внеклассное мероприятие по бурятскому языку
план-конспект занятия (1, 2, 3, 4 класс) на тему

Сагаалганай найр наадан

Зорилго: Буряад арадайнгаа уг изагуур тухай мэдэжэ абаха, түрэл арадайнгаа,  Сагаалганай ёhо заншал hурагшадта гүнзэгыгөөр ойлгуулан, арадайнгаа аман зохёолдо дуратайгаар хүмүүжүүлэн, найр наада үнгэргэжэ, үндэhэн ёhо заншалаа  сахижа ябахыень hургаха.

Фойе украшен в национальном колорите. Представлена выставка лучших рисунков, поделок, плакат с надписью «Сагаан hараар!», благоухает благовоние.

Звучит песня «Сагаалган» в исполнении Жаргала Бадмацыренова

1 вед: Амар мэндээ, алтан наран,

            Амар мэндээ, сагаан hара!

2 вед: Амар мэндээ аба орон,

           Амар мэндээ, арад олон!

1 вед: Саhа бордоhото үбэлнай

            Сагаа hараяа хүтэлбэ

2 вед: Сэлгеэ hайхан Буряадтамнай

            Сагаалгамнай морилбо

3 вед: Сагаан хуhан сэргэдэмнай

            Сагаалгамнай ерээд бугаа

            Сагаан сэдьхэлhээ бэе бэеэ

            Сагаалганаар золгоел даа

  Булта: Мэндээ!

4 вед: Арюун сагаан hараар!

           Арад зоной найраар!

           Сагаан сэдьхэлhээ бэе бэеэ

            Сагаалганаар золгоёл даа!

Булта: Мэндээ!

3 вед: Гостеприимна традиция наша,

            Чтобы друзьями хорошими стать,

             Гостю подносится  полная чаша

            С лучшим напитком, аршану под стать

4 вед: Хүндэтэ манай айлшад!

           Сагаан һарын тэмдэг болохо

           Сагаан эдеэгээр таанараа угтанабди.

(преподношение молока родителям, учителям и т.д.)

1 вед: Одоол энэ найртамнай,

Айлшан боложо мүндэлһөөр,

Арбан хоёр жэлэймнай

Амитад булта уряалтайл.

2 вед: Благословен восточный календарь,

12 разных он годов вмещает

И каждый год каким-нибудь

Животным выступает.

Булта: Угтая!

(Дети выходят в масках животных и рассказывают о себе)

Хулгана: Алтан дэлхэйдэ нютагтай,

Арбан зүгөөр гүйдэлтэй,

Арбан хоёр жэлэй аха заха

Ама сагаан Хулгана жэлби. (бүмбэрэн хатарна)

Yхэр: Аргай, даргай эбэртэй,

Аса дүрбэн туруутай,

Аажам алхалан ябадаг

Алтан һүтэй Yхэр жэлби. (мөөрэнэ)

Бар: Арын модондо байратай,

Арбан зургаан араатай,

Амитан бүхэниие айлгадаг

Алаг эреэн Бар жэлби. (эрхирнэ)

Туулай: Будан, будан буудалтай,

Буурал, һаарал үнгэтэй,

Бүмбэр- бүмбэр гүйдэлтэй,

Бүгэдэндэ һайшаалтай

Туулай жэлби (дэбхэрэн хатарна)

Луу: Агаар тэнгэреэр дүүлэдэг,

Алтан бүмбэгэ толгойтой,

Аянгын һомо гүйлгэдэг,

Абарга хүсэтэй Луу жэлби. (хотирно, бэтирнэ)

Морин: Дуутай дүрбэн туруутай

Дурам хара нюдэтэй,

Түүрээн, түүрээн хатардаг,

Түрын хүлэг Морин жэлби. (инсагаална)

Хонин: Дун сагаан бэетэй,

Дугын сагаан һүүлтэй,

Даржаганатар маарадаг,

Дурасхал ехэтэй

Хонин жэлби. (маарана)

Бишэн: Yндэр модондо байратай,

Yзэм жэмэс эдисэтэй,

Уулзаһан бүгэдые дууряадаг,

Yзэмжэ муутай Бишэн жэлби. (дэбхэрнэ, собхорно)

Тахяа: Сахир мэлигэр үндэгэтэй,

Сахариг түхэреэн нюдэтэй,

Саг сагтаа донгододог

Саган алаг Тахяа жэлби (ку-ка-ре-ку гэжэ хуугайлна)

Нохой: Хон-хон дуутай,

Хондолой дээрээ дэгээтэй,

Хото хорёо һахидаг,

Хүл хурдан Нохой жэлби (хусана)

Гахай: Газаагуур зайха дуратай,

Газар малтаха ажалтай,

Гангир, хангир абяатай,

Галбагар һанжадаг шэхэтэй,

Гайхал ехэтэ Гахай жэлби (хоршогононо)

(Звучат фанфары. Вперёд выходят дети в масках Хонин и Бишэн)

Хонин: Битнай албан ажалаа дүүргэбэ гээшэб. Мүнөө гал Улаан Бишэн жэлдээ тушаал засагаа  үгэхэм (хадагаар золгоно)

Он жэлэй ошохо бүри

Омог дорюун зандаа

Ухаан һонор, түгэлдэр,

Урматай, баяртай хододоо

Сагаалганай ёһые

Сахижа, үргэжэ ябахыетнай

Залуу таанадтаа

Захяа болгон дамжуулнаб.

