуу деп дириг амытан чем чивейн чурттаптарыл? (адыг)

4. Кандыг каттын ону кызыл, кара, ногаан болурул? (инек-караа)

5.Кайы кушкаш тоорук казыырынга ынагыл? (Кээрген)

6.Кузун чылыг чурттарже эн-не мурнай ужар куштар?(дуруяалар, хек?????)

7.Арганын эмчизи кымыл? (торга)

8.Ногаа аймаандан адап корунерем?

9. Чылдын уелерин адап корунерем? (кус, кыш, час, чай)

10.Каттар аттарындан адап корунерем? (кызыл-кат, честек-кат, кок-кат, киш-кулаа, малина)

2-ги тур: Шулук моорейи

Уруглар, ам дараазында шулук моорейи болур. Шулукту аянныг, ыыткыр, тода, чараш кылдыр чугаалаар силер.

(Буяна) 

куску уе кайгамчык.

Кидин тулук арат чон.

Кышка удур мажаанып ап,

Дужут ажаап чайзыраарлар.

(Белек)

Алдын-сарыг тонун кеткеш,

Аалдап келир алдын кузум

Аннар, куштар кышка удур,

Ажы-чемин белеткеп тур.

(Чодураа)

Кат-чимис, тараа, ногаа

Хамык байлаан делгеп алган

Белек кылдыр биске соннеп

Берингир кус моорлап келди.

(Айыс)

Арга-эзим, шынаа шолдер,

Чылыг, бургег хуннер шуужуп

Алдыналчак энчек шыпкан

Чылыг чурттче куштар чанар

(Уран-Даш)

Салгын хатка сымыранчып

Хемнер кыдыы чаакталып

Сарыг буру шылыражыр

Кезек-кезек хырааа шывар

(Оргаадай)

Аъш-чемин уужелээн

Ажыл иш-даа чымыштыг-ла

Шагнын элбек байлак ойу

Чаагай куску уе

(Агы)

Арга-арыг хову шолдер

Алдын-сарыг болу берген

Хамык дужут ажаатынган

Кайгамчыктыг кус-даа душкен.

3-ку тур: Буру чыыры

Шынаа, тайга чингир сарыг

Чычыы тонун берзенипкен

Сывырылган сарыг буру

Чыдын дилеп сылдырады.

Онзагай тур . Командаларга кандыг-даа арганы ажыглап тургаш 2 минутанын дургузунда эн-не хой буру кезип кылыр. Чуге дээрге кус—эн-не хой буру дужуушкунунун уези болгай.

Шагнын чаагай эргилдези

Кайгамчык кус эргип келди.

Тодуг-догаа алдын куске

Доозавыс амыраар бис?

Чеди чузун ногаавысты

Чергелештир хээп тургаш,

Орус чоннун янзы буру

Онза чемин кылып чиир бис.

Ногааларны эки чинер,

Норма чокка эки чинер!

Ам бичииден тывызыктажыптаалынарам уруглар

1.Донгур ак-ногаан инектерим

Догерези чыда семирди

Каът-каът эдир чуга чагларлыг

Кадар оът чивес, суксун ижер. Чуу-дур,уруглар? (капуста).

2. Хорзунувус орген ышкаш

Хону шымнып кире берген.

Даштын ногаан кудуруу

Таваар чалгып тургулаар.

Алыс боду кызыл сарыг

Амданы оон – чигирзиг.Чуу-дур.уруглар? (морковь).

3. Хорзун ишти чыдынныг

Ковей.ковей карактарлыг.

Даштында адыр сыптарлыг

Талдар ышкаш бурулерлиг.

Ажаап, казып алырынын

Алыс демдээн коргузерде,

Шала кускээр бурулери

Саргартыр онгулай бээр,

Кайгамчык чаагай чем чуу-дур? (картошка).

4.Алыс чуртум Африка

Амданныг мен, чаагай мен.

Коксумээр оннуг, иштинде сооктуг

Кайгамчыктыг эки чимис , чуу-дур мен.(слива)

Алдын кустун байырында

Адаан морей,маргылдаалыг

Оорушку хог, оюн тоглаа

Ооскуп-ле-тур, чалгып-ла-тур!

6. Ногаа чимис бышпайын турда

Хамык унуш мурнай озер.

Улуг эвес мага боттуг,

Кускении дег кудуруктуг

Бугу боду кызыл оннуг

Аъш чемге амдан киирер

Аажок чаагай ногаа аймаа.(редиска)

7.Хемнер кыдыы сайыр алаак

Хенме эът дег,кызыл сарыг.

Харлыг кыжын,куску соокта

Кактаптарга догдур-догдур.

Эм-даа болур, чем-даа болур,

Эки чаагай чуу-дур чээ? (чыжыргана).

8.Кара ногаан оннуг, кайгамчык узун

Доораарга эптиг, доозавыс тодар.

Дузап-даа чиир, анаа-даа чиир.

Суксунга ынак , чуу-дур мен? (огурец).

9.Амылыг-ла чувелерге

Амыдыраар унуш-дужут.

Кышты оттур уужелеп чиир

Алдын кустун байырлалы

Ачылыг-ла,тодуг догаа!

Кадыкшылдын ундезинни

Чемде дээрзин уннеленер.

Кандыг-даа чем хемчээлдиг боор,

Шеглиг боорун боданынар!

Туннел

-Уруглар, алдын кус байырлалында силер шупту эки кириштинер, ойнадынар, эр – хейлер !Ынчангаш ам шупту кады алдын кустун дужудун байырлап шайлаашкынче чалап тур мен уруглар !