Чуве адынын падежтерге оскерлири. Чангыстын саны.
план-конспект урока

Опубликовано 26.03.2019 - 14:35 - Донгак Зинаида Доржуевна

Чуве адынын падежтерге оскерлири. Чангыстын саны.

Скачать:

Вложение	Размер
tyva_dyl_azhyk_kicheel.docx	21.48 КБ

Предварительный просмотр:

Темазы: Чуве адынын падежтерге оскерлири.Чангыстын саны.

Сорулгазы:

1.Падеж деп чул дээрзин билиндирер болгаш падежтернин айтырыгларын сактып алырынга мергежилгелер чорудар. Адаарынын падежинде чуве адынын домакка ролю.

2.Ооренип турар чуулдерин сайгарып, болуктеп, дненнеп, тунеп билиринге оларнын иштинден кол болгаш чугула чуулдерни тып, тайылбырлаарынга оореникчилерни чанчыктырар.

3.Ном ажыглаарынга чанчыктырар; дылга сонуургалын , номчулга болгаш билиглерже чуткулун хайныктырар.

Дерии: таблица «Чуве адынын падежтери»,экран, проектор, компьютер.

	Кичээлдин чорудуу.	Башкыныӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	Оореникчиниӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	УУД
I.Мотивация. Организастыг кезээ.	Ойнап-хоглеп дыштандывыс. Онза-солун ооредилге далайынче Бугу кушту угландырып Бергелерге торулбайн оорениили. Бот-бодунарже хулумзурунер, чедиишкинни кузенер.	Өѳреникчилерниӊ кичээлге белеткелин хынаар. Уругларныӊ хей-адын кодурер, кичээлге белеткээр.	Ажылдаар олудун хынаар, белеткээр.	Сорулганы салып билири.(Р)
II.Актуализация.	1.Онаалга хыналдазы. 2.Чуве адынын дугайында чуну билир сен, чугаала. Дараазында состерни бижээш, айтырыглардан салынар. Ол состерни айтырыглар аайы-биле оскерлирин чуу деп адап болурул? (билбес бис)	Мурнунда ѳѳренген темазынга даянып алгаш, чаа темаже чоорту кирерин белеткээр «Чуве ады» деп темага билиин катаптадыр Онаалганыӊ шын күсеттингенинин хынаарын организастаар.	Чуве адынын дугайында билиин сактып, катаптаар. Өѳренген билиинге дүүшкен онаалганы кууседир. Онаалганы күүседиринге кандыг дүрүмге даянып алгаш, күүсеткенин тодарадып чугаалаар.	Башкы болгаш эштери-биле харылзаалыг ажылдаары.(П) Проблеманы тургузуп , шиитпирлеп билири.(п)
Проблеманы салыры.	Ам чаа харыылаары берге айтырыгга даянып алгаш, кичээлдин темазын, сорулгазын тодарадынар.	Проблемалыг (харыылаары берге айтырыг) байдалды тургузар.	Чугаага киржир. Бодунун бодалын чугаалаар.	Бодалын шын дамчыдып билири.(к)
Чаа теманы тодарадыры, тайылбыры. Салдынган проблеманы шиитпирлээри.	1.Кичээлдин сорулгазы: Чуве ады ангы-ангы айтырыгларга харыылаттынып турда канчаар оскерлирин ооренир. Ооредилге номунун 80 дугаар арында 209 дугаар мергежилгени аас- биле куусеткеш , туннелди кылыр. Дурумну номчудар. Оон дузазы-биле чаа теманы уругларга тайылбырладыр. .(Самбырада эталон-биле уругларнын тунээн харыызын дууштуруп, хынаар. Дурумге болгаш онаалгага даянып алгаш, тунелди ундурер. Бодунун дурумун тургузуп, шенээр.	Уругларны ооредиглиг сорулга салырынче углаар.	Башкынын удуртулгазы- биле кичээлдин темазын, сорулгазын шын тодарадып, тургузар	Бергедей берген таварылгадан унеринин аргаларын тып билири.(Р) Эштежип ажылдаарынын дурумнерин сагыыры.(л)
		Өѳренген чуве адынын дугайында билиинге даянып алгаш, ол билиин дам быжыглап, чаа билиглерни ажыдарынче уругларны углаар.	Мергежилге 209-та (арын 80) бердинген онаалганы кууседир. Дурум тургузарынга киржир, дурумну шын кылдыр тургузар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар. Самбырада эталон-биле бодунун харыызын деннеп, туннээр.
Эге быжыглаашкын.	1 Мергежилге 210, арын 80.(Самбырада эталон-биле уругларнын тунээн харыызын дууштуруп, хынаар. 4.Номда дурумну база катап туннеп номчудар. Ном-биле ажыл.	Мергежилгени алган билиинге дууштур кууседиринче уругларны углаар. Ооренген билиинге даянып алгаш, туннел ундуреринче уругларны углаар.	Мергежилгени алган билиинге дууштур кууседир. Ооренген билиинге даянып алгаш, туннел ундурер.	Ооредилге хамаарылгазын куштелдирип, сонуургаары (Л)
Бот ажыл	Болуктеп ажылдаары.1.Мергежилге 213 ар 82 (3-ку бол.) М 215 арын 83(Негелде езугаар кууседир 2 бол). Мергежилге 216, ар 83 (3 болук)	Уругларны билииниӊ деӊнели – биле чарып, болуктеп ажылдаарын организастаар. Болукке ажылдаарынын дүрүмүн катаптадыр.	Бердинген онаалгаларны болук аайы- биле кууседир. Бѳлукке ажылдаар, бодунун бодалын шынзыдып, түӊнээр.	Демнежилге ажылы: эрткен темага хамаарыштыр бижилгелерни аразында айтыржып, арга-суме катчып, ол ышкаш кылыр ажылды улежип билири. Бодунун болгаш эштеринин ажылын унелеп билири. К.Л.
Рефлексия. Туннел.	Чуну билип алдынар? Салган сорулгавыс куусеттинген бе? Чуу берге болду? Чуу солун болду? Кичээлдин темазын билип алган мен деп бодап тур сен бе? «?»- Чуу-даа билбедим. « . »-Билип алдым «!»-Ийе. Оон-даа хойну билип алыксап тур мен. Онаалга Шилилгелиг онаалга . Мергежилге 217,218,арын 84	Уругларнын кичээнгейин тончу туннелче угландырар. Кичээлдин темазын билип алганынга бодунун билиин шын тодарадып, ону унелээринче уругларны углаар.	Кичээлдин темазын билип алганынга тѳнчу түӊнелди үндүрер.	Бодунун болгаш оорунун ажылын унелеп, билири.(р)
		Онаалганы канчаар күүседириниӊ тайылбырын чорудар. Мергежилге 217,218,арын 84.	Бажынга онаалгазын бижиир. Чурук-биле чугааны тургузар.

