Авторская программа внеурочной деятельности "Юные таланты"
рабочая программа (1 класс) по теме

“Каралды”        “Килешенде”        “Раслыйм”

 Башлангыч класслар        Арча районы Носы төп гомуми        Арча районы “Мәгариф                          МБ утырышында                                                                         белем мәктәбе директоры :                идарәсе” муниципаль

Җитәкчесе: _______В.Х.Яруллина          _________ В.Х.Бадертдинов                                       учреждениесе методисты

                                                                                                      20 март,  2013  ел.        _______Р.Г.Яхина        

Беркетмә № 4,   15 март, 2013 ел.        25 март,  2013 ел.

Татарстан Республикасы Арча муниципаль районы Сәрдәбаш башлангыч  гомумбелем мәктәбе –

муниципаль бюджет гомумбелем  учреждениесенең

                                         I нче квалификацион  категорияле  башлангыч  класслар  укытучысы

                                                                      Романова  Равилә  Аглиевнаның

                                                                      дәрестән  тыш  эшчәнлек   буенча

                                                                    “Яшь талантлар”   программасы

2013-2014 уку елы

 “Яшь  талантлар” программасы

        Кыскача белешмә.

        Төзүче турында мәгълүмат : Романова Равилә Әһли кызы,беренче категорияле башлангыч класслар укытучысы. Өстәмә белем бирү педагогы..Арча педагогия училищесының “Башлангыч класслар укытучысы һәм тәрбиячесе”бүлеген , Казан  педагогия институтының “Рус теле һәм әдәбияты укытучысы” бүлеген тәмамлаган.  Югары белемле.  Педагогик стаж – 29 ел.

                                                                                Эчтәлек

         Кереш өлеш............................................................................................................ 5

         Аңлатма язуы.........................................................................................................6

         Программаның актуальлеге..................................................................................7

         Программаның яңалыгы.......................................................................................10

         Өйрәнү этаплары...................................................................................................12

         Программаның максаты........................................................................................12

         Бурычлар................................................................................................................15

         Принциплар............................................................................................................16

         Методлар.................................................................................................................17

         Программаны тормышка ашыру өчен шартлар..................................................18

         Йомгаклау һәм контроль формалары...................................................................22        

         Көтелгән нәтиҗәләр............................................................................................... 25

        Уку планы..............................................................................................................32-33

        Беренче уку елы өчен укыту- тематик план...........................................................34-38

        Икенче уку елы өчен укыту- тематик план............................................................39-42

        Өченче уку елы өчен укыту- тематик план............................................................43-48

         Дүртенче уку елы өчен укыту-тематик план.........................................................49-53

         Беренче уку елының эчтәлеге................................................................................54-59

         Икенче уку елының эчтәлеге..................................................................................60-65

         Өченче уку елының эчтәлеге.................................................................................66-73

        Дүртенче уку елының эчтәлеге...............................................................................74-79

        Программаның методик тәэмин ителеше.............................................................. 80-82

        Кулланылган әдәбият.............................................................................................83-84

                                       Программа турында мәгълүмат.

                      “Яшь талантлар” программасы 2008 нче елдан тормышка ашырыла.        

И.А. Генералованың “Театр”   программасы,Т.Кузнецованың “Курчак театры”программасы, М.Х.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина,Ә.Г.Мөхәммәтҗанованың “Дүртьеллык башлангыч татар мәктәбендә риторика укыту программасы”на нигезләнеп төзелгән.

                      Программа төре: автор программасы

                     Эшчәнлек юнәлеше: художество-эстетик

                     Максат юнәлеше буенча – үстерү программасы.

      Кече яшьтәге мәктәп балалары белән 4 ел дәвамында эшләү өчен төзелгән.

      Дәресләр атнага 1 сәгать исәбеннән төзелә.  Группада 12-15 бала шөгыльләнә.

Беренче уку елы - 1нче класс укучылары;

Икенче уку елы – 2 нче класс укучылары;

Өченче уку елы – 3 нче класс укучылары;

Дүртенче уку елы – 4 нче класс укучылары;

    Программа  дәрестән тыш эшчәнлек өчен чикләнгән санда сәгатьләр саны бүленеп бирелгән азкомплектлы башлангыч мәктәпнең реаль шартларына нигезләнә.

                             Аңлатма язуы.

           “Яшь талантларның  беренче авазларын сез мәктәп залларыннан ишетерсез. Дөньяга сирәк килә торган      Тукайларның яшьлеге сезнең кулда” (С.Хәким)

       “Яшь талантлар” программасы – комплекслы , интеграль программа; “Риторика”, “Театр” курсларын үз эченә ала.

        Программаның максатлары гомуми белем бирү максатларына туры килә. Башлангыч мәктәпнең перспектив максатларына яраклаштырылган.

        Риторика укучыларны дөрес,оста,нәтиҗәле итеп сөйләргә, язарга һәм аралашырга өйрәтә, балада предметара югарылыктагы  универсаль эшчәнлек нигезләрен сала.Бу предмет информацияле җәмгыять, инновацияле экономика,толерантлык,сөйләшү әдәбе һәм күпмилләтле җәмгыять мәсьәләләрен хәл итәргә ярдәм итә.

        Хәзерге заман мәктәбе һәм өстәмә белем бирү системасының  юнәлешенең берсе - барлык укыту-тәрбия эшенең тәрбия функциясен көчәйтү.Гасырлар буена театр белем бирү һәм культура традицияләре белән тыгыз бәйләнештә торган.

     “Яшь талантлар”программасы дәресләр рамкасында гына чикләнми,балаларның мөстәкыйль иҗатын үстерү максатын тормышка ашыра. Программаны тормышка ашыруның төп принцибы – тәрбия-белем эшчәнлеген дифференцияләштерү. Коллектив эш формаларына өстенлек бирелгән хәлдә ,программа һәр тәрбияләнүченең индивидуаль үзенчәлекләрен, мөмкинчелекләрен һәм сәләтен исәпкә ала.

     Сөйләмне ишетү сәләте (сөйләмне аңлау, авазларны бер-берсеннән аеру) түбән балалар ишеткән авазны бик тиз “тотып алып” аны билге(хәреф) белән туры китерә алмый.Сөйләм үсешендәге кимчелекләрне төзәтү максатында, программа эчтәлегенә тел төзәткечләр, тел шомарткычлар өйрәнү, артикуляция күнегүләрен үткәрү кертелде.

                        Программаның актуальлеге

      Безнең җәмгыять өчен балалар һәм яшүсмерләр театры бик кирәк.Балалар балачак рәхәтлеген тулысынча тоймыйлар,торган саен азрак хәрәкәтләнәләр,үз гәүдәләре белән идарә итә алмыйлар,үз тавышларына ия була алмыйлар.Театр балаларга ачылырга,үзенең балалыгын уйнарга,тормышта,иптәшләре,кешеләр арасында үз урынын табарга ярдәм итә.  Кайчандыр бөек рус шагыйре А.С.Пушкин театрны “тылсымлы дөнья”дип атаган иде.Спектакльдә тамашачы гына түгел,катнашучы булу балага зур шатлык бирә.

      Биремнәрне кабатлау,сәхнәдә чыгыш ясау нәтиҗәсендә балалар “үз-үзенә бикләнгәнлек”не җиңәләр, кыюлык, ышаныч яулыйлар. Аларда бердәмлек,җаваплылык,мәрхәмәтлелек хисләре формалаша.

             Әти-әниләр белән бәйләнеш ныгый.Конкурс,бәйрәмнәр, чыгышларга әзерләнү барышында әти-әниләр дә катнашалар.Алар балалар өчен костюмнар уйлап табарга һәм ясарга, сәхнәне җиһазларга булышалар.Чыгышлар  ясаганда әти-әниләр балаларын үзләре өчен  яңа сыйфатта ачалар.

          Шөгыльнең төп элементы-уен. Уен аша балада үз-үзен,иптәшләрен,әйләнә-тирә дөньяны танып-белү теләге уяна.

 Бала театр аша бөтендөнья әдәби сәнгате белән кызыксына,һәр эшкә иҗади якын килергә өйрәнә.

      Театр сәнгате аша аңлы, акыллы театр тамашачысы тәрбияләнә.Һәрьяклы белемнәргә ия булган ,үз фикерен яклый белгән кызыклы шәхес формалаша.Театр ярдәмендә баланы мәрхәмәтле мохит чолгап ала.

      Театр – тылсымлы дөнья! Һәр буын кешеләренең күңелләрендә театр буенча күңелле истәлекләр саклана.Мәктәп яшендәге  балаларда ул  соклану,түземлелек, мавыгу сыйфатлары тәрбияли.

