3-ку класстарга тыва дылга карточкалар
картотека (3 класс)

3-кү класска тыва дылга карточкалар.

Ι сөстер.

Карточка 1.

1. Төрел сөстерни ушта бижээш дазылын шыйыңар.

Авазы Коляга чуруктуг ном садып берген. Номда янзы-бүрү чуруктар бар. Коля ак саазынга Васька деп моортайын янзы кылдыр чураан. Чурулгага салымныг төл. Чурукчу болурун күзээр. Ооң күзели албан бүдер.

_________________________________________________________________________________________

2. Сөс тургузуунга бердинген сөстерни сайгарар.

Тону, аъдымдан, тудуунда, чонувусче, ажылыңарга, уруглары, дуңмазы.

Карточка 2.

1. Дараазында сөстерниң кезектерин сайгарып шыйыңар.

Чемгерер, хүнзээн, саанчылап, чунганнар.

2. Дазыл сөстерден укталган төрел сөстерни чыып бижиңер.

Чай - ____________________________________________

Дииң - ___________________________________________

Даг - _____________________________________________

Туман - ___________________________________________

Карточка 3.

1.  Падеж кожумактарлыг сөстерни сөзүглелден тыпкаш падежин тодарадыңар. Домактарнын чугула болгаш ийиги чергенин кежигуннерин тыпкаш, адаан чогуур шыйыглары-биле шыйынар.

Тудугда.

       Бис бөгүн тудугже экскурсиялап чордувус. Чуртталга бажыңының тудуунга келдивис. Чүъктүг машиналар-даа шуужуп-ла тур. Белеткеп каан соңгаларны эжикти, дээвирни-даа ажылчыннар дүжүрүп-ле турар. Тудуг баарында көдүртүр кран тур. Ажылчыннар ону эптей салып турлар. Көрүп турдувуста-ла хана дыка бедип үне берген.

2. –чы, чи, -жы, -чу, -жу, -чү, деп кожумактыг сөстерден сактып  бижиңер.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 4.

1. Падежтерин тодарадыр.

Булуттуң - _______________п,             булутту - ________________п,

Булутта - ________________п,              булуттан - _______________п,

Булутка - ________________п,             Булутче - ________________п.

2. Чогаадылга кожумактарлыг 5 сөстен сактып бижиңер.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 5.

1. Дазылын кожумактарын ылгаңар.

Хемчигеш, чайлаг, малчыннар, балыктап, катсыг, Шивилигде.

2. Чаңгыс дазылдыг сөстерни тып бижиңер.

Час - ___________________________________________________________________

Кыш - __________________________________________________________________

Эм - ____________________________________________________________________

Мал - ___________________________________________________________________

Карточка 6.

1. Сан кожумактыг сөстерни ушта бижиңер.

Часкы ажыл.

Час дүшкен. Часкы хүн чылыды хүннеп турар. Баштайгы чечектер-даа үнүп келген. Куштар чанып кээп-ле турар. Тракторлар-даа тарылгаже кирипкен. Школа чанынга чечек тарыыр. Бистиң класстың уруглары ийи бөлүк кылдыр үстүп алган. Оолдар ыяштарның бажын дескилээн. Уруглар унун чугайлаан. Часкы ажыл кайда-даа чоруп турар.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. –лыг, -лиг, -луг, -лүг, -тыг, -түг, -туг, -тиг деп кожумактыг сөстерден тургузуп бижиңер.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 7.

1. Сөс тургузуунга сайгарыңар. Кожумактарын тодарадыңар.

Каътче, малчыннарның, хаактар, кутканнар, далайжы, артистер.

2. Бердинген сөстерден укталган төрел сөстерни сактып бижиңер.

Балык - _________________________________________________________________

Эм - ____________________________________________________________________

Хат - ___________________________________________________________________

Кат - ___________________________________________________________________

Карточка 8.

1. Сөзүглелде демдек аттарын дыйлагар шыйыг-биле шыяр. Демдек ады чогаадыр кожумакты тывыңар.

Кышты уткууру.

Амылыг бойдуста бүгү-ле чүве кышты уткуп алырынга белен болур. Калбак бүрүлүг ыяштар болгаш чадаңнар чангыс-даа бүрү чок, түлеп кааптар. Насекомнар чиде бээр. Чанар куштар чылыг чурттарже ужуп чорупкан.