Бишэн: Гаража байһан шэнэ жэлдэ

Газар дайдамнай үрэжэлтэй байг

Гараһан жэлнай гэр бүхэндэ

Зол жаргалай гэрэлээр сасарһай

4 вед:  Баян Буряад нютагтамнай

Баатар хүбүүд байха лэ,

Уужам буряад нютагтамнай

Уян нугархай басагад байха лэ.

(Выходят победители конкурса «Баатар – Дангина» визитная карточка)

1 вед: Буряад угсаатамнай эртэ урда сагһаа хойшо хүндэтэй айлшанда хадаг баридаг заншалтай.

Хадагтай 5 һурагшад гарана:

1һурагша: Ухаантнай хүхэ огторгойдо адли уужам байг!

2 вед: Хүхэ хадаг – мүнхэ тэнгэриин үнгэтэй, энхэ тайбанай хүсэлтэй.

2 һурагша: Шарайтнай улаан сэсэгтэ адли сэбэрхэн байг!

3 вед: Улаан хадаг – гал гуламта бадарган дээшэлүүлхын хүсэтэй

3 һурагша: Зүрхэнтнай шара наранда адли дулаан байг!

4 вед: Шара хадаг – бүхы мууе зайсуулхын, бурхан шажанаа үргэхын хүсэлтэй.

4 һурагша: Yри хүүгэднай ургажа байһан ногоон талада адли баян байг!

1 вед: Ногоон хадаг – дэлгэрхын, арьбажахын, баяжахын хүсэлтэй.

5 һурагша: Сэдьхэлтнай һүндэ адли сагаан байг!

2 вед: Сагаан хадаг – эхын һүнэй үнгэтэй, буянтай, харгы һайн, арюун байха гэһэн хүсэлтэй. (хадагтай һурагшад ябана)

3 вед: Летите, лебеди, летите!

            Несите людям весть,

            Что у бурят есть свои обычаи!

            Летите, тьмы рассеивая мрак!

            Летите, развеваясь, как хадак.

Хун шубуунай хатар. (исполняет Шандибаева Амида 3 кл.)

4 вед: Сагаалган – саган эдеэнэй найр. Энэ үдэр олон  үдэртэ хүрэхөөр заншалта эдеэ хоолоо һайнаар бэлдэдэг юм. Сагаан эдеэн гээшэ хүндын түрүү байгаа гэжэ мэдэнэбди. Мүнөө танай анхаралда сагаан эдеэн тухай хөөрөөн. (показ презентации, комментируют дангины 1, 2,3,4 классов)

1 вед: Буряад хубсаһаа үмдэжэ,

Буряад гэрэйнгээ хойморто

Одоол һайханаар ойлгобоб,

Булган захата буряад гээшэб.

2 вед: Шэнын нэгэндэ шэнэ хубсаһаяа үмдэдэг заншал бии. Мүнөө танай анхаралда сагаан һарын һайндэртэ бэлдэһэн хубсаһаяа харуулхамнай. (дефиле нарядов)

3 вед: «Баатар – Дангина 2016» конкурсын дипломант Балданова Азияна «Тэрэнги» гэһэн дуу бэлэг болгон барина.

4 вед: Ямар сэсэг hайхан бэ?

Булта: Ягаан сэсэг hайхан даа!

4 вед: Ямар наадан hайхан бэ?

Булта: Ёохор наадан hайхан даа!

1 вед: Сагаан hара гаража,

Сагаалгамнай эхилбэ.

Сарюун нухэд сугларжа

Ёохорложо наадая!

(бүхы һурагшад ба багшанар ёохор хатарнад)

2 вед: Арад зондоо Сагаан һараар

Аза жаргал үреэел даа

Арад зомнай жаргалтай байг,

Адуу малнай арьбантай байг,

Хүбүүд басагад бэлигтэй байг,

Хүгшэд, үбгэд буянтай байг!

3 вед: Томой дээрэхи тэнгэримнай

Тортоггүй хүхэржэ байг лэ,

Табан сонхото гэртэмнай

Тайбан жаргал дэлбэржэ байг лэ!

4 вед: Гараһан энэ шэнэ жэлдэ

Газар дайдамнай үрэжэлтэй байглэ!

Хүн бүхэн  - хүгшэн залу илгаагүй

Хүнгэн солбон, энхэ элүүр ябаг лэ!

1 вед: Бадарһан зулын гэрэл мэтэ

Баглаа сэсэгүүдэй үнгэнүүд шэнги,

Буряад арадайнгаа заншал барин

Бултадаа элүүр мэндэ

Yнэр баян ажаһууя!!!