Темазы: Чуве адынын падежтерге оскерлири. Чангыстын саны.

Сорулгазы:

1.Падеж деп чул дээрзинге билиин быжыглап катаптаар болгаш падежтернин айтырыгларын сактып алырынга мергежилгелер чорудар.

3.Ном ажыглаарынга чанчыктырар; дылга сонуургалын , номчулга болгаш билиглерже чуткулун хайныктырар.

Дерии: таблица «Чуве адынын падежтери», экран, проектор, компьютер.

	Кичээлдин чорудуу.	Башкыныӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	Оореникчиниӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	УУД
I.Мотивация. Организастыг кезээ.	Ойнап-хоглеп дыштандывыс. Онза-солун ооредилге далайынче Бугу кушту угландырып Бергелерге торулбайн оорениили. Бот-бодунарже хулумзурунер, чедиишкинни кузенер.	Өѳреникчилерниӊ кичээлге белеткелин хынаар. Уругларныӊ хей-адын кодурер, кичээлге белеткээр	Ажылдаар олудун хынаар, белеткээр.	Сорулганы салып билири.(Р)
II.Актуализация.	1.Онаалга хыналдазы. 2.Чуве адынын дугайында чуну билир сен, чугаала. Дараазында состерни бижээш, айтырыглардан салынар. Ол состерни айтырыглар аайы-биле оскерлирин чуу деп адап болурул? (Падежтерге оскерлири.) Ол состернин падежтерге оскерлип тургаш кандыг кожумактар турарын тодарадып корунер. (Билбес бис. Биске берге-дир)	Бажынга онаалгазын удур-дедир хынажыр ажылче уругларны углаар.	Бажынга онаалгазын удур-дедир хынажыр.	Башкы болгаш эштери-биле харылзаалыг ажылдаары.(П) Проблеманы тургузуп , шиитпирлеп билири.(п)
II.Актуализация.		Мурнунда ѳѳренген темазынга даянып алгаш, чаа темаже чоорту кирерин белеткээр. Чувен адынын падежтеринин дугайында билиин хынаарынга онаалгаларны оореникчилерге куусеттирер.	Чувен адынын падежтеринин дугайында билиин сактып, катаптаар. Өѳренген билиинге дүүшкен онаалганы кууседир. Бердинген состерге торел состерни тып бижиир.
Проблеманы салыры.	Ам чаа харыылаары берге айтырыгга даянып алгаш, кичээлдин темазын, сорулгазын тодарадынар.	Проблемалыг байдалды тургузар. Кичээлдин темазын,сорулгазын тодарадырынче оореникчилерни углаар.	Башкынын удуртулгазы- биле кичээлдин темазын, сорулгазын шын тодарадып, тургузар. Чугаага киржир. Бодунун бодалын чугаалаар.	Бодалын шын дамчыдып билири.(к)
Чаа теманы тодарадыры, тайылбыры. Салдынган проблеманы шиитпирлээри.	1.Кичээлдин сорулгазы: Чуве ады ангы-ангы айтырыгларга харыылаттынып турда канчаар оскерлирин ооренир. Ооредилге номунун 80 дугаар арында 209 дугаар мергежилгени аас- биле куусеткеш , туннелди кылыр. Дурумну номчудар. Оон дузазы-биле чаа теманы уругларга тайылбырладыр. (Самбырада эталон-биле уругларнын тунээн харыызын дууштуруп, хынаар. Дурумге болгаш онаалгага даянып алгаш, тунелди ундурер. Бодунун дурумун тургузуп, шенээр.	