тыва дылга кичээл Сан ады оон ужур утказы
план-конспект урока (4 класс)
Предварительный просмотр:
Тыва дыл кичээлинин технологтуг картазы.
Болур хуну: Январь 31
Темазы «Сан ады оон ужур утказы»
Сорулгазы: оореникчилернин сан адын болгаш оон утказын шын тодарадып билирин системажыдар, сан адын оске чугаа кезектеринден ангылап шыдаарынга. Сан аттарын падежтерге оскерлирин база кандыг домак кежигунну болурун сайгарып билиринге ооредир
Кичээлдин хевири: чаа билигни шингээтиреринин кичээли.
Бот –тускайлан онзагайлары:
1.Өѳренген темазынга сонуургалын оттурар байдалды туругзар.
2. Бодунун билиин сайгарып, күүсеткен ажылын шын унелеп, демдек салып билиринге тускай аргаларны башкынын дузазы-биле чогаадыр
3. Ооредилгенин утказын, ажыктыын медерелдиг сайгарып билири.
Метапредметтиг
1. Салдынган сорулгага дүүштур кылыр ужурлуг ажылды планнап, хайгаарап, оон түннелинге чедеринин болдунар аргаларын тодарадып билирин ооредир.
2. Бодунун бодалын шын дес-дараалаштыр илередип, ѳске эш-ѳѳру-биле диалогту тургузар. (к) Бодунун харыызын, ѳѳренген билиинге даянып алгаш, шынзыдары. (р)
3.Эрткен темага хамаарыштыр билиглерин аразында айтыржып, арга-суме катчып, ол ышкаш кылыр ажылын улежип билири
4. Билиг бурузу бодунуу – биле кандыг ажыктыгыл, амыдыралга канчаар хереглеттине бээрил деп чувени уруглар-биле сайгарар.
Предметтиг.
1. Өѳренген билигелеринге бодунун бодалын шын, дес-дараалаштыр илередип билири.
2. Домак болгаш оон чугула кежигуннеринин дугайында билири.
3. Тускай айтыышкын , үлегер болгаш бѳдүүн алгоритм езугаар күүселде кылыры
Ооредилге мергежилгелерин чыскаап чурумчудары(Мону канчаар кылырыл?). Ажыл-чорудулганыӊ хыналдазыныӊ болгаш демдээниӊ аргаларын илередири(Бо чүүл шын кылдынган бе?). Берге чүүлдерни чылдагаанын илередири (Канчангаш?Чүге?) ?). Берге чүүлдерни баш удур илередип алыры (Кандыг берегедээшкиннер туруп болурул?). Ажылда частырыгларны илередири болгаш оларны эдери(Частырыглар бар ирги бе?)
Кичээлдин дерилгези: темага дуушкен презентация, карточкалар
Кичээлдин чорудуу.
№ | Кичээлдиӊ кезектериниӊ аттары. | Кичээлдин тургузуу | Башкыныӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы | Оореникчиниӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы | Планаттынган туӊнелдер (УУД) |
1 | Организастыг кезээ. Психологтуг белеткел. | Экии, хунум! Экии, ак-кок дээрим! Эрес- хоглуг уруглар бис Эртемнернин дозун дилеп Эртем-билиг ээреминче эштип кирээл! -Бот-боттарынарже хулумзуржуп корушкештин, кончуг оожум олурунар, эргим чаштар. | Өѳреникчилерниӊ кичээлге белеткелин хынаар. Уругларныӊ хей-адын кодурер, кичээлге белеткээр | Ажылдаар олудун хынаар, белеткээр. | |
2 | Билигнин онза – чугулазын тодарадыры. Актуализация. | Онаалга хыналдазы. Удур-дедир хынажыр. Ам ооренген темавысты катаптаптаалынарам - Чуу деп тема ооренген ийик бис? Демдек ады деп чул? Чувелернин он-чузунун коргускен состерден адап корунерем, хевирин, аажы-чанын. Эр-хейлер. Бир эвес созуглелге демдек аттары чок турган болза созуглел кандыг болурул? (д.а. чок турган болза созуглел долу эвес, уран-чечен болбас) Сезуглелди демдек аттары-биле чеченчи дип номчуур. Тываны чугле даглыг чурт деп болбас. Тыва - ... ховуларныц, „. шынааларныц чурту. Ында квдээниц ажыл-ишчилери чер ажылын кылып, хвй тарааны ажаап an турар. Амгы уеде кур черлерни шицгээдип. ажыглалга кииргилээн. Тыва- ныц ... дагларында мал ажылын сайзырадып турар..., ... малчыннар м.