Отечественная война 1812 года. "Вторая армия" по С.Галину
классный час по теме

2012 йыл - Тарих д2ресен2н район-7ала методик берл2шм23ен2  кластан тыш сара. (26.04.2012)

Ма7сат. 1812 йыл4ы Ватан 3у4ышына арнап сы4арыл4ан «Икенсе 2рме» ри12й2тене8 тарихын сценарий аша 0йр2не1; хал7ыбы66ы8 1тк2нен2 7ы6ы73ыныу уятыу, у7ыусылар6а 4орурлы7 32м ватансылы7 той4о3о т2рби2л21.

?ы97аса й0км2тке3е: Француз 42ск2рене8 Р2с2йг2 ба9ып ине1е, М2ск21 7ала3ын алыуы, баш7орттар6ы8 яу4а 26ерл2не1е, 3у4ыш7а ките1е.

Легенда

Икенсе 2рме (С.;алин буйынса)

?атнашалар: 8, 9, 10, 11 класс у7ыусылары

Алып барыусы – Р2хм2туллина Г1з2ли2

Батша –  Булатов Илшат

Балы7сы – Те12лбаева Г0лс0м

?арт ин2й –  С0л2йм2нова Айг0л

Оло й2шт2ге ин2й – М0х2м26иева Г0лсин2

Й2ш 7ы66ар – Т212лбаева Г0лсир2, Шакирова Сафия, Ш232р4азина Г0лг0н2

Ата-2с2л2р –  Аллаярова Л2йз2, Те12лбаева Г0лс0м, Сады7ова Регина

С2с2ни2 – С0л2йм2нова Разалия

№у4ыш7а 26ерл2нг2н ир-егетт2р – Т0хв2туллин Илшат, Аллаяров Дим, ;2лл2мов Фаяз, М0х2м2тдинов Й2мил

1812 йыл4ы Ватан 3у4ышы тарихы» район-7ала 4илми-практик край6ы 0йр2не1 конференция3ы 0с0н   4илми тикшерене1 эшен2  16е я64ан ши4ырын ;2лина Алина 30йл2й

I.

С2хн2л2 М2ск21 батша3ы устарына тупра7 тотоп, ерг2 тубы7ланып ултыра.

- Их, ер, мине8 ата-бабаларым ая7 ба97ан ер! Дошман табаны а9тында 7алыр3ы8 мик2н? Ми82 3ине баш7аса к1рерг2 я6ма9 мик2н?

/Эрг23енд2ге кешел2р уны8 31662рен ишетм2й, баштарын т1б2н эйеп, ауыр уй4а сумып, ултыра бир2л2р./

 Бер балы7сы 7арт, ситт2 ген2 ау й1н2теп ултыр4ан була. Батша эрг23ен2 килеп ул:

- О, б0й0к батшам мине8! Ни82 шул тиклем к0й0п китте8? «г2р 3и82 М2ск21 7ала3ында алтын т2хете8де 32м ата-бабалары8ды8 зыяратын 7алдырыр4а ауыр бул3а, 2 халы77а дошман 7улына илен 7алдырыу икел2т2 ауыр.  К0йм2 ю77а. №ине8 бит хал7ы8 М2ск21 эрг23енд2 ген2 й2ш2м2й. №ине8 бит эй2р 09т0нд2 7ор 3ыма7 бейег2н,  бейек 7аялар аша 7оторон4ан ел 3ыма7 сап7ан,  яландар аша е6 йылан 3ыма7 шыуыш7ан,  3ары7тар6ы тот7ан 3ыма7 айыу 32м б1рел2р6е 7ыр4ан, 3ыу6а й06г2н балы7 3ыма7 са84ыла ш2п й0р0г2н баш7орт хал7ы8 бар  3ине8.

 Сит кеше 42ф1 итм29, 16е8деке 1лтерм29, тиг2нд2й, улар бе66е8 мен2н бер ер62н й0р0н0л2р, бер 3ауанан тын алдылар. №ин баш7орттар6ан яр6ам 3орап 7ара, б0й0к батшам!

