Рабочая программа по татарскому языку
календарно-тематическое планирование (1 класс) по теме

Муниципальное образовательное учреждение  

«Начальная общеобразовательная школа села Янцобино» Кукморского муниципального района

Республики Татарстан

      «Рассмотрено»                                                                            «Согласовано»                                                                «Утверждено»                  

     Руководитель МО                                                                        Заместитель директора                                                  Директор школы

      _______/Хакимуллина Р.Ф./                                                       по УР МБОУ СОШ с. Б.Кукмор                                  МБОУ СОШ с. Б.Кукмор

     Протокол № _____от                                                                    __________ /Туктамышева Л.П./                                         ________/Назипов Г.Г./

     «_____» ________2011 г.                                                              «_____» ________2011 г.                                                     Приказ № ________от

                                                                                 «_____» __________2011г.

Рабочая программа

Ахметзяновой Руфии Ришатовны

учителя высшей квалификационной категории

                                                                              по татарскому языку  для 1 класса

                                                                                       Рассмотрено на заседании

                                                                                   педагогического совета

                                                                                    протокол № ________от

                                                                                    « _____» ________2011г.

                                                                                                            2011-2012 учебный год

Татар теле

Аңлатма язуы

З.И.Җамалетдинова  авторлыгындагы Татар теле дәреслеге буенча төзелгән  программа

Милли мәктәптә укыту-тәрбияләү процессын оештыру укытыла торган фәннәр системасына нигезләнгән. Аларны үзләштерүче укучылар хәзерге белем бирү нигезләрен өйрәнәләр, шулай ук тиешле дәрәҗәдәге психик үсешкә ия булалар.

Укытыла торган фәннең үзәге булып программа тора. Ә программа — үзләштерергә тиешле белем һәм куллана белү тасвирламасы. Аның буенча укыту сроклары һәм уку про цессының башка моментлары билгеләнә. Программага карап билгеле бер типтагы фикерләү проектлаша. Ә фикерләү тибы тәкъдим ителгән уку материалын үзләштергәндә формалаша. Шуңа күрә программа төзү мәсьәләсе методик тәрбия систе масында тамырдан һәм комплекслы программа итеп кара лырга тиеш.

Бу программа психология фәннәре докторы Ә. 3. Рәхимовның психодидактика фәнни концепциясенең иҗади үсеш тех нологиясенә нигезләнеп язылды һәм А. Ш. Нурмөхәммәтованың әлифба дәреслегенең дәвамы күздә тотылды. Программа үсешне булдырып укыту өчен әһәмиятле булган мәсьәләне хәл итүгә юнәлдерелгән.

Татар теле курсының бурычы — аңлап һәм дөрес укырга, сөйләргә, грамоталы язарга һәм китап белән эшләргә өйрәтү.

Балаларны укырга-язарга өйрәтү уку елының I—III чирекләрендә тәмамлана. Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә карап, әлеге чорны 10—15 көнгә элегрәк тә төгәлләргә мөмкин. Бу вакыт эчендә балалар фонемаларны дөрес ишетергә, укырга, язарга һәм сөйләргә өйрәтелгән була. Ә инде иҗади үсеш технологиясендә эшләгәндә укучыларда уку эшчәнлеге дә бу чорга формалаша башлый, чөнки бала бу этапта инде эзләнүче позициясенә баскан була.

Беренче сыйныфтан ук балаларны дөрес язуның гомуми принцибын үзуку эшчәнлекләре нигезендә ачу дәрәҗәсенә җиткерү өчен, язарга өйрәтүдә авазлар системасын өйрәнүне салу урынлы. Дөрес язарга өйрәтү фонематик принципка корылган, шуңа күрә укыту процессында сүзне эзләү, атау Функциясен ачыклау һәм сөйләмнән сүзне аерып алу ысулын | кертү мөһим момент булып тора.                

Сүзнең аваз формасын күрсәтү, аваз төзелешенең моделен бирү, иҗек төзү функциясен үзләштерү сүзне хәрефләр белән дөрес язу ысулын ачыклауга китерә. Монда инде орфограмма төшенчәсе кертелә.

Грамотага өйрәтү чорында ук [о], [ө], [э], [ү] авазларының хәрефләр белән тамгалану үзенчәлекләрен үзләштерәләр. [й] авазын хәрефләр белән билгеләү шартларын, ъ һәм ь хәрефләренең эшләрен күзәтәләр.