      Һәрберебезнең балачагы рольле уеннар дөньясында үтә. Бу уеннар балага олылар кагыйдәләрен һәм законнарын аңларга ярдәм итә.Һәр бала үзенчә уйный,ләкин алар барысы да уеннарда олыларны кабатлыйлар. Балаларның уеннары һәм ничек уйнаулары аша безнең  киләчәк  җәмгыятьне  күз  алдына  китерергә  була.

     Хәзерге заман балалары белемлерәк була бара.Алар логик мәсьәләләрне чишә беләләр,ләкин сирәгрәк сокланалар һәм гаҗәпләнәләр,битараф була баралар.Барби курчаклары,компьютер балалар аралашуын алыштыра алмый.Аралашудан башка,баланың психологик һәм социаль үсеше була алмый.Психологлар “уйнап туймаган”  балалар проблемасын аерып күрсәтәләр.Мондый балалар дөньяга булдыручы буларак түгел, кулланучы буларак карыйлар.Алар бернәрсәдән дә кызык тапмыйлар.Мәктәптә уку чорында андый балада курку,үз-үзен контрольдә тота белмәү,сүлпәнлек,яки,киресенчә,буталчыклык, артык ыгы-зыгы күзәтелә.

       Баланы эмоциональ баетуга,оялчанлыкны бетерүгә,хисләнә,хыяллана белүгә иң кыска юл – уен, фантазия, иҗат аша. Моның барысына да театр аша ирешеп була.

       Театр уены уңай кичерешләргә генә юнәлдерелми.Баланы уңышсызлыклардан курыкмаска өйрәтергә кирәк. Бу аның характерын ныгыта,җиңелүен кичерергә өйрәтә, үзара килешү юлларын эзләргә этәрә.

       Курчак театры балаларга аеруча якын, аларга зур тәрбияви йогынты ясый. Шуның өчен репертуар сайлауга зур әһәмият бирү кирәк. Спектакльдә чын дуслык,намуслылык,кыюлык,мәрхәмәтлелек күрсәтерсә,бик яхшы була. Курчак театрында һәр баланы катнаштырырга мөмкин.Курчак театры өчен пьесаны  балаларның үзенчәлекләрен исәпкә алу, алар белән бергәләп язу отышлы.

      Курчак – актёр кулы һәм фантазиясе ярдәмендә җансыз материягә “җан кертү”. “Җанланган” геройлар яңа образлар тудыралар:балада уйлау процессы эшкә җигелә. Курчак аша баланың сөйләм теле үсә.

      Курчак театры – синтетик сәнгать. Аның ярдәмендә әдәби сүз дә, күрсәтмә образ – курчак та, декоратив бизәлеш тә, музыка-җыр, музыкаль бизәлеш тә кулланыла.

      Курчак театры аша баланың сөйләмендәге кимчелекләрне төзәтергә мөмкин. Күпчелек бала өчен курчак геройлары чын дуска әверелә:алар психик киеренкелекне йомшарта.

                                     Программаның яңалыгы:

1.Укыту-тәрбия эшчәнлеге төрле эш юнәлешләре аша тормышка ашырыла:

-тамашачы культурасы нигезләре тәрбияләү;

-башкаручы эшчәнлеге күнекмәләре тәрбияләү;

-театр турында белемнәр туплау;

      Бу эш юнәлешләре үзара үреләләр,бер-берсен тулыландыралар,нәтиҗәдә,тәрбияләнүченең әхлак сыйфатларын тәрбиялиләр.

          Программаның ахыргы максаты һөнәр сайлау түгел.Ләкин ул балаларда һөнәри күнекмәләр тәрбияли,педагогка профориентация эшен үткәрергә шартлар әзерли. Алган белемнәр ярдәмендә балалар чагыштырырга, анализларга, планлаштырырга,эчке максатлар куярга, бу максатларга омтылырга өйрәнәләр.

        2. Һөнәри психологлар һәм драматурглар балалар неврозын дәвалау ысулын уйлап тапканнар.  Берничә ел инде алар “тәрбиягә авыр бирелүче” балалар һәм аларның әти-әниләре белән эш барышында курчак терапиясен кулланалар:балаларны курчак театры ярдәмендә дәвалыйлар.

       Театр эшчәнлеге балада әдәбиятка, театрга карата кызыксыну уята. Балаларның тормышы кызыклырак,эчтәлеклерәк була бара. Иҗат шатлыгын тою аларны куандыра.

Дөрес юнәлеш биргәндә, балада артист, режиссёр, театр рәссамы, дирижёр хезмәте турында күзаллау формалаша. Аның танып-белү эшчәнлеге ныгый. Бала берникадәр вакытка герой булып тора, үз-үзенә бәя бирә, үз гомерендә беренче кул чабуларны ишетә.

        Театр – коллектив хезмәт .Спектакль – коллективның иҗади тырышлыгы нәтиҗәсе.Театр дәресләре балаларда бердәмлек,чын дуслыкның кадерен белү, үз-үзеңә һәм башкаларга карата таләпчәнлек тәрбияли.

Уку елы ахырында балалар белән театрга, курчак театрына бару планлаштырыла.

        3.Класста   сөйләмне ишетү сәләте түбән булган укучы укый.Аны укырга-язарга өйрәтү бик  авыр педагогик проблема булып тора.Программага  баланың сөйләм үсешендәге кимчелекләрен ачыклап, укыту-тәрбия чаралары ярдәмендә аларны төзәтү һәм булдырмый калу эше кертелде:

   1)Авазларны әйтүдәге кимчелекләрне коррекцияләү.

  -артикуляр  моториканы үстерү;

  -сулыш алуны ныгыту;

  -авазларны кую,автоматлаштыру һәм дифференцияләштерү;

   2)Укучыларның фонематик ишетү сәләтен, анализ, синтез, кабул итү сәләтләрен үстерү.

   3) Актив һәм пассив сүзлек запасын баету.

   4) Сөйләмдә дөрес лексик-грамматик категорияләр формалаштыру.

   5) Бәйләнешле сөйләм үстерү.

Укыту эшчәнлеге нәтиҗәсендә балалар осталыкның бер баскычыннан икенче баскычына күтәреләләр.

I   “Уеннар”.

        II   “Беренче уңышлар”.

III  “Иҗат итү”.

IV  “Канатлану”

                      Программаның максаты – балалар риторикасы курсы һәм театр педагогикасына нигезләнеп,   толерантлы,эчке культурага ия булган  иҗади шәхес тәрбияләү.

                        Белем бирү максатлары:

• Театр сәнгате аша  гомумсәнгать дөньясына якынайту.

•Театр дисциплинасының  элементар нигезләрен белү.

•Үзеңнең һәм иптәшләреңнең  тәртибенә тактлы итеп бәя бирә белү.

• Татар халкының тарихы,йолалары белән танышу.

                         Үсеш  максатлары:

• Дәрестә алган белемнәрне тирәнәйтү һәм киңәйтү,аларны тормышта гамәли куллана белү күнекмәләре бирү.

•Рольне өйрәнгәндә эшкә иҗади якын килү күнекмәсен  үстерү.
• Сөйләм күнекмәләрен  үстерү.
•Күз алдына китерә ,хыяллана белү сәләтен,хәтерне ,игътибарлыкны үстерү.

• Балаларның спектакль карау тәҗрибәсен киңәйтү.

• Сәламәтлекне ныгыту:гәүдә-сын төзелешенең зифа булуына омтылу.

                         Тәрбия максатлары:

•Үзен иркен тотучы,аралашучан,иҗади актив Кеше тәрбияләү.

•Әдәби һәм драма әсәрләрен аңлап ,сәнгатьле уку культурасы тәрбияләү.

•Бер-береңә теләктәшлек итү теләген тәрбияләү.

• Әдәби зәвык тәрбияләү.

• Эстетик зәвык тәрбияләү.

        -зәвык белән киенү;

         -сәхнәдә үз-үзеңне дөрес тоту;

        -хәрәкәтләрнең музыкага ярашлы,сыгылмалы булуы;
•Коллективта үзен дөрес тоту күнекмәләре тәрбияләү.

• Репетиция вакытында үзара әдәпле аралашу күнекмәләре тәрбияләү.

•Балаларда лидер сыйфатлары тәрбияләү.

• Кешеләргә шатлык китерү теләге тәрбияләү.

• Туган авыл,мәктәп белән горурлану хисе тәрбияләү.

• Юмор хисе тәрбияләү.

• Мәрхәмәтлелек,кайгыртучанлык сыйфатлары тәрбияләү.