Батша балы7сы 7артты8 31662рен ишете1 мен2н, ним2нелер ю4алтып, 7апыл ним2нелер тап7андай, ая41р2 ба9а, тир2-я4ына 7арана 32м былай ти:

- Ах, 7арт, 3ин ми82 бик ш2п к282ш бир6е8. Бындай к282ште бер алтын 3ауыттан берг2 аша4ан ялсыларым бир2 алманылар. Хатта  мине8 мен2н берг2 й2ш2г2н 7атыным да бындай к282ште бирм2не. Р2хм2т 3и82, 7арт! Мин х26ер 1к 16емде8 илсел2ремде ил буйлап еб2р2м. Баш7орттар6ан яр6ам 3орап 7арайым.

I I.

Алып барыусы 30йл2й, 2 баш7алар с2хн2л2  ауыл хал7ыны8 3у4ыш7а 26ерл2нг2нен к1р32т2, егетт2р6е8 то7сай6арын тултыра:

Баш7орттар батшаны8 я64ан хатын алдылар. Улар уры9 ерен2 дошмандар 1теп инг2нен ишетм2г2йнел2р. Х2б2р6е алыу мен2н, б0т2 Урал хал7ы, й2шен 3у77андай, ая77а ба9тылар. №2м б0т23е л2 б0й0к поход7а 26ерл2н2 башланылар.

 Ир-егетт2р у7 юндылар, мал 3уй6ылар, ит ы9ланылар 32м киптер6ел2р, тире эшк2рттел2р, у7-3а6а7 0с0н 3ауыттар эшл2нел2р, 7атын-7ы66ар 7орот 7айнаттылар, 7айма7 айырып май ба9тылар, к0н0н-т0н0н бей2 3ау6ылар, 7ымы6 26ерл2нел2р, кейем-3алым тектел2р. Бала-са4алар, оло й2шт2гел2р, 7арттар – 32р кем х2лен2н килг2нсе яр6ам итте. №2м бына о6он поход7а о6атыр4а йыйылдылар.               (Ауылдан 0с егетте о6аталар)

?арт ин2й: - Бына уландарым юлы4ы6 7ы97а бул3ын, тип, тегенерг2 еп б1л2к ит2м.

     №е66е8 42зиз баш7ай6ары4ы6

                                                «рмег2 кит2 – 3ау булы4ы6.

          Йылдар, ай6ар 3ыма7 1т3енд2р

    Тик кире 2йл2неп 7айты4ы6.

Оло й2шт2ге ин2й:

Уландарым, дошман у4ы 1теп инм23ен, тип, к1кр2геге6г2 тимер а7са тектем. №у4ыш кейеме булыр был 3е6г2.

                                                Эй2рг2 ултыр4ас та, х2рби62р булды4ы6,

                                               Поход7а китерг2 илебе6 2й62й.

               №ай, илебе6 – батыр6ар 0с0н «с2й.

                 Шатлы7, к0лк0, 7ыуаныстар мен2н,

                                              ?айты4ы6 кире илебе6г2 2йл2неп.

                  №ай, илем к0т0р 3е66е т16ем3е6л2неп.

                                               К1сер 7оштар ва7ыты ет32

                                              ?оштар 3е6г2 с2л2м илт2с2к.

                                              №ай, илебе6 батыр6арын к0т2с2к.

                                              Бе66е8 я77а килг2н 7оштар6ан

                                              К1рербе6 й060г06608 нур6арын.

                                              №ай, илем  хаттар у7ып 7ыуаныр.

Й2ш 7ы66ар: - Егетт2р, бе662н и9т2лек бул3ын, тип, 7улъяулы7тар сиктек.

 Ат эй2рл2п, бе66е 7алдырып

                                              Уралдан кит23еге6 йыра7.

           №ай, илем, 7ала 30йк0мл0 7ы66ар.

№е66е8 7ал4ан э6еге6г2 7арап

К0т2рбе6 3е66е батыр егетт2р.

     №ай, яратып 7ала 3е66е 7ы66ар.

       Бе6 бирг2н  б1л2кт2р мен2н берг2

      №а7ла4ы6 илебе66е8  6ур данын.

                       №ай, 726ерлем 3ин кит23е8, мин 7алдым.