Традицион методикадан аермалы буларак, ь хәрефе иң элек я, ю хәрефләренең дөрес укылышын күрсәтүче буларак кертелә.

[к], [г], [ң], [г] авазларыннан алда [ң] авазы килгән очрак лар карала.

[в], [w], [һ] авазларын өйрәнүдә зур эш башкарыла.

1 нче һәм 3 нче сыйныфның беренче яртыеллыгында фоне тика тирәнтен өйрәтелә, катлауландырыла. Өченче сый ныфның икенче яртыеллыгында һәм дүртенче сыйныфта орфограммаларны кабатлау системалы рәвештә күнегүләргә кертелә. Күнегүләр фонетика, грамматика белән тыгыз бәйләнештә өйрәнелергә тиеш дигән принциптан чыгып төзелә. Грамматик формаларны өйрәнү, грамматиканы белү өчен генә булмыйча, ә шул формаларны сөйләмдә дөрес куллану, дөрес әйтү һәм дөрес язу максатларын берләштерүне күздә тота. Монда сүзләрнең дөрес язылышын үзләштерү сү:з төркемнәренең төрләнешенә, кушымчалар язылышының морфологик принципка нигезләнүенә бәйле.

Программада сүз лексик һәм грамматик планда карала, сүзлек эше аеруча зур урын алып тора. Һәр дәрестә 1-2 яңа сүз бирелә, 10 дәрес үткәннән соң ул сүзләрне үзләштерү дәрәҗәсен тикшерергә мөмкин. Сүзлек өстендә эш планлы һәм системалы үткәндә генә аның нәтиҗәсе күренә.

Грамоталы язуның тагын бер өлеше булып сүз төзелешен ныклы үзләштерү тора. Сүзләрнең тамырын һәм кушымчасын билгеләү ысулы «Сүз төркемнәре» кебек зур теманы аңлап үзләштерүгә нык булышачак.

4 нче сыйныфта өйрәнелгән материалны ныгыту һәм бәйләнешле сөйләм

телен үстерү дәресләренә зур урын бирелә.  

Контроль диктант өчен нормалар

          Изложениеләр өчен текстларның күләме һәр сыйныфта 15-20 сүзгә артыграк була.

          Билгеле бер теманы үтеп бетергәннән соң, язма эшләр бер-бер артлы бирелә, чөнки укучылар үзләренең белемнәрен тикшерхгә һәм яңа шартка күчерергә психологик яктан әзер булалар.

             Башлангыч мәктәп, балаларны камил шәхес итеп тәрбия ләүгә нигез салу    белән бергә, аңлы рәвештә уку, грамоталы язу, бәйләнешле сөйләм теле үстерү һәм башка төрле күнек мәләрне ныклы итеп формалаштырырга тиеш.

          Ана теле дәресләрендә укучылар татар теленең тамгалар системасы булып торганлыгын һәм аның аралашу чарасы икәнлеген дә өйрәнәләр.

         Иҗади үсеш технологиясе әйтелгән бурычларга уку эшчәнлеге формалаштыруны да өсти. Димәк, уку-укыту программасы шушы бурычларның барысының да үтәлүен тәэмин итәргә тиеш. Иң мөһиме — бу бурычларны тулы бер система итеп күрер өчен, әйдәп баручы төп бурычны ачыклау. Иҗади үсеш технологиясендә шундый бурыч — балаларда уку эшчәнлеге булдыру. Димәк, калган бар мәсьәләләр әйдәп баручы бурыч тирәсенә туплана.

          Уку эшчәнлеге формалашсын өчен, укучы дәрестә эзләнүче позициясенә басарга тиеш. Шулай булганда гына ул, дөрес язу гамәленең гомуми принципларын үзләштергәннән соң, һәр авазны аңлы рәвештә хәреф белән билгеләргә сәләтле була. Беренче сыйныфтан ук балаларны дөрес язунын гомуми прин цибын үз уку эшчәнлекләре нигезендә ачу дәрәҗәсенә җиткерү максатыннан, язарга өйрәтүнең нигезенә авазлар системасын өйрәнүне салу әһәмиятле.

