Класс шагы "Найыралдыг ог-буле"
классный час по теме

Класс шагы «Найыралдыг ог-буле»

Сорулгазы:Уругларны ог-булезинге ынак болурунга, бот-боттарын  

                    хундулежиринге кижизидер. Ада-иелерни болгаш уругларны  

                     мозу-шынарлыг болурунга кижизидер.

Дерилгези: Уругларнын ог-булезинин дугайында чураан чуруктары, бижээн    

                       чогаадыглары. Ог-булезинин тыртырган чуруктары.

Класс шагынын чорудуу:

I Орг кезээ:

Башкы: - Экии хундулуг, ада-иелер, келген аалчылар! Богун бистин клазывыста ог-буле байырлалы болуп турар. Силерге бистин байырлалывыска келгенинер дээш улуу-биле четтирдивис!

II Байырлалдын чорудуу:

(Четтинишкен оол биле уруг кирип келир)

Оол биле уруг: - Ой, экии!

Башкы: - Экии, уруглар! Силер база байырлалда чедип келдинер бе?

Оол биле уруг: - Кандыг байырлал дугайында чугаалап тур силер?

Башкы: - Ог-буле байырлалынын дугайында.

Оол биле уруг: - Ог-буле? Ог-буле деп чул? Бистер Ак-кок планетада чурттап турар бис. Ынчангаш «Ог-буле» деп сос билбес бис.

Башкы: - Ак-кок планетанын уруглары Ог-буле деп сос билбес-тир силер. Силерге Чер планетанын уруглары дузалаар боор. Эгезинде мен силерге тоол чугаалап берейн.

     Шаандакынын шаандазында  дээрге бо ышкаш  хой сылдыс чок турган. Айдын дунелерде чугле чангыс Сылдысты коруп болур турган. Оон чырыы чамдыкта дыка чырык, чамдыкта булуртун чырыыр турган. Бир-ле катап Ай Сылдыстан айтырган:

 - Сээн чырыырын чуге ангы-ангы чувел? Чамдыкта дыка эки чырыыр, чамдыкта булуртун чырыыр.

Сылдыс дыка ур боданып туруп-туруп, улуг тынгаш харыылаан:

 - Мен чааскаанзырааш, мээн чанымда сенээ домей Сылдыс чогундан булуртун чырыыр мен.

 - А кажан чырыырын эки апаарыл?

 - Кажан мен далажып турар чорумалдарны коргеш, оларнын кайнаар далажып бар чыдарын билип алыксааш, эки чырый бээр мен.

 - Чорумалдарнын кайнаар далажып бар чыдарын билип алдын бе?

 - Ийе. Олар чеже-даа аштап, суксап, донуп чорза-даа ог-булезинче, ада-иезинче, кадайынче, ажы-толунче далажып турар. Оларнын аас-кежиктиг карактарын коргеш бутпес чуулду будуруп болур. Ынчангаш оон бээр ог-булезинге аас-кежикти, оорушкуну эккеп чоруур ол чорумалдарга бугу-ле чырыымны бериксээр мен – ынча дээш Сылдыс ыыт чок апарган.

Ай Сылдысче коргеш айтырган:

 - Мээн бичии дузалакчым. Сен ог-булелиг, сенээ дузалажыр ог-булелиг болуксап тур сен бе?

 - Ол болур бе инчеш?

Ай чуу-даа ыытавайн холун ору кодуруптерге дээрге дыка хой сылдыстар тыптып келген. Олар бичии Сылдысче коруп алган: «Бистер кады бис, Бистер мында бис, Бис ам чангыс Ог-буле бис»- деп чугаалап турганнар

Башкы:- Ак-кок планетанын уруглары силерге тоол таарышты бе?

Оол биле уруг: - Ийе! Ынчалза-даа бистер ам-даа ог-буле дугайында эки билип алыксап тур бис.

Башкы: - Ынчаарга бээр олуруп алгаш дыннанарже силерге Чер планетазынын уруглары ог-буле дугайында шулуктер чугаалап бээр деп тур.

                        Ангырак: Ог-булем ондур ыдык чоленгиижим

        Огбелернин салгал дамчаан ончузу-дур

                                         Ог-булем- олчейлиг чаш ыызы синген

                                         Оорушку, каткы-хогнун уязы-дыр.