?ы66ар бейе1е.

Ата-2с2л2р:  - Ата-2с2л2реге66е8 7улынан хушлашыу сыная4ын к1т2реге6.

Ар4ыма7 атты  юлда

   Бер кем д2 тота алма9.

                 №ай, улым, егет яу6а 3ынала.

      Дошман у4ы  к1кр2ге8д2

       Яныр 32м 7ылыс алма9.

                      №ай, улым, егет  у7тан ш2п була.

?улы8а 308г0 ал4ас

               ?ур7ма, 7ыйыу бул 3ин гел.

                          №ай, улым, ауыр к0нд2р к1п булар.

               Атта сап3а8 бул б0рк0тт2й,

              Ут т0рт328 – 7ал3ын к0л0.

                       Б2хет с2ск2л2ре й0630н юлы8да.

С2с2ни2:  -Юл4а сы4ыусылар,   к18елеге66е к1т2рер 0с0н  с2с2ни2не8 7обайырын ты8ла4ы6:

Оло поход7а сы77ан

                                                   Батыр6ар4а 316ебе6.

   Ил буйлап к1п й0р0н0к,

      К1пте белдек, к1п к1р6ек.

         Дошмандар6ы б0й0к Урал

              У7-3а6а7 мен2н 7аршы алды.

        Салауат мен2н ?ара3а7ал

       ?аты 3у4ыш алып бар6ы.

          №ары7тар6ы 3уй4ан 3ыма7

         Дошмандар6ы 7ыр6ы улар.

         ?анлы 3у4ышта 7ырыл4ан

             Дошманды хисапламанылар.

           Уралды8 улы ла ыласындай

          У7 мен2н  ерен   3а7ланы.

         Дошмандар6ы к1п 7ыр6ы

        Ата-баба  илен данланы.

            №е6 7уна77а бармай3ы4ы6

          №алым т1л2рг2 й2 алыр4а.

            №абанан 7ымы6 эсм2й3еге6.

     Белеге6 3е6 бара3ы4ы6 -

     Бер 3ауыттан аш эсерг2

    Тыу4ан илде 3а7лар4а.

               К1п бул3ын 7ыйыу  х2рби62р

                 Салауат 3ыма7 к0сл0 7улдар.

           К1п бул3ын батыр егетт2р

                                Тура ат7ан у7тар, 3ы4ылма 3а6а7тар.

  Урал улы оран 3ал3ын

              Хал7ын 3у4ыш7а са7ыр3ын.

                                                    Уны8 к0сл0 тауышы

             С2сте 7ыр7 0л0шк2 тара3ын.

                                                    Уны8 1ткер телен2н

          Май булып эре3ен бары3ы.

Ма7сатына  иреш3ен

                                                   ?ара3а7ал бала3ы.

  Мине ты8ла3а4ы6 2г2р

            Яр3ыу ир-егет булыр3ы4ы6.

                                                    Тыу4ан илг2 726ерле

       Ир булып 7айтыр3ы4ы6.

№у4ыш7а 26ерл2нг2н ир-егетт2р яуап итеп:

                 Йыр6ар я66ым Урал 7ая3ына,

                 И9т2лект2р булып 7ал3ын тип.

                Яу6а й0р0п и92н 7айта алма3ам,

                 Урал тауы и9к2 ал3ын тип.

Бейек таулы, 7ара урманлы

   Ос3о6-7ырый3ы6 бе66е8 Урал.

   №ай, мине8 илем, матур илем.

   Б0рк0т ке1ек,   улдарын мен2н

        Хушлаша3ы8,  юлдарын 3а7лап.

   №ай, мине8 илем, матур илем.

             Олатай6ар6ы8 7анын тойоп

                                                     А4астан у7тар эшл2нек.

                      И8 я7шы ар4ыма7тар6ы 3айлап

                                                     №у4ыш7а бе6 26ерл2ндек.

                 №ай, мине8 илем, матур илем.

                 №ай, мине8 илем, матур илем.

                                                    Уралым мине8.

                                                    Ар4ыма7  аттан т0ш0рм2й

                                                    Бала ке1ек 19тер6е8 3ин.