2. Тырт, теп, тут, деп сөстерге кожумактар дузазы-биле чаа сөстерден тургузуп бижиир.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 9.

1. Чүве аттарын тыпкаш сан кожумактарын ылгап көргүзүңер.

Чайлагның артында узун-узун шивилер үнген. Терең хөлде өдүректер эштип чор. Сериин күс дүшкен. Частыгда тайгалар бажы туманнай бээр.

2. Схемалар-биле сөстерден тургузуңар.

                    ͡ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 10.

1. Сөс тургузуунга сайгарыңар.

Шивилерниң, майгыннар, аъттыг, аалчывыс, уруглардан, ажылдааннарны.

2. Бердинген сөстерден укталган чангыс дазылдыг сөстер тып бижиңер: ном, ажыл, эът, хөл.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 11.

1. Үлегер домактарда падеж кожумактарын аңгылаар. Падежин бижиир.

А) Ажылдан дескеш, түрегге дүжер.

     Билигден дескеш, чазыгга дүжер.

Б) Алышкы улуска дем херек,

     Ажылдаар үеде суме херек.

В) Эки кижини бакка чыгава.

    Эки аъдыңны дошка чыгава.

2. Чүве адынга демдек адындан тып бижи.

Чай (кандыг?)_________________,         чыт (кандыг?)_________________________

дүжүт (кандыг?)_______________,          бүрүлер (кандыг?)_____________________

арыг (кандыг?)________________,          булуттар (кандыг?)_____________________

кежээ (чүлүг?)_________________,          аът (чүлүг?)__________________________

Карточка 12.

1. Сөзүглелден нарын сөстерни ушта бижиир.

Тыва.

    Тыва дээрге бедик-бедик дагларның, делгем-делгем ховуларның шакпын-шакпын хемнерниң чурту. Олар дыка хөй. Оларны санап, бижип четпес. Бедии бедик, чаагайы янзы-бүрү тайгалар, даглар эргим, төрээн, кадыг-шириин, кайгамчык чараш көстүр. Мөнгүн-Тайганы ап көрээли, ооң ады-ла бодун чугаалап турар.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Саржаг, бежен, чонар-даш, Кызыл-Даг, арга-арыг деп сөстерни ажыглап тургаш айтырыг домактарындан чогаадыңар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 13.

1. Төрел сөстерни ушта бижээш, дазылын ылгаар.

Тудугга.

Бис бөгүн тудугже экскурсиялап чордувус. Тудугжулар чуртталга бажыңы тудуп турлар. Чүъктүг машиналар-даа шуужуп-ла тур. Тудуг тудары амыр эвес ажыл. Өзүп келгеш хоорайыңны оон-даа чараш кылдыр тут.

___________________________________________________________________________________

2. Тып, тик, төк деп сөстерге кожумактарны немеп тургаш чаа сөстерден тургус.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΙΙ чугаа кезектери.

Карточка 14.

1. Бердинген сөстер кандыг чугаа кезектери болуп турарыл тодарадыңар. Оларже

Чүү?               Кым?              Кандыг?               Канчаар? – деп айтырыгларны салып чаа сөстерден чогаадыңар.

Адыг___________________________________________________________________аң______________________________________________________________________балык__________________________________________________________________

суг_____________________________________________________________________хеме____________________________________________________________________

2. Беш дугаар, беш түң сан аттарындан сактып бижиир.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 15.

1. Домактардан демдек аттарын хамааржып чоруур сөзү-биле ушта бижиңер.

Аъттыг улустуң барааны шагда-ла көзүлбейн барган. Дүвүрээзиниг берге чылдар эрте берген. Авазы уруунуң алдын-сарыг бажын дырап берген. Сохозта эъткир, сүткүр, малдарны өстүрүп турар. Володяның бичии Маша деп дуңмазы бар.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Чугаа кезектеринге тодарадыр.

Кежээки -  ____________________  ногаан - ____________________________________

Хээлиг -  _____________________   хектер - ____________________________________

Чүс -  ________________________  оъттаан – ___________________________________

Карточка 16.

1. Демдек аттарын ушта бижээш, антоним демдек аттарын тывар.