                                      Бурычлары:

-укучының шәхси сәләтен ачу,табигый сәләтен үстерү;

-уен аша баланың эчке дөньясын һәм гәүдә сыгылмалылыгын үстерү;

-образлы фикерләү сәләтен үстерү;

-уйлау һәм танып-белү эшчәнлеген үстерү;

-авазларны дөрес итеп әйтергә күнектерү;

-ишетә һәм тыңлый белү;

-ритмны ,пространствоны һәм вакытны күзаллау сәләтенә ия булу;

-баланың ритмны тоеп,хәрәкәтләрен яраклаштыра белү сәләтен үстерү;

-тере җан ияләре һәм предметларның образын үз гәүдәңнең сыгылмалылык мөмкинчелекләре аша күрсәтү;

-мимика һәм ишарә аша образлар тудыру;

-музыка аша көйне тоя белүне үстерү;

-артикуляр гимнастика аша сөйләм аппаратын үстерү;

-дөрес сулыш алу,сулыш чыгаруның 3 төрен куллана белү;

-дикцияне үстерү;

-сузык һәм тартык авазларны дөрес әйтү;

-тавышның көчен һәм киңлеген үстерү;

-төп хисләрне белдерүче интонацияләрне кулланырга өйрәтү;

-курчак театры нигезләре белән таныштыру;-театр костюмнарына, курчакларга сакчыл караш тәрбияләү;

-үзара дуслык һәм түземлелек сыйфатлары тәрбияләү;

-балаларны сәхнәдә эшләү алдыннан курыкмаска өйрәтү;

-репетиция вакытында үзара әдәпле аралашукүнекмәләре тәрбияләү;

                   Программаны тормышка ашыру нигезендә түбәндәге принциплар ята:

-уку материалын тематик планлаштыру;

-җиңелдән авырга бару;

-һәр баланың  актив катнашуы;

-эш төрләрен чиратлаштыру;

Балаларның театр эшчәнлеге үстерешле укыту принципларына нигезләнә.

                   Түбәндәге методлар кулланыла:

-киеренкелек тудыручы сәбәпләрне бетерү;

-уен һәм өйрәнүнең мәҗбүри булмавы;

-эчке,шәхси мотивларның өстенлек итүе;

-“мин барын да булдырам”теләген уяту;

Дәресләрдә уңайлы халәт тудыру максатында педагог:

-балалар белән үзара педагогик хезмәттәшлеккә нигезләнә;

-балаларга җылы,түземле карашта була;

     -уен  элементларын мөмкин кадәр күбрәк куллана;

                                 Программаны тормышка ашыруның төп методлары:

• театральләштерү методы;
• эмоциональ драматургия методы;
•  «гадидән катлаулыга» эш методы;
• уен.                                                                                                                                                

 Программа өстәмә белем бирү педагогы эшчәнлегенең өч төп сыйфатына нигезләнә:

-  педагогик эшчәнлекне гуманлаштыру ;

- индивидуаль һәм  и дифференциаль якын килү ;

- демократияләштерү;

Өйрәтү методлары : группада эшләү, индивидуаль, уздырышлы укыту, дифференцияле, иҗади, теоретик, практик күрсәтмәле, ИКТ.

Яңа технологияләр куллану:проблемалы метод(педагог проблеманы чишәргә ярдәм итә), эзләнү методы(балалар проблеманы үзләре чишәләр,педагог нәтиҗә ясый), эвристика методы(педагог аңлата+балаларның иҗади эзләнүләре), тулы авырлык бирү методы(тренинглар чылбыры)

Өйрәтүформалары: әңгәмә,хикәя,проблемалы хәлне ачыклау, чыгышлар язылган видеокассета буенча фикер алышу,театрга,музейга бару, тематик экскурсияләр,   тренинг, группалы күнегүләр, текст белән эш, репетиция, бәхәс, сәхнәдә уйнап күрсәтү, слайдлар карау, музыка тыңлау, театр педагогикасыннан уеннар, сюжетлы-рольле уеннар,конкурс һәм викториналар ,дәрес-сәяхәт,зачёт-дәрес.

Программаны тормышка ашыру өчен  шартлар.

          Җиһазлау.

      Театр костюмнары,курчаклар,курчак театры өчен пәрдә,декорация кирәк.Спектакль өчен сәхнә мәйданчыгы, репетиция залы, музыкаль бизәлеш өчен аппаратура,грим,париклар таләп ителә.

        Күрсәтмә материал.

Иллюстрацияләр:”театр тарихы”,”сәхнә костюмы”,”театр гримы”,һ.б.

Таратма материал:”Тавыш өстендә практик эш”, “Күнегүләр” карточкалары.

Тикшерү материалы:биремле карточкалар,иҗади биремнәр,тестлар,кроссворд,викториналар.

                  Көтелгән нәтиҗәләр

Программаның һәр этабы башында һәм ахырында контроль диагностика үткәрелде.Педагог һәр укучыга карата сыйфатлы бәяләмә бирде: нинди иде, нәрсә үзгәрде, нәрсә эшләде, үзен кайда күрсәтте, ниндигә үзгәрде.

                         Диагностиканың максаты:

       -хәрәкәт һәм гәүдә-ориентлашу техникасын;

       -импровизацияләүгә сәләтне;

       -артистлык сәләтләрен;

       -әдәби-сүзле сәнгатьлелекне исәпкә алу.

 Беренче дәрәҗәдәге нәтиҗәләр-укучыларның әхлак нормалары турында социаль белемнәре.Укучының укытучы белән элемтәсе әһәмиятле.Укытучы - уңай социаль белемнәр һәм көндәлек тәҗрибә таратучы.

Икенче дәрәҗәдәге нәтиҗәләр – укучыларның класста ,мәктәптә –дус коллективта үзара элемтәсе әһәмиятле.

           Өченче дәрәҗәдәге нәтиҗәләр – укучыларның мөстәкыйль эш итүләренең башлангыч тәҗрибәләре. Балаларның мәктәптән тыш ,җәмгыять белән элемтәсе әһәмиятле.

         Театр эшчәнлеге диагностикасы

Биремнәр:1. Әкият уйларга.

2. Үзеңә ошаган әкиятнең өзеген  күрсәтергә.

3.Герой образын күрсәтергә. (ишарә, мимика, интонация).

4.Шигырьне сәнгатьле укырга.

Бәяләмә:

Югары – әкиятне матур итеп төзи, сәнгатьле итеп сөйли, образны ача белә,театр төрләре белән эшли белә.

Яхшы –әкиятне мөстәкыйль уйлый,ләкин сәнгатьле түгел,образны ачу ысуллары һәрвакытта да образга туры килеп бетми,театрда уенчыклар белән эшли белүе чикләнгән.

Уртача – биремне үтәргә тырыша,ләкин зур кыенлыклар кичерә,сәхнәләштерүне мөстәкыйль күрсәтә алмый,образны ача белү сәләте чикле,курчаклар белән бертөрле эшли, сөйләмендә сәнгатьлелек чаралары аз чагыла.

Театр-уен иҗади эшчәнлеге дәрәҗәсен чагылдырган диагностик карта.

Өстәмә белем бирү материалын гомуми өйрәнү дәрәҗәсен анализлаганда “Балаларның уңышлары картасын” кулланам.

I-югары дәрәҗә - программа материалын тулысынча үзләштерде. Республика,район күләмендә үткәрелгән конкурсларда зур уңышларга иреште.

II-уртачадәрәҗә - программа материалын тулысынча үзләштерде,тупас булмаган хаталар бар.Мәктәп күләмендә үткәрелгән конкурсларда катнаша.

III-түбән дәрәҗә - программа материалын тулысы белән үти алмады.Теоретия һәм практика дәресләрендә хаталар җибәрә.Коллектив эчендә конкурсларда катнаша.

              Йомгаклау формалары үткәрелде: йомгаклау концерты,йомгаклау спектакле,ачык дәрес,иҗади проект,уку елы ахырында аттестацияләнү,контроль сораулар,тестлар.Моннан тыш,түбәндәге программа белән шөгыльләнүче балалар һәр бәйрәмдә актив катнашалар.”Белем бәйрәме”, “Уңыш бәйрәме”,”Өлкәннәр көне”, “Аналар көне”, “Яңа ел бәйрәме”, “Әтиләр бәйрәме”, “8март-Әниләр бәйрәме”,Гаилә бәйрәме”, “Нәүрүз бәйрәме”, “Җиңү бәйрәме”, “Соңгы кыңгырау бәйрәме” әти-әниләргә генә түгел,барлык авылдашларга да тәкъдим ителә.Курчак театры белән авылдагы гаилә балалар бакчасында чыгыш ясау күңелле булды. Туфан Миңнуллинның “Кайда хаклык, кайда дөреслек?”спектакле белән төп мәктәп укучылары ,күрше авыл балалар бакчасында чыгыш ясау балаларның үз көчләренә ышанычларын арттырды.Үзләренең чыгышларын видеоязмадан карау аларга коррекцияләү мөмкинлеген бирде.Укытучылар катнашында Туфан Миңнуллинның “Әниләр һәм бәбиләр”спектаклен карау балалар өчен тәэсирле булды.Мин (әлеге программа авторы)бу спектакльдә төп рольне-Гөлфирәне уйнадым.Менә инде 19 ел буена һәр Яңа елда Кыш бабай ролен башкарам.Нәтиҗәдә,минем балалар белән үзара хезмәттәшлегем ныгыды. Ышаныч,дуслык нигезендә генә куелган максатка ирешеп була.

