Открытый урок "Торел состер"
план-конспект урока (2 класс) на тему

     2-ги класска тыва дыл кичээли

Тема: Төрел сөстер. Катаптаашкын

Кичээлдиӊ хевири: Кичээл катаптаашкын.

Кичээлдиӊ сорулгалары: төрел сөстер деп темага шиӊгээдип алган билиглерин  түӊнеп, катаптаары; төрел сөстерни шын ажыглап билирин чедип алыр, угаап боданыр арганы бээр; уругларныӊ аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыр; уругларны эптиг, демниг найыралдыг болурунга кижизидер.

Планнаттынган түӊнелдери:

Бүгү талалыг өөредилге ажыл-чорудулгазы:  өөреникчи кижи төрел сөстер деп чүл дээрзин билир, оларны айтырыглар дузазы-биле тодарадып шыдаар болур. Чугаа-домаанга торел состерни шын ажыглап, медереп билген турар ужурлуг.

Таарыштырылганыӊ өөредилге ажыл-чорудулгазы: өөредилгениӊ сорулгаларын салып билиринге, бодунуӊ ажыл-чорудулгазынын, башкыныӊ болгаш өөрүнүӊ үнелелин шын хүлээп ап билиринге өөренип алырыныӊ аргазын тургузары.

Билиглерни шиӊгээдириниӊ өөредилге ажыл-чорудулгазы: салдынган айтырыгныӊ утказын шын медереп билип, аӊаа дүүшкен шын харыыны аас-биле тургузуп билири; өөренип турар чүүлү-биле бодунуӊ ажыл-дуржулгазын деӊнеп, башкыныӊ салган айтырыгларынга харыылап билири.

Харылзажырыныӊ өөредилге ажыл-чорудулгазы: кижилер-биле харылзажып тургаш дүрүмнерин ажыглап, харылзажып турар кижизинге билдингир кылдыр чугааны  тургузуп, башкызыныӊ болгаш эштериниӊ айтырыгларынга шын харыылаарынга чаӊчыктырар.

Кичээлдиӊ дерилгези:  сюжеттиг чурук, лабиринт чураан плакат, карточкалар, сигналдыг карточкалар, презентация.

Кичээлдиӊ чорудуу

1. Башкыныӊ ажыл-чорудуу.

1. Ажыл-чорудулгаже бодун башкарып углаары

- Экии, уруглар!  Уруглар, холдарыӊар хөрээӊерге чыпшыр туткаш, мындыг даӊгыракты мээӊ соомдан катаптаӊар:

                Мен кижи мен.

                Мен эки кижи мен.

                Мен өөреникчи мен.

                Мен кызымак өөреникчи мен.

                Мен оожум, томаанныг өөреникчи мен.

- Кичээлге кончуг эки ажылдаарынга белен силер бе? Ам оожум олуруп алыӊар.

А). Онаалга хыналдазы

- Эрткен кичээлде онаалгага чүү бердингенил? (Дурумну ооренир)

- Эр-хейлер! Торел состер деп чул?

Түӊнел:

2. Билиглерни тодаргайлаары.

Самбырада домактарны номчудар.

                Сиген чаагай унген.  Сүүзүннүг сигенге мал семириир. Сигенчилер шалыпкын ажылдап турар. Тереӊ сигенниг черлерге аъттыг кижи көзүлбес чыгыы.

        Словарьлыг ажыл: сүүзүннүг – амданныг, чемиштиг.

        - Домак бүрүзүнде чаӊгыс ол-ла чувениӊ дугайында чугаалап турар сөстерни тывыӊар. Чүнүӊ дугайында-дыр? Ол сөстерни самбырага ушта бижиилиӊер: сиген, сигенге, сигенчилер, сигенниг.

- Эр-хейлер!

- Ушта бижип алганывыс сөстерже эглип көрээлиӊер. Сөстерниӊ ниити дөмейлешкек кезээн адаӊар. Ол дазылы болур. Сөс бүрүзүнүн утказын тайылбырлаӊар.  

                Сиген – үнүш.

                Сигенге – үнүшке.

                Сигенчилер – сиген кезип турар кижилер.

                Сигенниг – сиген үнген чер.

      - Шын-дыр! Эр-хейлер!

- Бо хүн чүү деп теманы катаптаарывысты кым билип каапты?  (төрел сөстер)

III. Катаптаашкын.

- Кандыг состерни торел состер дээр бис, уруглар? (Чангыс дазылдан тургустунган состерни торел состер дээр.)

- Олар утка талазы-биле кандыг болурул? (Олар утка талазы-биле чоок болур.)

- Чуу деп айтырыгларга харыылаттынарыл? (Чуу? Кандыг? Канчаар? деп айтырыгларга харыылаттынар.)

-Чижектерден бериптээлинерем. (Ажыл, ажылдыг,ажылдаар.)