Лаазадан үш ак диис үнүп келген. Пага эрги самовар хоолайынче шимеш дээн. Аныяк чарыларны чүък чүдүрер кылдыр белеткээр. Чайгы хүн чидиди дээп келген.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Дараазында демдек аттарының синоним демдек аттарын бижиңер.

Бичии - ___________________,             дүрген - ______________________

Күштүг - ___________________,            караңгы - _____________________

Чазый - ____________________,           ажылгыр - ____________________

Оожум - ___________________,            тар - _________________________

Хирлиг - ___________________.

Карточка 17.

1. Үлегер домактарда антоним сөстерни шыйыңар.

А) Кежээ кижи мактадыр,

     Чалгаа кижи бактадыр.

Б) Ядыы кижи чогунга чалынмас,

     Бай кижи барынга пөкпес.

В) Дылдың кысказы эки,

     Дынның узуну эки.

2. Антоним демдек аттарының эштерин тывыңар.

Карточка 18.

1. Үлегер домактарда каапкан демдек аттарын киириңер.

А) Кижини ………… дивес.

     Кидисти ………… дивес

Б) Аас ………………

    Ава ………………

В) Авыястыг кижи ………………

     Арагачы кижи …………………

Хереглээр сөстери: чыттыг, хирлиг, айыылдыг, бужар, багай, кежиктиг.

2. Тывызыкты тыпкаш доктаадып ал.

Ак-кара чүзүннүг,

Алдан дөрт хонаштыг,

Алыр бээри аргалыг,

Алды янзы шолалыг.

( . . . )

Карточка 19.

1. Чүве адынга кылыг сөстерин тып бижи.

Оол (канчап тур?)_________________________________________________________

Хүн (канчанган?)_________________________________________________________

Чаъс (канчаар?)__________________________________________________________

Дээр (канчаарыл?)________________________________________________________

2. Үлегер домакта чугаа кезектерин тодарадыр, доктаадып алыр.

А) Теведен аът коргар.

     Тенектен ыт коргар.

Б) Иелиг кыс угаанныг,

     Адалыг оол томаанныг.

Карточка 20.

1. Сан аттарының кырынга кандыг сан аттарыл демдеглээр.

Хүн чуруму.

Мен эртен чеди шакта турар мен. Орнумну эдип каар мен. Соңганы ажыдыпкаш, сула шимчээшкин кылыр мен. Дижим чуурун утпас мен. Школаже сес шакта чоруптар мен. Кичээл сес шак үжен минута турда эгелээр. Школадан он ийи шак турда кээр мен. Чемненген соонда ийи шак агаарлаар мен.

2. Саннар кирген ребустарны номчу. Өске ребустарны сактып бижиир.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 21.

1. Үлегер домактарда кылыг сөстериниң үезин тыпкаш кырынга демдеглээр.

А) Чочак чойган тайга каастаар,

     Чоргаар уруг өг каастаар.

Б) Өөрзек мал киштеген,

     Өкпежи уруг ыглаган.

В) Хоп хорандан хоралыг.

2. Тывызыктарны тыпкаш, доктаадып алыңар.

А) Көрүнчүкке маңнаар аъдым

     Хөрзүнге хоржок аъдым.

                                         ( . . . )

Б) Омааштыг деспим-биле

     Ол-бо чарык кештим.

                                         ( . . . )

Карточка 22.

1. Үлегер домактарда кылыг сөстерин чедир бижиир, үезин кырынга демдеглеңер.

А) Демниг сааскан теве . . .

Б) Ада көрбээнин оглу . . .

     Ие көрбээнин кызы . . .

В) Өре чокта . . .

     Аарыг чокта . . .

2. Тывызыктарны тывыңар, доктаадып алыңар.

А) Соок кээрге, чочая бээр.

                   ( ____________ )

Б) Көрүп шыгаап адарымга хөлегези артып кагды.

                                                                ( ___________ )
В) Дөрт  алышкы

     Дөрт чүзүн.

             ( ______)

ΙΙΙ Домак болгаш харылзаалыг чугаа.

Карточка 23.

1. Домактарның кызыгаарын тып бижиңер.

Уруглар садында ойнаарактар хөй бичии чаштар кады ойнап турган чүгле Оолак олар-биле кады ойнаваан ол ойнаар боозун кымга-даа бербээн часкаан-на ойнап орган аңаа чалгааранчыг болу берген.