         Планлаштырылган нәтиҗәләрнең  үтәлеше.

              Планлаштырылган нәтиҗәләр  алдан куелган максатларга туры килә.Балалар матур итеп аралашырга                 өйрәнделәр.Коллективта дуслык ныгыды.

     Азкомплектлы мәктәптә укытучы һәм өстәмә белем бирү педагогы – бер үк шәхес. Нәтиҗәдә, мин укучыларның дәрестәге һәм дәрестән тыш эшчәнлеген үзара үреп алып бардым, белем –күнекмәләре дәрәҗәсенә контроль ясадым , вакытында коррекция  үткәрердем.Өстәмә белем алу дәресләрендә алган белем-күнекмәләр укучыларның дәрестәге өлгерешенең яхшыруына этәргеч ясады. Киресенчә,дәрестәге яхшы өлгереш  дәрестән тыш эшчәнлектә зуррак уңышларга ирешергә ярдәм итте.Баланы дәртләндерү методының нәтиҗәсе зур булды.

Программаны тормышка ашырганда театр уеннарының конфликтны чишү коралы булуы расланды.Балаларның үзбәя дәрәҗәсе күтәрелде.Һәр баланың иң яхшы сыйфатларын үстерү өчен шартлар тудырылды. Укучыларның шәхси комплексларын булдырмау, булганын бетерү мөмкинчелеге ачылды.Һәр уку елында темалар кабатлана,аларны югарырак дәрәҗәдә өйрәнү мөмкинчелеге туа. Программаны үзләштерү үзара хезмәттәшлеккә, хезмәт һәм ялны чиратлаштыруга, балаларның сәламәтлеген ныгытуга нигезләнде.

Азкомплектлы мәктәптә өстәмә белем бирүгә сәгатьләр аз бирелү шартларында, түбәндәге программа ярдәмендә балаларны һәрьяклап үстерүгә ирешеп була.

                 Программаның перспективасы – киләчәге бар.Беренчедән,аның белән урта классларда да эшләргә була.Сәхнә теле, сәхнә хәрәкәтләренә өйрәнүне аерым башкарып булмый, алар үзара үрелеп алып барыла. Икенчедән,теоретик белемнәрнең практик күнекмәләр белән ныгытылып барылуы программаны тормышчан итә.Нәтиҗәдә, балалар ныклы белем-күнекмәләргә ия булалар.Өченчедән,укучыларның тормышы кызыклырак була бара,алар буш вакытларын файдалы үткәрәләр,үз-үзләрен табарга өйрәнәләр.Дүртенчедән,бу программа белән һәр бала да шөгыльләнә ала.Һәр әти-әнигә үз баласы кадерле.Сәләтлеме ул,сәләте азмы – үз баласының иптәшләре арасында шөгыльләнүен күрү әти-әнигә чиксез шатлык китерә,аның мәктәп белән элемтәсе ныгый.Авылда балалар бакчасы булмау сәбәпле,әзерлек дәрәҗәсе бик түбән булган балалар да бу программа белән бик теләп шөгыльләнәләр,нәтиҗәдә,чәчәк кебек “ачылалар”.

      Бала математиканы ,грамматиканы  үзләштереп бетермәскә мөмкин. Ләкин һәр укучы да әти-әнигә игелекле бала , киләчәктә уңган хуҗабикә,мәрхәмәтле әни, эшчән,акыллы,тормыш итүчән әти була ала. Тормышта үз урынын тапкан Чын Кеше тәрбияләү – педагогның төп бурычы. ”Яшь талантлар” программасы  әлеге  максатка ирешергә ярдәм итә.

                           1нче уку елы ахырына укучылар :

• Сөйләмнең кеше тормышындагы әһәмиятен аңлыйлар.

• Аралашуның (исәнләшү,гафу үтенү һ.б.) кайбер кагыйдәләрен  куллана беләләр.

• Дәрестә һәм дәрестән тыш эшчәнлектә кайбер әдәплелек кагыйдәләрен куллана беләләр.

• Әңгәмә алып баралар.

• Текстны аера беләләр.

• Текстны мәгънәви кисәкләргә бүлә беләләр.

• Текстка уңышлы исем сайлыйлар.

• Терәк сүзләр,рәсемнәр  кулланып,бирелгән сюжет буенча хикәя, шигырь язалар.

• Шигырь текстына гади рифмалар таба беләләр.

• Санамышлар  башкара,уйлап таба беләләр.

• Сөйләмнең  әдәплелек дәрәҗәсен билгели һәм бәяли  беләләр.

• Төп терминнар:театр,сәхнә, этюд һ.б.куллана беләләр.

• Психофизик тренингка 5-10 күнегү беләләр.

• Проблемалы авазларга 5-7 яңа тизәйткеч беләләр.

• 5-10 сөйләм күнегүен беләләр.

• Коллективта эшли беләләр.

• Ачык,аңлаешлы,матур сөйли беләләр.

• Тылсымлы” сүзләрне урынлы куллана беләләр.

• Тавыш төсмере һәм тавыш көченнән,интонациядән урынлы файдаланалар.

• Балаларның спектакль карау тәҗрибәсен киңәя.

• Сәхнәдә эшләү алдыннан курыкмаска өйрәнәләр.

• Мускул киеренкелеген бетерә беләләр.

• Курчаклар белән эшли беләләр.

                            2нче уку елы ахырына укучылар:

•Кыскача эчтәлектән тулы эчтәлекне аера беләләр.

•Үзенең уй һәм хисләрен  кешеләр белән уртаклаша беләләр.

•Тавыш тизлеген куллана беләләр.

•Төп терминнар:режиссёр, драматург, пауза, пантомима, сюжет, пәрдә, монолог, диалогны аңлыйлар һәм куллана беләләр.

•Гади акробатик элементларны беләләр.

•Орфоэпия элементларын беләләр.

•Сөйләмнең логик эзлеклелек законнарын беләләр.

•5-7 яңа тизәйткеч өйрәнәләр.

•Әдәпле итеп кире кагу, үтенеч сүзләре кулланалар.

•Ситуациягә бәйле рәвештә сөйләм төзиләр.

•Тыңлау алымнарын дөрес кулланалар.

•Сөйләмдә тонны,тизлекне сайлыйлар.Тавыш көчен,логик басымны дөрес кулланалар.

•Текстны аңлыйлар,дөрес укыйлар,анализлыйлар.

•Текстның эчтәлеге буенча план төзиләр.

•Персонажның  үз-үзен тотуның  характерлы билгеләрен таба беләләр.

•Тизәйткечләрне төрле тизлектә әйтә беләләр.

•Акрын,тиз,тыныч,кычкырып, бас белән,югары тонда сөйли беләләр.

•Сәхнәдә үзләрен аерым хис итмичә, күмәк эшли белү.

•Үз героеңның характерын анализлый беләләр.

•Курчаклар белән эшли беләләр.

                                 3нче уку елы

Спектакль өстендә җитди эш башлана.Балалар геройның тышкы кыяфәте,аңа гына хас булган ишарәләр,кием детальләре,интонация һ.б.турында уйлыйлар.Үзләрен рольнең режиссёры сыйфатында сыныйлар.

                               3нче уку елы ахырына укучылар :

•Төп терминнар-вакыйга, конфликт, характер һ.б.аңлыйлар һәм куллана беләләр.

•Орфоэпия һәм сөйләмнең логик эзлеклелеге  кагыйдәләрен ,аларны роль өстендә практик  куллану ысулларын  беләләр.

•Куркынычсызлык кагыйдәләрен беләләр.

•5-7 яңа тизәйткеч өйрәнәләр.

•Үзләренең аралашу дәрәҗәсен  бәяли  һәм анализлый беләләр.

•Рәсми кеше үткәргән  әңгәмәгә катнаша беләләр.

•Чын күңелдән булган әдәпле сөйләмне ялган матур сөйләмнән аера беләләр.