Өѳренген «Чуве адынын падежтерге оскерлиринин » дугайында билиинге даянып алгаш, ол темага билиин делгемчидеринче уругларны углаар. Дурумну тодарадып билиринче уругларнын билиин, кичээнгейин углаар.	Өѳренген «Чуве адынын падежтерге оскерлиринин » дугайында билиинге даянып алгаш, ол темага билиин делгемчидер Дурум тургузарынга киржир, дурумну шын кылдыр тургузар Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар. Самбырада эталон(майык)-биле бодунун харыызын деннеп, туннээр.	Бергедей берген таварылгадан унеринин аргаларын тып билири.(Р) Эштежип ажылдаарынын дурумнерин сагыыры.(л)
Эге быжыглаашкын.	Мергежилге 210, арын 80.(Самбырада эталон-биле уругларнын тунээн харыызын дууштуруп, хынаар. 4.Номда дурумну база катап туннеп номчудар. Ном-биле ажыл.	Мергежилге 210, арын 80.(Бердинген домактарны номчааш, негелдези ёзугаар кууседиринче уругларны углаар. Ооренген билиин быжыглаары-биле ажылды уругларга куусеттирер. Ооренген чуулун туннеп чугаалаарынче ооредип, углаар.	Мергежилге 210, арын 80.(Созуглелди номчуур, негелдези ёзугаар кууседир. Билип алаган билииинге даянып алгаш, бодунуӊ кылган ажылын шынзыдар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар	Ооредилге хамаарылгазын куштелдирип, сонуургаары (Л)
Дыштанылга минутазы.		Дыштанылга минутазын солун, дээштиг клдыр организастап чорудар	Мергежилгелерни кылыр.
Бот ажыл	Болуктеп ажылдаары.1.Мергежилге 213 ар 82 (3-ку бол.) М 215 арын 83(Негелде езугаар кууседир 2 бол). Мергежилге 216, ар 83 (3 болук)	Уругларны билииниӊ деӊнели – биле чарып, болуктеп ажылдаарын организастаар. Болукке ажылдаарынын дүрүмүн катаптадыр.	Бердинген онаалгаларны болук аайы- биле кууседир. Бѳлукке ажылдаар, бодунун бодалын шынзыдып, түӊнээр.	Демнежилге ажылы: эрткен темага хамаарыштыр бижилгелерни аразында айтыржып, арга-суме катчып, ол ышкаш кылыр ажылды улежип билири. Бодунун болгаш эштеринин ажылын унелеп билири. К.Л.
Рефлексия. Туннел.	Чуну билип алдынар? Салган сорулгавыс куусеттинген бе? Чуу берге болду? Чуу солун болду? Кичээлдин темазын билип алган мен деп бодап тур сен бе? «?»- Чуу-даа билбедим. « . »-Билип алдым «!»-Ийе. Оон-даа хойну билип алыксап тур мен.	Кичээлдиӊ сорулгазынга дүүштур чедип алган чедиишкиннерге даянып алгаш, беседаны чорудар.Уругларны кичээлдин эгезинче дедир ээлдирип, кичээл эгезинде кылып чадап каан ажылын чедир күүседирин сумелээр.	Кичээлде бодунун күүсеткен ажылынын тѳнчу түннелин шын тодарадыр. Эгезинде бергедешкен айтырыынче ээп кээп, ону ѳѳренип алган билиинге даянып алгаш, кууседип, шынзыдар.	Бодунун болгаш оорунун ажылын унелеп, билири.(р)
Бажынга онаалга.	Онаалга. Мергежилге 217,218,арын 84	Онаалганы канчаар күүседириниӊ тайылбырын чорудар. Мергежилге 133,134,арын 48. Тайылбырны чорудар.	Бажынга онаалгазын бижиир.