уц-муц кодан хойларны, инектерни, чылгыларны азырап встуруп турар. Олар ... сутту, эътти,дукту курунеге дужаап турар. Чуудеп состер чеченчидип турар-дыр? Созуглелге аттан беринер Шын-бижилге минутазы. Бо онаалга даалгалыг Дараазында бердинген состерни чараштыр бижээш, удурланышкак уткалыг состерни тывар Башкынын киирилде созу. Делегейде кижи бурузунун амыдыралында чуве бурузу тус-тузунда | Мурнунда ѳѳренген темазынга даянып алгаш, чаа темаже чоорту кирерин белеткээр Демдек адынын дугайында билиин хынап, катаптап, домакта демдек аттарын киирип кылыр онаалганы эштежип күүседиринге ажылды чорудар. Онаалганыӊ шын күсеттингенинин хынаарын организастаар. | Демдек адынын дугайында билиин сактып, катаптаар. Өѳренген билиинге дүүшкен онаалганы кууседир. Онаалганы күүседиринге кандыг дүрүмге даянып алгаш, күүсеткенин тодарадып чугаалаар. | Углаар-баштаар (рег.)Билиин ханыладырынга туннелдер (позн.), Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.). |
4 | Проблеманы (Харыылаары берге айтырыгны) тургузары. Чаа билиглернин ажыдыышкыны | Эр-хейлер эрткен теманы эки билип билип алган-дыр силер. Ребусту тывар. Ам чаа сайгарган ребуста кандыг чугаа кезээнин состери хой таваржып турар-дыр. Кичээлдин темазын , сорулгазын салынар. Делегейде кижи бурузунун амыдыралында ч тус-тузунда санныг,ол дээрге бистин торуттунген чылывыс, айывыс. Хунувустен эгелээр. Олар базым санай таваржып турары-биле бодунун бодалын бижимел-биле база аас – биле шын дамчыдып шыдаар ужурлуг. Ону чедип алырда саннарнын утказынын аайы-биле шын ажыглап билири эн чугула айтырыгларнын бирээзи. Саннар-улустун аас-чогаалында Улустун аас-чогаалынга чулер хамааржырыл? Улегер домактарда, дурген чугааларда, амгы уенин ырларында, тывызыктарда, тыва чанчылдарнын улусчу угаадыгларында Слайд 2 Тывызык Слайд 3 Улегер домактар. Слайд 4 тоолдар. Слайд5 «Саннар оюну» | Проблемалыг байдалды тургузар. | Чугаага киржир. Бодунун бодалын чугаалаар. | Бот- тускайлан(личн.) Углаар-баштаар (рег.)Билиин ханыладырынга туннелдер |
6 | Бо оюнда саннарны кандыг саннар дээрил кым билирил? Каш деп саннар бар болду? Саннарны бижимел-биле база аас – биле дамчыдарда араб болгаш рим саннарны ажыглап турар бис. _Кым билирил араб саннар кандыг болурул? 123456778 -Рим чурагайларны канчаар бижиир бис? Рим чурагайлар- биле вектер коргузер, а араб саннар чылдар Бо каш дугаар век ийик? !! каьт, !!! отряд, х класс,ХХ век. Ам шупту кыдыраашка бижип алынар. Чуу деп чугаа кезектерин ооренген ийик бис? Чуве ады чуну коргузуп турарыл? Демдек ады чуну коргузуп турарыл? А сан ады чувелернин чузун илередирил? Ону номда дурумден номчуптаалынар. ТУН САНЫН ИЛЕРЕДИРДЕ ЧУУДЕП АЙТЫРЫГЛАРГА ХАРЫЫЛААР-ДЫР? ЧИЖЕКТЕРДЕН ЧУГААЛАНАР. А ДУГААР САНЫН ИЛЕРЕДИРДЕ КАНДЫГ АЙТЫРЫГГА ХАРЫЫЛААР-ДЫР. Чижээ Ынчангаш сан ады кандыг болуктерлиг –дыр. ТУН сан ады, Дугаар сан ады. СЛАЙД 10 Кичээлде бо теманы ооренип тургащ тыва улустун толу «Уш чуул эртемниг оол» деп тоолче аян чоруктан кылыптаалынар. Бо тоолду кым билирил? -. Сан аттарын тыптынарам. - Кандыг сан адынга хамааржыр-дыр. Тун -Мында сан аттары кандыг чугаа кезээнге хамааржып чоруур-дыр? Демдек ады ышкаш чуве аттары –биле кады чорааш сан, падеж,хамаарылга кожумактарынга оскерилбес. Домакка чуве ады-биле кады чорааш тодарадылга болур. СЛАЙД12 Дараазында домактарны номчуулунар. Ында тун болгаш дугаар сан аттарын хамааржып чоруур состерни- биле ушта бижээш, адаан шыйынар.. | Сан адынын дугайында номчуп, айтырыгларынга харыылаар, болуктээр. Созуглелде сан аттарын тыпкаш, сайгарар | Мергежилге 14-те (арын 8) бердинген онаалганы кууседир. Дурум тургузарынга киржир, дурумну шын кылдыр тургузар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар. Самбырада эталон-биле бодунун харыызын деннеп, туннээр. | (позн.), Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.). | |