•Комплиментлар әйтә һәм аларга җавап кайтара беләләр.

•Бәйрәмнәр белән котлый  һәм котлаучыга җавап кайтара беләләр.

•Текстны кыска итеп сөйли беләләр.

•Үзең белән кызыклы һәм җитди итеп таныштыру алымнарын куллана беләләр.

•Мәсәл,җыр,шигырьне сәхнәләштерә беләләр.

•Сәхнә сөйләме буенча алган белемнәрне роль өстендә эшләгәндә куллана беләләр.

•Геройның кичерешләрен күрсәтә беләләр.

•Тизәйткечләрне төрле тизлектә ,төрле хәрәкәтләр белән әйтә беләләр.

•Пәрдә артында курчаклар белән эшли беләләр.

                        4нче уку елы ахырына укучылар :

•Риторика фәненең үзенчәлекләрен беләләр.

•Әдәпле итеп тәкъдимне кире кагу алымнарын куллана  беләләр.

•Төп терминнар:вакыйга,монолог, ишарә һ.б.аңлый һәм куллана беләләр.

• Драма әсәрендәге конфликтны билгели һәм аны чишә беләләр.

•Үз-үзеңнең аралашу  осталыгыңны бәяли беләләр.

•Бәхәс вакытында үз-үзеңне дөрес тоту кагыйдәләрен куллана беләләр.

•Чын әдәпне ясалмадан аера беләләр.

•Кыскача текстны төзи беләләр.

•Үз тормышыңның истәлекле вакыйгаларын сөйли беләләр.

•Газетага мәкалә яза беләләр.

•Интервью бирә, ала беләләр.

•Телдән репортаж  төзи беләләр.

•Ачык,кычкырып,сүзле хәрәкәтләр белән сөйли беләләр.

•Персонажларга грим сала беләләр.

•Коллектив эш күнекмәләрен кллана беләләр.

•Образны ача белүгә бәя бирәләр.

•Үз ролең өстендә эшли,кимчелекләрне төзәтә беләләр.
•Персонажларга грим сала беләләр.

•Пәрдә артында курчаклар белән эшлиләр.Образны ача беләләр.

                                                                                    Уку планы(1,2кл.)

Уку планы(3,4кл.)

                                        Беренче уку елы өчен укыту- тематик план (1класс)

                                                                                  “Уеннар”

                                      Икенче уку елы өчен укыту- тематик план (2класс)

                                                                 “Беренче уңышлар”

                     Өченче уку елы өчен укыту- тематик план (3класс)

                                                       “Иҗат итү”

                        Дүртенче уку елы өчен укыту- тематик план (4класс)

                                                       “Канатлану”

                                      1 нче уку елының кыскача эчтәлеге.

                            I  Кереш дәрес

 Башлангыч диагностика

                           II  Аралашу

Тема 1 Хезмәт, тормыш-көнкүреш темасына җырлы-биюле уеннар:“Тау башында карлыган”, “Уңышлар җыябыз”.

Тема2  Дуслык темасына җырлы-биюле уеннар: ”Кәрия-Зәкәрия”,  “Дус булыйк”.  Үзеңнең хәрәкәтләреңне җыр эчтәлегенә һәм иптәшләреңнең хәрәкәтләренә туры китерү.              

Тема 3 Оялчанлыкны бетерү.

     ”Әйдәгез,танышабыз”-тренинг.

Йөгерә үрдәк,йөгерә каз”, “Наза” җырлы-биюле уеннары.

Тема4  Кем белән сөйләшәсең? Син сөйлисең-мин тыңлыйм.

Әңгәмәдәшне тыңларга өйрәнәбез.

“Иптәшеңә ярдәм ит,кычкырма,җайлап аңлат”кагыйдәсен истә калдыру.

Практик күнегүләр:

1.Эстафета-чылбыр.

2.Бер үк эшне төрлечә.

3.Телепатлар.

                          III Сөйләм культурасы

Тема1. Тылсымлы сүзләр.             

“Тылсымлы”сүзләрне чын күңелдән, урынлы куллана белергә өйрәнү.

Тема2. Әдәпле кеше нинди була?

Әдәпле,ягымлы сүзләрне урынлы куллану.

Тема3. Телефоннан ничек сөйләшергә?

Телефоннан сөйләшү- сөйләмнең бер төре.Төрле ситуацияләрдә сөйләм төзи белү.

                        IV Сөйләм техникасы

Тема1.Авазларны дөрес әйтүгә күнегүләр.

Сүздәге һәр авазны ачык әйтеп,кушымчаларны “йотмыйча” әйтү.Логик басымны,паузаны дөрес билгеләү. Үзеңне персонаж урынына куеп карау.Аның өчен ничек укырга һәм ни өчен шулай укырга?

Практик күнегүләр:

1.Шәм белән уеннар.

2.Сабын күбекләре.

3.Өйрәтелгән этләр.

Дөрес сулыш алуга күнегүләр.

Рольләрне өйрәнгәндә сулыш алу кагыйдәләрен үтәү.

Тема2.Мимика һәм ишарә нәрсә турында сөйли?

а)Ишарәне дөрес куллана белү.

“Самолётлар һәм күбәләкләр”уены

  б)Мускулларның төп группаларын чиратлаштырып киеренкеләндерү һәм йомшарту.

“Көзге яфраклар”уены

в)Кроссворд чишү. Җавапны мимика,ишарә,хәрәкәт аша күрсәтү.

г)Пантомима-сәнгатьнең  бер төре.

Пантомима күрсәтүгә күнегүләр.

д)”Ут һәм су”уены

Тема3.Тавыш төсмере – тембр. Тавыш көче.

Магнитофон язмасыннан “Гөлчәчәк”әкиятен һ.б.язмаларны тыңлау.

                                 V Сөйләм эшчәнлеге

Тема1. Логика, күз алдына китерү, хыяллана белү, игътибарлылык, күзәтүчәнлек, хәтерне үстерүгә уеннар.

Практик күнегүләр:

1.Син нәрсә ишетәсең?

2.Кем ничек киенә?

3.Игътибарлы курчаклар.

4.Күләгә.

5.Нәни пешекчеләр.

6. 5сизү органына күнегүләр.

7.Игътибарлы җәнлекләр.

Тема2. Рәсем буенча хайванны сурәтләү.Картина буенча хикәя төзү.

Тема3. Әкиятләр илендә.

Әкиятне герой исеменнән сөйләтү.Минем әкиятем.

Тема4. Тизәйткечләр, санамышлар.

Сөйләм төрле тизлектә кулланыла.Тизәйткечләрне дөрес әйтергә өйрәнү.(тизлек,ритм.интонация)Санамышлар өйрәнү.

Тема5.Без шигырь яратабыз. “Рифма”төшенчәсе.

Шигырьләр уку,хайваннарны хәрәкәтләр белән күрсәтү.

Шигырь  язу күнегүләре.

Тема6. Кем күбрәк укый?

“Әдәби фикер”, “Бу әйберләр кайсы әкияттән югалган?”,“Нәрсә артык?”уеннары.

                              VI Театр культурасы нигезләре

Тема1.Театрда үз-үзеңне дөрес тоту.

Тема2.Сәхнә сәнгате белән кызыксыну уяту.

Артистлар чыгышында курчак театры спектаклен карау.

                             VII Сәхнәләштерү        

Тема1        Барыбыз бергәләп әкиятне “җанландырабыз”

Партнёр белән аралашу.

Практик күнегүләр:

1.Көзге.

2.Фотограф.

3.Телефон.

4.Этюдлар.

5.Эзгә-эз.        

Тема2        “Йомры икмәк”курчак театрына хәзерлек.Репетиция.        

Тема3        “Йомры икмәк”курчак театрына хәзерлек . Репетиция.Курчак театры өчен костюмнар,декорация әзерләү.        

Тема4        “Йомры икмәк”курчак театрын сәхнәләштерү.        

Тема5        “Төлке, Куян һәм Әтәч” курчак театры на хәзерлек.Репетиция.        

Тема6        “Төлке, Куян һәм Әтәч” курчак театрына хәзерлек. Курчак театры өчен костюмнар, декорация      әзерләү.Репетиция.        

Тема7        “Төлке, Куян һәм Әтәч” курчак театрын сәхнәләштерү.        

Тема8        А.Алишның “Тукмар белән Чукмар”әкиятенә хәзерлек.Рольләр бүлешү,музыка билгеләү , костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция.          