                                                     №ай, мине8 илем, матур илем.

Дошмандар6ы сит ер62 7ырып

?айтып т0ш0рб06 Е8е1 мен2н.

№ай, мине8 илем, матур илем.

       №у4ыш яланында  7ал4ан еребе66е

?от7арырбы6! 

Ер 0с0н 1лерг2 26ер бе6!

№ай, мине8 илем, матур илем.

Егетт2р бейе1е. Любезники -  любизар

Алып барыусы:

Тау6ан ур4ылып сы77ан шишм2л2й, баш7орт 42ск2ре уры9 42ск2ре ди8ге6ен2 7ушылып, француздар6ы илебе662н 7ыуып сы4ар6ы.

        ;2лина Алина ши4ыр 30йл2й.

1812 йыл4ы Ватан 3у4ышы

Й2й6е8 ун икенсе та8ы ат7анда,

Быуатты8 ун икенсе йылы 3у77анда,

Неман ярында 3у4ыш башлана

Француз 42ск2ре Р2с2йг2 ташлана.

          Наполеон Бонапарт исемле батша

          Тельзит килеше1ен бо6оп 3у4ыш башлай.

          Р2с2йг2 7арата пландар 7ороп ташлай.

          Пландары була бик 6ур

         К1р23е8 к18еле бул4андыр таштай.

Алты й06 7ыр7 ме8лек француз 42ск2ре

Ба9ып алма7 була  уры9 ер62рен.

?ырып 7айтма7 була уры9 батыр6арын

Алып 7айтма7 була Р2с2й алтындарын.

         №у4ыш башы…Б0й0к 42ск2р ба9а. Уры9 сиг2.

          Сиг2 Бородино янына етк2нсе.

          №2р а6ымын 1лс2п, яйлап сиг2

         Бородино 7оралы 26ер бул4ансы.

Бородино. Ошо иркен ялан

Тартып ала к1пл2п 41мер62р6е.

Ир3е6, ул3ы6 ит2 я84ы6 2с2не

А83ы6, 7ул3ы6 ит2 батыр ир62р6е.

         Был 3у4ыш бер кемг2 л2 е8е1 килтерм2й

        !лг2нд2р кире 7айтма9ын  бер кем белм2й.

         №у4ыш дауам ит2. Француз кил2.

        М2ск21 яр6ам к0т2,  уры9 сиг2.

Халы7 яр3ый. Х2б2р сы4а: Барклай

Наполеонды бе6г2 илт2, 7аршы сы7май.

Кил2с2кк2 0м0т булма9 бик я7ты

Тап М2ск21г2 илт2 бит ул 7уна7ты.

             М2ск21 эсе. Б0т2 бушлы7. Бер 262м ю7.

             Наполеон уйы: «Е8дек! Уры9тар ю7!»

             « 7ап7анда булыуын ю7 ул уйлау…

            Икенсе к0н ни к1р2йек! Яна М2ск21!

Алты к0н, алты т0н яна М2ск21.

Б0г0н д2 2селер шуны и9л21…

Асыу 7уба. Яр3ый халы7. ?уба дауыл

Булма9 яуыз дошман4а бе662 7алыу.

        Наполеон ни2т 7ора: кире 7айтыу,

        « 42ск2рене8 я6мышы – 1леп ятыу.

        Татурино, Смоленск, Березино яры…

         « Наполеон4а Париж4а 7асыу я4ы.

Наполеон сиг2 к1реп б2л2-4азап,

Армия3ы д0м0г2 бе6г2 7арап.

Наполеон сиг2 – илд2р 7ала азат

Дан йырларлы7, 3е6г2, х0рм2тле ир-ат.

      Шуны8 мен2н б0т30н илг2 килг2н  7ай4ы

     И9т2 7алыр инде д23ш2тле 3у4ыш са8ы.

     Б0т30н 7ан 7ойош! Й2ш2йек бе6 гел азат

    Баш к1т2ре1сел2р6е к0т30н 7аты яза.

Баш7ортостан тарихы 32м м262ни2те у7ытыусы3ы  М21литова Зилд2  «хм26и2 7ы6ы 26ерл2не.