                          Монгун: Ажы-толу бистерни

                                        Амыр-дыш чок остурген

                                        Кээргенчиг авам сени

                                        Кезээ шагда хундулээр мен

                                        Азарганчыг хензиг мени

                                        Авам кужур остуруп каан

                                        Авыралдыг ававйым сен

                                        ам-даа чус чыл чуртта-ла.

                     Ай-Херел: Билир кылдыр эн-не баштай

                                        миннип келген уем ол боор

                                        Авам биле ачамны мен

                                        аажок таныыр апарган мен

                                        Авам биле ачам ышкаш

                                        авыралдыг улузум чок

                                        Озуп алгаш оларга мен

                                        оремни ыяап-ла толээр мен.

                            Бадма: Ачам черле ажылгыр

                                         Авамга-даа, чонунга-даа

                                         Аажок-ла дузалыг

                                         Аажы-чаны кижизиг

                                         Ачам чер-ле будуштуг

                                         Ажы-толу бистерни

                                         Ажыл-ишке ооредир

                                         Аазаанын кууседир

                         Чамзырын: Кырган-авам карактары

                                             Кара-кара, борбак-борбак

                                              Кырган-авам аажы-чаны

                                             Кайгамчыктыг унелнлдиг

                                             Удур корген хулумзуруу

                                              кымдан артык ээлдек эргим

                                              Уйнуу мени остуруп каан

                                              Кырган-авам чугле сен сен.

                            Кежиктиг: Кырган-ачам назыдаан бол

                                               Кылбас тутпас ажылы чок

                                              Дуржулгалыг кижи болгаш

                                              Дунмаларын чагып сургаар

                                              Улгаткан-даа уругларын

                                              Уучактап часыткылаар

                                              Ажы-толу бистерге

                                              Аажок ынак, кырган –ачам.

                           Налжарма: Мээн акым ажылгыр

                                               Маска тутса шевер

                                              Балды тутса куштуг

                                              магалыг-ла кижи

                                              Ачы-дуза чедирер

                                              Акы-дунмаа ынак

                                              Аныяк чараш, эрзиг

                                              Авазынын чоргааралы.

                                 Арыяа: Чангыс дунмам чанныг кижи

Чаптанчыг-даа, будуштуг-даа

Чалгаа диртип корбээн Кижи

                                                Чазаныр-даа, узаныр-даа.

 Ынак дунмам – салымныг эр

                                                Ыраажы-даа, тудугжу-даа

                                                Ылап черле толептиг эр

                                                Ынаныр мен, бузурээр мен.

Башкы:- Хундулуг, аалчылар! Силерге уругларнын шулуктери  таарышты бе? Бистер оон-даа хойну чугаалап болур бис. Ам аваларывыска, ачаларывыска, кырган-аваларывыска, кырган-ачаларывыска конкурсту чарлап тур бис.

III Конкурс.

1 ) Боттарын таныштырар.

2) Айтырыгларга харыы.

 Аваларга: 1) Уруунарнын ынак ону?

                  2) Уруунарнын ынак эштери?

                  3) Уруунарнын ынак эртеми?

Уругларга: 1) Аванарнын ынак ону?

                    2)Ава-ачанарнын ынак ыры?

                    3)Ава-ачанарнын ынак байырлалы?

3) Ог-буленин ырын ырлаар.

4) Аваларнын карактарын шарааш уругларын тыптырар.

IV Туннел.

Башкы:- Ак-кок планетанын уруглары силерге бистин байырлалывыс таарышты бе?

Оол биле уруг: - Ийе дыка таарышты. Бистер Ак-кок планетавыска чеде бергеш, Ог-буле дугайында билген  чуулдеривисти чугаалап бээр бис.

Башкы: - Бо байырлалды доозуп тура ада-иелерге болгаш уругларга четтиргенивисти илередип тур бис.Ог-буленерге аас-кежикти, тайбынны кузеп, оорушку, найырал кезээ шагда ог-буленерге турар болзун деп йорээп каар-дыр мен.

                                                  Эрзин кожуун  Бай-Даг школазы.

                                                                      Тургускан башкы: Хорлуу М.Б.