Тема 9        А.Алишның “Тукмар белән Чукмар”әкиятен сәхнәләштерү        

Тема10        “Өч кыз”татар халык әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Рольләр бүлешү ,костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция        

Тема11        “Өч кыз”татар халык әкиятен сәхнәләштерү        

                       VIII   Иҗади проект-3сәгать        

Тема1        “Чисталык патшалыгында” әкиятен иҗат итү.

Тема2        “Чисталык патшалыгында” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү. Репетиция.          

Тема3        “Чисталык патшалыгында” әкиятен сәхнәләштерү. Авыл клубы сәхнәсендә, балалар бакчасында, төп мәктәп укучылары алдында, инвадид өлкәннәрнең өйләренә барып чыгышлар ясау.        

Йомгаклау.Диагностика.

                 2 нче уку елының кыскача эчтәлеге.

                              I Кереш дәрес

Башлангыч диагностика

                            II Аралашу

Тема 1 Җырлы-биюле уеннар

“Уфа-Чиләбе”, “Бии итек, читекләр” җырлы-биюле уеннары.

Балаларның кәефен күтәрү, җәйге ялдан соң коллективка тизрәк кереп китүләре.

Тема2  Уйныйбыз да,җырлыйбыз да. Ритм.

“Җәнлекләр белән бию”,”Мактанчыклар”, “Без аз гына җылынабыз”, “Бабайны шаярту”

Балаларның кәефен күтәрү,үзләрен ышанычлырак хис итәргә ярдәм итү.

Тема 3 Сүз күңелне күтәрә, тынычландыра, күңелсезләндерә.

Тыңларга өйрәнәбез

Кешеләр белән аралаша, әңгәмә кора . сөйли һәм тыңлый белергә өйрәнү..

Тема 4 Музыканың характерын һәм кәефен ирекле рәвештә күрсәтә белү.

“Ялкаулар”уены.

                  III Сөйләм культурасы

Тема 1 Әдәплеләр иленә сәяхәт.

Әдәплелек кагыйдәләрен Үтенеч сүзләре өйрәнүне дәвам итү.

Тема 2 Үтенеч сүзләре.

Үтенеч сүзләре белән танышу, бу сүзләрне урынлы файдалана белергә өйрәнү.

Тема 3 Әңгәмә кора беләсеңме ?”Гаҗәпләнгән бегемот”уены.

Бирем: “Дусларның әкияти кафеда очрашуы” темасына әңгәмә уйла.

Башкалар белән әңгәмә корганда үз-үзеңне дөрес тотарга күнектерү.Җәмәгать урыннарында, урамда әдәплелек кагыйдәләрен үти белү.

                    IV Сөйләм техникасы

Тема 1 Театр уеннары

♦Күреп һәм ишетеп хәтергә алу  -  «Эстафета» уены

♦ Хәтерне, күзәтүчәнлекне үстерү -  «Кем ничек киенгән»,”Тыелган хәрәкәт”,”Һавада  рәсем ясау” уены

♦Оялчанлыкны бетерү -  «Танышу» уены

♦Үзеңнең хәрәкәтләреңне иптәшләреңнең хәрәкәтләре белән яраклаштыру  -  «Чигү» уены

♦Командага ирекле җавап бирү  -  «Игътибарлы  матрешкалар» уены

♦ Сәхнәдә  үзеңне иркен  тотарга, тигезлекне саклап,матур хәрәкәтләнергә өйрәнү.

Бирем:”Автобуста”, “Больницада”, “Кибеттә”, “Чәчтарашта”, “Театрда” темасына этюдлар.

♦Мәйданчык буенча бер-берең белән бәрелмичә,тигезлекне саклап йөрү -  «Кактус һәм тал», «Юеш песи балалары»уены

♦Музыкаль сигналга ирекле җавап бирү - «Кырмыскалар»уены

♦ Музыканың характерын һәм кәефен хәрәкәтләр белән чагылдыру - «Ялкаулар»уены.

Тема 2 Дикцияне үстерү.

“Кыңгырау”уены,сөйләм күнегүләре.

Тема 3 Интонация куллана белү(гаҗәпләнү,соклану һ.б.)

Бирем:”Дөрес тавыш төсмере сайла”

Көлсылуга Гримм әкиятенең барлык геройлары исеменнән мөрәҗәгать ит.

                             V Сөйләм эшчәнлеге

Тема 1.Сәнгатьле сөйләшергә өйрәнәбез. Диалогик һәм монологик сөйләм.

Сәнгатьле укый белүләрен камилләштерү. Диалогик һәм монологик сөйләм турында төшенчә бирү.

Тема 2.Китап укырга өйрәнәбез.

Китапның тәзелеше , аның элементлары белән таныштыру.Китап укый белү күнекмәләрен үстерү.

Тема3. Үртәвеч әкиятләр ,әйтешләр. Такмаклар

Халык авыз иҗаты  - диалог формасында төзелгән шигъри әсәрләр белән таныштыру.балаларны юморны аңлый белергә, аны тормышта куллана белергә өйрәтү.

Тема4. Балалар газета-журналлары белән танышу.

Газета төзелеше белән таныштыру.Балаларда газетага язылу, газета уку теләген үстерү.

Тема 5.Фантазия.Үзеңне башка җан иясе яки предмет итеп күз алдына китерү

Тренинг,уеннар.

Тема 6.Хикәя,әкият, такмаклар иҗат итәбез

                      VI Театр культурасы нигезләре

Тема1 Театр сәнгате төрләре белән таныштыру.

Тема2 Сәхнә сәнгате белән кызыксыну уяту.

                   VII Сәхнәләштерү

1        Теремкәй”курчак театрына хәзерлек.Репетиция        

2        “Теремкәй”курчак театры на хәзерлек. Курчак театры өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция.        

3        “Теремкәй”курчак театры        

4        “Өч дуңгыз баласы” курчак театрына хәзерлек.Репетиция        

5        “Өч дуңгыз баласы” курчак театры на хәзерлек. Курчак театры өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция.        

6        “Өч дуңгыз баласы” курчак театрын сәхнәләштерү.        

7        Ш.Перроның “Кызыл калфак”әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция. Музыкаль бизәлеш.        

8        Ш.Перроның “Кызыл калфак”әкиятен сәхнәләштерү        

9        Г.Тукайның “Шүрәле” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция. Музыкаль бизәлеш.

10        Г.Тукайның “Шүрәле”  әкиятен сәхнәләштерү        

                           VIII    Иҗади проект        

1        “Сәламәтлек аланында” әкиятен иҗат итү        

2        “ Сәламәтлек аланында ” әкиятен сәхнәләштерергә хәзерлек.Рольләр бүлешү.Репетиция.        

3         Репетиция. Музыкаль билгеләү.  Костюмнар әзерләү.        

4        Репетиция. Декорация әзерләү.         

5        “ Сәламәтлек аланында ” әкиятен сәхнәләштерү.

        Йомгаклау.Диагностика.

                                 3 нче уку елының кыскача эчтәлеге.

                                                                    “Иҗат итү”

                              I Кереш дәрес.

Тема 1.Куркынычсызлык кагыйдәләре турында инструктаж.

 Күнекмәләр дәрәҗәсенә  диагностика

                           II Аралашу

Тема 1 Кунак чакыру

Ягымлы итеп кунак чакыру үзенчәлекләре белән танышу.

Тема2 Кунак булсаң-тыйнак бул.

Кунакка баргач,үзеңне дәрес тотарга өйрәнү.

Тема3. Уйныйбыз да, җырлыйбыз да.

Кичәләрдә, очрашуларда дәрес киенергә, үзеңне дәрес тотарга өйрәнү

Гөслә ясаучы, гөслә уйнаучы талант ияләре белән очрашу-кичә.

                     III Сөйләм эшчәнлеге

Тема1Киң һәм тар темалар

Текст турындагы белемнәрне ныгыту.Практик күнегүләр аша киң һәм тар темалар турында төшенчә бирү.

Тема 2 Әсәрнең төп фикерен кыскача сөйләү.Аннотация.

Текстның төп фикере аша эчтәлеген ачу.

Тема3  Мәзәкләр.

Балаларны юморны аңларга өйтәтү.

Тема4. Бер-беребезгә комплиментлар әйтәбез.

Чын күңелдән,табигый итеп, мактау сүзен әйтә белү осталыгына ирешү.

Тема5  Без бүген – шагыйрьләр.

Шигырь яраткан кеше явызлык кылуга сәләтсез.Шагыйрьбулып,иҗат итеп карау балаларга зур шатлык китерә.

Тема6 .Иң оста әкият язучы

Һәр балада әкият уйлап чыгару сәләте бар.Бу сәләтне вакытында үстерә белергә кирәк.

        IV  Актёрлык осталыгы.