2. Сөзүглелди бодуңнуң домактарың-биле төндүр.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 24.

1. Айтырыглар-биле домактардан тургузуп бижиңер.

А) Кандыг? Чүү? Канчалдыр? Канчанган?

Б) Кажан? Кандыг? Чүү? Канчанган?

В) Кайда? Чүлер? Канчап тур?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Артынчы сөстүг ийи домактан чогаадыңар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 25.

1. Домактарның чугула кежигүннерин шый.

Са...та розалар чечектели …ерген. …ииң коңгулда …оорук казып казып олур. Соок кыш …үшкен. Январ…да күштүг соок …олган.

2. Домактарны сайзырадып бижиңер.

Булут шыпкан. Койгун шимэш дээн. Уруг ырлап орган. Хар чаапкан. Малчыннар чайлагладыр.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 26.

1. Домактарда чугула кежигүннерни киирип бижиир.

Чайлагның артында узун-узун . . .

. . . Сентябрь бирээде . . .   . . .

Терең хөлде  . . .   . . .

Тайгада кылын . . .   . . .

2. Домакты домак кежигүннеринге, чугаа кезектеринге сайгарыңар.

Чарышка ачамның аъды эрткен.

Карточка 27.

1. Домактарны айтырыглар дузазы-биле делгереңгей кылдыр тургузуңар.

Бис ( . . . ,     . . . ) ногаанчыдып турар бис. Бис чүнү ногаанчыдып турар бис? Улуг хоорайларны куржалган сесерликтер ( . . .    . . . ). Сесерликтер кандыгыл? Олар хөмүрзүг ажыг хейни ( . . .   . . .   . . . ) Олар хөмүрзүг ажыг хейни канчап турарыл? ( . . . ) агаарны арыглап турар. Кажан агаарны арыглап турарыл? Үнүштер кудумчуларда оон ыңай чүнү кылып турарыл?

2. Бойдус дугайында үш медээ домактарындан чогаадыңар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 28.

       Шын тургузуглуг домактар кылдыр эде тургузуңар.

Күзүн.

Ишти, күзүн, чүве арыг, шимчээн-не.

Ырлашпастай, куштар, берген.

Ийик, кайы-хире, турган чечектер, хөй, чайын!

Аразынга, дыка, оът-сиген, чечектерлиг, маңнаарга, эки, ойнап.

Чок, чечектер, ам, чыттыг, чаагай.

Сайгарган, дүшкен, оът-сиген, бүрүзү, ыяш.

Чоруурга, ышкаш, арыг, иштинге, болур, күскү, чалгааранчыг-даа.

Чараш, ынчалза-даа, бодунуу-биле, күс.

Карточка 28.

1. Шын тургузуглуг домактар кылдыр эде тургузуңар.

Күзүн.

Ишти, күзүн, чүве, арыг, шимээн-не.

Ырлашпастай, куштар, берген.

Ийик, кайы-хире, турган, чечектер, хөй, чайын!

Аразынга, дыка, оът-сиген, чечектелиг, маңнаарга, эки, ойнап.

Чок, чечектер, ам, чыттыг, чаагай.

Саргарган, дүшкен, оът-сиген, бүрүзү, ыяш.

Чоруурга, ышкаш, арыг, иштинге, болур.

Күскү, чалгааранчыг-даа, аргага.

Чараш, ынчалза-даа, бодунуу-биле, күс.

2. Төрээн чурт дугайында үш кыйгырыг жомактардан чогаадып бижи.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 29.

1. Домактарны чедир бижиир. Чугула болгаш ийиги чергенин кежугуннерин тыпкаш, адаан шый.

Чаъс мурнунда.

        Булуттар хүннү дуглап . . .   . Хүн сөөлгү катап көстүп дээрни чырыда . . .  . Долгандыр бүгү чүве шириин шырай . . .  . Шарланнарлыг борбак арыг чайганнып . . .   . Ак хөректиг хараачыгайлар чавыс кылыйтып . . .  . Дымыраашкынныг хат . . .  .

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

2. Чай дугайында чаңгыс аймак кежигүннерлиг үш домактан чогаадыңар.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Карточка 30.

1. Үлегер домактарның уланчызын тывар.

2. Санай адаан сөстер кирген ийи домактардан чогаадып бижиңер.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________