7 | Эге быжыглаашкын. Чаа билигни туӊнеп чугаалаары | . Кичээлде бо теманы ооренип тургащ тыва улустун тоолу «Уш чуул эртемниг оол» деп тоолче аян чоруктан кылыптаалынар. Бо тоолду кым билирил? Тоолда бо созуглелди номчуптаалынарам. СЛАЙД 11 Адазы оглунга ужен шаа инээн, ужен шаа, ошкузун, ужен шаа чылгызын артырып каап-тыр -. Сан аттарын тыптынарам. - Кандыг сан адынга хамааржыр-дыр. Тун -Мында сан аттары кандыг чугаа кезээнге хамааржып чоруур-дыр? Демдек ады ышкаш чуве аттары –биле кады чорааш сан, падеж,хамаарылга СЛАЙД 12 ни номчааш тывар. | . Аораб болгаш рим саннарны кыдыраашка бижиир.. | Билип алаган билииинге даянып алгаш, бодунуӊ кылган ажылын шынзыдар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар | Углаар-баштаар(рег.)Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.). |
8 | Дыштанылга минутазы | Экранда адыгжыгашты оттунер. | Дыштанылга минутазын солун, дээштиг клдыр организастап чорудар | Адыгжыгашты оттунмушаан, мергежилгелерни кылыр. | Бот-тускайлан (л) |
9 | Чаа теманы быжыглаары. | МЕРГЕЖИЛГЕ 305 2 вариантыга чарып алгаш кылыр Сан аттары чуве аттары-биле кады чорааш сан, падеж, хамаарылга кожумактарынга оскерилбес.Домакка тодарадылга бооп чоруур. Болуктеп ажылдаары. 1-ги болуктун онаалгазы УЖЕН ИНЕК деп состу падежтерге оскертир 2-ги болуктун онаалгазы: УЖЕН ОШКУ 3-ку болук: УЖЕН ЧЫЛГЫ Тывызыктарны тыптар. | Уругларны билииниӊ деӊнели – биле чарып, болуктеп ажылдаарын организастаар. Состерни падежтергге оскертир Болукке ажылдаарынын дүрүмүн катаптадыр. | Бердинген онаалгаларны болук аайы- биле кууседир. Бѳлукке ажылдаар, бодунун бодалын шынзыдып, түӊнээр. | Углаар-баштаар(рег.) |
10 | Кичээлди туннээри. | -Чаа чуну ооренип алдынар? Чаа чуну билип алдынар? Чуу солун болду? Кичээлдин сорулгазын чедип алдывыс бе уруглар? - | Кичээлдиӊ сорулгазынга дүүштур чедип алган чедиишкиннерге даянып алгаш, беседаны чорудар.Уругларны кичээлдин эгезинче дедир ээлдирип, кичээл эгезинде кылып чадап каан ажылын чедир күүседирин сумелээр. | Кичээлде бодунун күүсеткен ажылынын тѳнчу түннелин шын тодарадыр. Эгезинде бергедешкен айтырыынче ээп кээп, ону ѳѳренип алган билиинге даянып алгаш, кууседип, шынзыдар. | Углаар-баштаар(рег.) |
11 | Рефлексия. | «Чедиишкиннер чадазынга» бодунарнын кичээлге ажылдаанынарны унелеп, демдегленер. | Уругларнын кичээнгейин тончу туннелче угландырар. Кичээлдин темазын билип алганынга бодунун билиин шын тодарадып, ону унелээринче уругларны углаар. | Кичээлдин темазын билип алганынга тѳнчу түӊнелди үндүрер. | Бот- тускайлан(личн.) Углаар-баштаар(рег.)Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.). |
12 | Онаалга. | Сан аттарын ажыглап тургаш чогаадыг бижиир. | Онаалганы канчаар күүседириниӊ тайылбырын чорудар. Мергежилге 307, арын 118 | Бажынга онаалгазын бижиир. | Бот- тускайлан(личн.) Билиин ханыладырынга туннелдер(позн.) |
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Тыва дылга буян-кичээл
Тема: Сос иштинге ажык эвес уннернин ужуктерин бижиири. Сорулгазы: ыыткыр болгаш дулей уннернин сос иштинге эптежир, каттыжар, аянын бижип билиринге ооредир; ооренген чуулдерин катаптаар; состернин шы...
Тыва дылга ажык кичээл. И деп ун болгаш Ии деп ужуктер.
Урок проведен 15.11.2017 в 4 "б" классе для городского методобъединения учителей....
Конкурс профессионального мастерства - 2021. Тыва дылга ажык кичээл. Темазы «Катаптаашкын. Хөйнуң санында чүве аттарынын падежтерге өскерлири.»
Сорулгазы. Тыва улустуң аас-чогаалын ажыглап тургаш:1.Чангыстың санында чүве аттарынын падежтерге өскерлиринге даянып , хөйнуң санынга өскерлиринин дугайында билигни катаптаары, аас болгаш бижим...
Тыва дылга кичээл планы "Демдек ады"
Демдек ады...
Тыва дылга кичээл "Орус дылдан улегерлеп алган состернин падежтерге оскерлири"
Урок по родному (тувинскому) языку...