Тема 1 Сәхнәдә игътибарлы булу.Фантазия,күз алдына китерү.Мускулларны ныгыту.

Сәхнәдә игътибарлылык

Сәхнәдә игътибарлылык күнекмәләре булдыру максатында махсус күнегүләр үткәрү.

Фантазия,күз алдына китерү.

Образны күз алдына китерү максатында, күнегүләр үткәрү:

-балалар фантазиясе нәтиҗәсендә,гади предметлар искиткеч үзгәрешләргә дучар булалар.

-этюдлар куллану;

Практик күнегүләр:

1.“Көтелмәгән кунаклар”темасына күмәк рәвештә төзегән хикәягә,чиратлашып,сөйләмгә дәрес тавыш төсмере биреп,үзеңнең җөмләңне өстәргә.

2.Маҗаралы хәлләр уйлап чыгару һәм сөйләү.

3.Әкият геройлары арасында әңгәмә уйларга.

Мускулларны ныгыту.

Мускулларның физиологик кысылуын бетерү ,булдырмау максатында, күнегүләр үткәрү.

Тема 2 Сәхнәдә аралашу.  Эмоциональ хәтер.

Сәхнәдә аралашу,эмоциональ хәтерне үстерү максатында, күнегүләр үткәрү.

Тема3  Сәхнә вакыйгасы.  Күз алдына китерелгән предметлар белән эш.

                                Этюд – бер пәрдәлек сәхнә әсәре.

Этюд иҗат итү.Сөйләм тизлеге,тавыш югарылыгы.мимика.

“Ярышлардан репортаж”,”Шайба капкада”,”Әнинең яраткан чокыры ватылды”

 Сәхнә вакыйгасы.

Вакыйгалар һәм аларның чишелеше белән этюд уйлап чыгару.

Күз алдына китерелгән предметлар белән эш.

Мускулларның  физиологик кысылуын бетерү,эмоциональ хәтерне үстерү.

Этюд – бер пәрдәлек сәхнә әсәре.

Бала сәхнә әсәрен дөрес төзергә өйрәнә.

                                                V Сәхнә теле

Тема 1.Сөйләм техникасы ,аның әһәмияте. Дикция. Интонация.

Сөйләм техникасы ,аның әһәмияте.

Сөйләм техникасы белән танышу – яхшы дикция нигезе. Сөйләм телен үстерү күнегүләре.

Дикция.

Сөйләм авазларын ачык әйтү – спектакльнең аерылгысыз өлеше.

Тел шомарткыч, тизәйткечләр, күнегүләр  өйрәнү.

Интонация.

Интонация төрләре белән таныштыру.

Тема 2.Сөйләм һәм хәрәкәтнең үзара ярашуы .Аваз көче һәм эмоциональ сәнгатьлелек. Тембр.

Тембр.

Мораль-этик кыйммәткә ия булган текстларны кабатлау.

Сөйләм һәм хәрәкәтнең үзара ярашуы

Махсус күнегүләр үткәрү нәтиҗәсендә,төрле физик хәрәкәтләр вакытында текстны әйтү җиңелләшә.

Этюдлар:”Бүләк”, “Чәчәкләр илендә”, “Күбәләкләр”, “Алтын балык патшалыгында”, “Роботлар шәһәре”, “Кәрләләр илендә”.

Аваз көче һәм эмоциональ сәнгатьлелек

Кычкырып сөйләгәндә артык киеренкелекне йомшарту максатында, күнегүләр үткәрү:

“Йокы чүлмәкләре”, “Максатыма ирешәм”, “Шаяру” һ.б.Тавыш көче зур булганда,авзларның тигез яңгыравына ирешү.

        VI  Сәхнә хәрәкәте

Тема 1. “Фехтование”. Сыгылмалы  сәнгатьлелеккә  этюдлар.

 “ Фехтование”

Фехтование күнекмәләренә өйрәнү күнегүләре спектакльдә кулланыла,гәүдә нәфислеге һәм мускуллар ныклыгын үстерә.

Сыгылмалылы сәнгатьлелеккә этюдлар.

Үз гәүдәң белән идарә итәргә өйрәтә. Бу – “скульпторлар”, “Тере фотография”, “Муен бар – муен юк”,”Тюльпан”, “Осьминог”һ.б.күнегүләр.

Тема 2. Пространствода “тәртипсез” хәрәкәт. Акрын хәрәкәт.

Пространствода “тәртипсез” хәрәкәт.

Тизлекне киметмичә, партнёрга бәрелмичә,хәрәкәт итәргә өйрәнү.

Акрын  хәрәкәт.

Акрын тизлектә хәрәкәтләнү.

        VII Театр тарихы

Тема 1. Театр һөнәрләре

Актер, режиссер, яктыртучы, гример,  костюмер һөнәрләре белән танышу.

Тема 2. Курчак театры. Курчак театрында курчак  төрләре һәм системасы.

Курчак театры һәм драма театры арасындагы аерма белән танышты

 Курчак театры һөнәрләре белән танышу.

Бармак курчаклары, марионеткалар  белән танышу.

        VIII  Сәхнәләштерү        

Тема 1  “Ике саран аю баласы”курчак театрына хәзерлек.Репетиция.        

Тема 2  “Ике саран аю баласы”курчак театрына хәзерлек . Репетиция.Курчак театры өчен костюмнар,декорация әзерләү. Музыкаль бизәлеш.        

Тема 3  “Ике саран аю баласы”курчак театрын сәхнәләштерү.        

Тема 4 “Кирлемән” курчак театрына хәзерлек.Репетиция.        

Тема 5 “Кирлемән ”курчак театрына хәзерлек . Репетиция.Курчак театры өчен костюмнар,декорация әзерләү. Музыкаль бизәлеш.        

Тема 6 “Кирлемән” курчак театрын сәхнәләштерү.

Тема 7  Г.Тукайның “Су анасы” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция. Музыкаль бизәлеш.        

Тема 8  Г.Тукайның “Су анасы” әкиятен сәхнәләштерү        

Тема 9   Һ.К.Андерсенның “Көлсылу” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция. Музыкаль бизәлеш.

Тема 10   Һ.К.Андерсенның “Көлсылу” әкиятен сәхнәләштерү

        IX. Иҗади проект        

Тема 1“Сәламәтлек” театрын бергәләп иҗат итү.        

Тема 2“Сәламәтлек” театрына хәзерлек.Рольләр бүлешү. Репетиция.        

Тема 3 “Сәламәтлек” театрына хәзерлек .Репетиция.Костюмнар әзерләү.        

Тема 4 “Сәламәтлек” театрына хәзерлек. Репетиция.Декорация әзерләү. Музыкаль бизәлеш.        

Тема 5 “Сәламәтлек” театрын сәхнәләштерү.

 Авыл клубы сәхнәсендә, балалар бакчасында, төп мәктәп укучылары алдында, инвадид өлкәннәрнең өйләренә барып чыгышлар ясау.        

Йомгаклау.Диагностика.

                           4 нче уку елының кыскача эчтәлеге.

                                 I Кереш дәрес.

 Куркынычсызлык кагыйдәләре турында инструктаж.

Күнекмәләр дәрәҗәсенә  диагностика

                                II Аралашу

Тема 1Матур булу җиңелме?

Дөрес киенү,эчке матурлыкка ирешү серләрен өйрәнү

Тема 2 Бәхәсләшә белү осталыгы.

Аңлашылмаучанлыклар, бәхәсләр вакытында үзеңне әдәпле тотарга өйрәнү.

Тема 3.Фикерне,тәкъдимне әдәпле итеп кире кагу.

Үпкәләтмәслек  итеп, фикерне,тәкъдимне әдәпле итеп кире кага белергә өйрәнү.

                                   III Сөйләм эшчәнлеге

Тема 1 Мәкалә язарга өйрәнәбез.Газета-журналларга хатлар язу.

Район газетасы редакциясенә экскурсия.

Тема 2 Афиша. Реклама.

Афиша белән танышу,афиша төзеп карарга өйрәнү.Афишаның тел үзенчәлекләре турында мәгълүмат бирү.

Тема 3 Интервью .Телдән репортаж.

Интервью бирергә,алырга өйрәтү

Гөслә уйнаучы осталардан интервью алу.

        IV  Актёрлык осталыгы.

Тема 1.Сәхнәдә репетиция барышында игътибарлылык.

Өйрәнгән күнекмәләрне дәвам итү,катлаулы формалар өстәлә.

“Тыңладың-үз фикереңне белдердең-яңалык белдең ,игътибар белән тыңламадың-үзеңә кирәкне югалттың-башкаларның кәефен төшердең”

Бирем:”Балтадан ботка”әкиятеннән  күңелле сөйләшүне уйнап күрсәтергә.