- Ам бо кичээливисти маргылдаа кылдыр эрттирер бис.

- Ынчангаш 2 бөлүкке үстүп алган бис.

-Маргылдааныӊ бирги мөөрейин эгелээлиӊер,уруглар.

1. Тывызык-биле ажыл

Тоолум дошта

Тывызыым дытта.  (балык, дииӊ)

-  Шын-дыр. Силер балык деп сөстүӊ төрел сөстерин тывар силер.

- Ам силер дииӊ деп сөстүн төрел сөстерин тып эккелиӊерем,уруглар.

Кыдыраашка ажыл

- Кыдырааштарыӊар ажыткаш, бөгүнгү ай-хүнүн бижиӊер.

Орфогррафтыг ажыл.

- Январь деп сөстү бижиир. Часпайн, чараштыр бижип алыӊар, уруглар.

2. Ном-биле ажыл

Мергежилге 264 а. 107

- Мергежилгениӊ бердингенин  кым номчуптарыл?

- Чүнү кылыр-дыр бис? (Хөй сектер орнунга сөстүӊ утказынга тааржыр кезектер немээр бис.)

- Самбырага бөлүк аайы-биле тура халышкаш,бижиптээлиӊерем. Бир бөлүктен бир кижи самбырага келир, артканнары кыдырааштарынга кылып эгелээр.

IV. Сула шимчээшкин.

- Уруглар, шылай берген боор силер, дыштанып алыылыӊар. Шупту оожум туруп келгеш, сула шимчээшкинден кылыптаалыӊар.

- Оожум олуруп алыӊар.

V. Быжыглаашкын

1. Логиктиг мергежилге «үшкүзү артык».

- Сөстер адаарымга чүге үшкүзү артык боорул, тайылбырлаар силер.

        Далай, балыкчы, далайжы.

        Дагаа, даг, даглыг.

        Чолаачы, тудугжу, чолаачылаар.

        Тараа, андазын, тараажы.

        - Чүге артык болду? (Чүге дизе өске сөстер-биле утказы дөмей эвес).

Холдар салааларынга гимнастика.

- Бижиир мурнунда салааларга гимнастикадан кылыптаалыӊар. (Дагаалар чемгерер, санаар).

2. «Кым хөйнү билирил?» деп орфографтыг эстафета.

- Командаларга үстүп алыр бис. Саазынга терек чуруу берип каар,   Команда бүрүзү саазында терек чуруунуӊ будуктарында бижээн сөс бар. Ол сөстүн төрел сөстерин тып бижиир силер. Бир сөстү бижээш-ле, саазынны дараазында олурар эжинче дамчыдар. Эӊ сөөлгү кижи  состуӊ дазылын тывар, оон сөстерни номчуур. Өске команда хынаар.

- Ол чуу-дур, уруглар? Ол кайы бойдуска хамааржырыл? Биске ыяш кандыг ажык-дузалыгыл? Бистер ол үнүштерни камгалаар чунү канчаар ужурлуг бис?

        1 команда – сугжу                        2 команда - аӊчы

3.«Төрел сөстү тып» деп оюн. (3 уровеньге чарар)

        - Карточкада сөстер бердинген. Ол карточкада сөстерни шилип алыр.

( 1 чадада: чаӊгыс сылдыс бар: ам-даа билип аар мен деп турар уруглар чаӊгыс сылдысты; 2 чадада: 2 сылдыс бар: эки билип алган деп турар уруглар шилиир; 3ку чадада: 3 сылдыс бар: тергиин эки билип алган мен)

        1 чада: Хой – хойжу, чырык, өшкү, хойлуг, хойлаар.

        2 чада: Кыш –

        3 чада: Аарыг кижини эмнээр.Эмге хереглээр оъттарны чыып, кургадыр. Катя чөдүре берген. Авазы эмнелгеге чедирген. Ол ам ижер эмниг. Эмчиниӊ сүмези чокка эмненип болбас.

Карактарга гимнастика.

        - Карактарыӊар өру көрүӊер. Карактарыӊар куду көрүӊер. Оӊ талазынче көрүӊер. Солагай талазынче көрүӊер. (4 – 5 катап).

        - Карактарыӊар дыӊзыг хаап алыӊар. 3-ке чедир санааш, ажыдар.

    VI.Рефлексия.  

Тест-биле ажыл

VII. Кичээлдиӊ түӊнели.

- Бо кичээлде чүнү билип алдывыс?

- Чүү деп теманы катаптадывыс?

2. Демдектер салыры

VIII. Бажыӊга онаалга: 1. Мергежилге    270 арын 109

                              2.Төрел сөстерге  домактардан  чогаадыр.

- Мооӊ-биле кичээливис доозулду. Кичээл дээш четтирдим. Байырлыг, уруглар!