Тема 2.Образның сыгылмалы чишелеше

1.Тизәйткечләрне төрле персонаж образында уку.

2.Гәүдә сыгылмалылыгын үстерү күнегүләре.

Тема 3.Сәхнәдә аралашу

Аралашу максатлары катлаулана. Партнёрны “күрә” һәм “ишетә белү” күнегүләрен кертү зарур.

Тема 4.Күз алдына китерелгән предметлар белән этюдлар.

Ялгыз һәм парлы этюдлар.

Тема 5.Парлы этюд. Күмәк этюд.

1Күмәк этюдлар вакытында балалар тормыш күренешләрен сурәтлиләр.

2.Практик күнегүләр:”Партнёр белән урыннар алмашу”,”Урындыклар белән күнегүләр”

                                 V  Сәхнә теле

Тема 1.Сөйләм аппаратын күнектерү.Дикция өстендә эш.

“Булдыксыз парикмахер”, “Йокы чүлмәкләре”, “Кайтаваз”, “Поезд”күнегүләре сөйләм аппаратын һәм йөзнең микромимикасын эшләтергә ярдәм итә.

Тизәйткечләр өстендә эш катлаулана.

Тема 2.Интонация күнекмәләрен ныгыту. Сөйләм хоры сәнгате.

“Чәй эчү”, “Могҗизалы баскыч” күнегүләрендә интонацияле яңгырашның берничә төре күрсәтелә.

 Хор белән әйтү күнегүләре.

Тема 3.Сәнгатьлелекнең сөйләм төренә кермәгән  ысуллары.Шигырь тексты өстендә эш.

Ишарә,мимика,поза,костюм.

Шигырь текстын уку күнекмәләре.

                                     VI Сәхнә хәрәкәте

Тема 1. Йөрешнең яшь үзенчәлекләренә карап үзгәрүе.Гәүдә сыгылмалылыгына этюдлар.

1.Балалар “әбиләр”. “бабайлар”, “юаннар”, “ябыклар”, “великаннар”, “кәрләләр” булырга өйрәнәләр.

2.Гәүдә сыгылмалылыгына күнегүләр катлаулана: йорт хайваннары  һәм кыргый хайваннар,агачлар һәм чәчәкләр.

3.Практик күнегүләр: “Әле генә җиңгән кешенең”, “Ботинкалары кыскан кешенең”, “Кирпечне җайсыз тибеп җибәргән кешенең”хәрәкәтләрен күрсәтергә.

Тема 2. Сәхнә сугышлары.Персонажның гәүдә сыгылмалылыгы үзенчәлекләре.

Партнёрга зыян китермичә,сәхнәдә чын сугыш күренешен күрсәтә белү.

                                    VII Театр тарихы

Тема 1.Борынгы Греция театры. Милли театр тарихы.

Укучылар Борынгы Грециядә театр төзелү, драма һәм комедияләр белән танышалар. Татар милли театры тарихы белән танышалар.

Тема 2.Театр рәссамы. Костюм сәнгате. Грим сәнгате.

Рәссам-куючы,рәссам-киендерүче, рәссам-грим салучы һөнәрләре белән таныштыру.

Гримның аеруча киң таралган төрләре.

        VIII Сәхнәләштерү

Тема 1        “Бияләй”курчак театрына хәзерлек.Репетиция        

Тема 2        “Бияләй”курчак театрына хәзерлек . Репетиция.Курчак театры өчен костюмнар,декорация әзерләү.        

Тема 3         “Бияләй”курчак театрын сәхнәләштерү.        

Тема 4        “Эш остадан курка ”курчак театрына хәзерлек.Репетиция        

Тема 5        “Эш остадан курка”курчак театрына хәзерлек . Репетиция.Курчак театры өчен костюмнар,декорация әзерләү.

Тема 6        “Эш остадан курка”курчак театрын сәхнәләштерү.        

Тема 7        Г.Тукайның “Кәҗә белән Сарык” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция.        

Тема 8        Г.Тукайның “Кәҗә белән Сарык ” әкиятен сәхнәләштерү.        Тема 9        А.Алишныңның “Койрыклар” әкиятен сәхнәләштерүгә хәзерлек. Театр өчен костюмнар, декорация әзерләү.Репетиция.

Тема 10        А.Алишныңның “Койрыклар” әкиятен сәхнәләштерү.

        IX Иҗади проект        

Тема 1        Туфан Миңнуллинның “Кайда хаклык,кайда дөреслек?“

пьесасын сәхнәләштерүгә хәзерлек. Группа үзенчәлекләрен исәпкә алу.Текст өстендә эш. Рольләр бүлешү.        

Тема 2        Туфан Миңнуллинның “Кайда хаклык,кайда дөреслек?“

пьесасын сәхнәләштерүгә хәзерлек.Репетиция. Костюмнар әзерләү.        

Тема 3        Туфан Миңнуллинның “Кайда хаклык,кайда дөреслек?“

пьесасын сәхнәләштерүгә хәзерлек. Репетиция. Декорация әзерләү.Музыкаль бизәлеш.        

Тема 4        Туфан Миңнуллинның “Кайда хаклык,кайда дөреслек?“

пьесасын сәхнәләштерү.        

Тема 5        Авыл клубы сәхнәсендә, балалар бакчасында, төп мәктәп укучылары алдында, инвадид өлкәннәрнең өйләренә барып чыгышлар ясау.        

Йомгаклау.Диагностика.

Программаны үзләштерү нәтиҗәләре буенча материал:

-иҗади казанышлар;

-йомгаклау спектакльләре видеоязмасы;

-фотолар;

Материаль-техник җиһазлау:

-музыкаль үзәк;

- музыкаль фонотека;

-аудио һәм видео кассеталар;

-МД һәм СД дисклар;

Программаның укыту-методик җиһазланышы:

      1.Автор методикасы:

-программага  кергән уеннар эчтәлеге;

-театр сценарийлары;

2.Укыту-күрсәтмәле материал:

-темалар буенча слайдлар;

- темалар буенча видео;

 -темалар буенча аудио;

     - темалар буенча күрсәтмәлек һәм дидактик материал;

      -таблицалар ;

      -спектакльләргә реквизит;

3.Тикшерү өчен материаллар:

-йомгаклау спектакльләре;

-проблемалы ситуация;

-контроль сораулар;

-тестлар;

-анкеталар;

-конкурслар;

4. Предмет теориясе буенча материал:

-методик әдәбият;

-балалар өчен әдәбият;

     -журналлар;

        Педагог өчен  әдәбият:

Вербицкая Л.А. «Давайте говорить правильно!» М., 2010 г.

Генералова И.А.   Программа «ТЕАТР»

Голуб И.Б., Розенталь Д.Э. Секреты хорошей речи. М., 2007 г.

Граудина Л.К., Русская риторика. Хрестоматия, М., 2006 г.

Ершова А.П. «Уроки театра в школе.2010г.

Королев М.М. Искусство театра кукол. Основы теории. Л., Искусство, 2007 г.

Кристи Г.В. Основы актерского мастерства. Советская Россия, 2010 г.

Кузнецова Т. Театр кукол: Программа обучения детей.2006г.

Ладыженская Т.А. "Речевые уроки", Москва, Просвещение, 2005 г

Медведева И. “Куклотерапия, или что такое  драматическая психоэлевация”2005г.

Михалевич А.Е.«О красноречии в шутку и всерьез», М., 2009 г.

Образцов С.В. Всю жизнь я играю в куклы. М., 2005 г.

Обухова Л.А. “Новые 135 уроков здоровья, или школа докторов природы”,2007

Периодик басмалар: «Дополнительное образование», «Начальная школа», «Педсовет»,«Мәгариф» һ.б..

Сагдиева И.Т. «Башлангыч мәктәптә ата-аналар җыелышы”,Казан,2011ел

Сазонов Е.Ю. Театр наших детей. Издание «знание», М., 2008 г.

Саттарова Н.Х. “1-3классларда класстан тыш укуны оештыру тәҗрибәсеннән”,2006ел

Сорокина Г.И «Детская риторика в рассказах, стихах, рисунках». Учебник,  М., 2006 г.

Сухомлинский В.А. О воспитании. М., 2012 г.

Хәсәнова М.Х. “Сөйләм үстерүдә юмор файдалы” ,Казан,2005ел

Хәсәнова М.Х., Г.М.Сафиуллина “Риторика дәресләре”,Казан,2005ел

Что и как в театре кукол. Сборник статей. Изд. «Искусство», М., 2008 г

Чурова В. Г. «Методика и организация театральной деятельности младших школьников»  ,2007г.