 Уку эшчәнлеген формалаштыру гамәлләре өч таләпкә җавап бирергә тиеш:

1. гамәл мөмкин кадәр яңа, өйрәнелмәгән булсын;
2. ул балалар ачыкларлык һәм анализларлык гомуми прин ципка таянсын;
3. ә бу принцип төшенчәләр системасы тәшкил итәргә һәм укучыларга гамәли мәсьәләләрне чишү ысулларын төзергә ярдәм итәргә тиеш.

  Күп кенә балалар мәктәпкә килгәндә үк уку һәм аралашу күнекмәләренә беркадәр ия булалар. Ә менә дөрес язу гамәле барлык балалар өчен дә принципиаль яңа була. Бу гамәл ни гезендә язуның гомуми принцибы ята. Дөрес язуга өйрәтү фонематик принципка корылган булса, грамотага өйрәтүнең башлангыч этабында язуның гомуми принцибын ачыклау мөмкинлеге туа.

       Ниһаять, дөрес язу гамәле, грамматик, семантик һ. б. мө нәсәбәтләр белән бәйле булганлыктан, язуның фонематик принцибын ачыклаучы, конкретлаштыручы төшенчәләр систе масында эзләнергә, күзәтүләр үткәрергә мөмкинлек бирә. Программада язуның фонематик принцибын ачыклаучы төшенчәләр һәм дөрес язу ысуллары бирелә. Бу эш сүзне эзләү, өйрәнү объекты итеп танудан башлана.

       Сүзнең атау функциясен һәм сөйләмнән (җөмләдән) сүзне аерып алу ысулын кертү — башлангыч этапның мөһим моменты.

   Алга таба сүзнең аваз формасы күрсәтелә һәм сүзгә аваз анализы ясау ысуллары формалаштырыла. Монда сүз авазлар эзлеклелеге итеп кабул ителә, сүзнең аваз төзелешен күрсәткән моделе бирелә.

   Сүзнең аваз төзелеше белән мәгънәсе арасындагы бәйләнеш ләрне өйрәнү авазларның билгеләрен (тартык — сузык, калын — нечкә, яңгырау — саңгырау) үзләштерүгә китерә. Иҗекнең иң кечкенә әйтү берәмлеге булуын һәм сузыклар ның иҗек төзү функциясен үзләштерү аваз системасын өйрәнүне йомгаклый.

   Шуннан соң укучылар алдында сүзне хәрефләр белән язу ысулын ачыклауга юнәлтелгән гамәли мәсьәлә кую мөмкинлеге туа. Хәрефләрне сүзнең аваз схемасына кую аларның тамгалау функциясен аңларга ярдәм итә. Шул нигездә сузык аваз хәрефләренә ориентлашып уку ысулы кертелә. Шулай итеп, укырга һәм язарга өйрәтү берьюлы гамәлгә ашырыла.

    Хәрефләр белән эшләүнең беренче адымнарыннан ук уку чылар язылыш әйтелешкә бәйле булмаган очракларны күрәләр (баш хәреф, сүзләрнең аерым язылуы, җөмлә ахырында нокта). Язуның бу элементлары орфограмма төшенчәсенә кертелә һәм язуга орфографик гамәл характеры бирә.

    Грамотага өйрәтү чорында ук укучылар [о], [ө], [э],[w], авазларының хәрефләр белән тамгалану үзенчәлекләре белән очрашалар, [й] авазының хәрефләр белән тамгалану шарт ларын, ъ һәм ь хәрефләренең эшләрен күзәтәләр. Традицион методикадан аермалы буларак, ь иң элек я, ю хәрефләренең дөрес укылышын күрсәтүче билге буларак кертелә. (Мәсәлән, [йа] һәм [йә] кушылмалары икесе дә я хәрефе белән тамгалана. Шулай булгач, язылган сүздә бу кушылмаларны ничек укырга: яп ул [йап]мы, әллә [йәп]ме?)

        [к],  [F], [к],  [г],  авазларыннан алда [ң] авазы килгән очраклар (я[ң]гыр, я[ң]гын) икенче сыйныфта бирелә. Шулай итеп, беренче — икенче сыйныф ахырына татар теленә хас орфограм маларның барысы да өйрәнелә. Өченче—дүртенче сыйныф ларда бу белемнәр үзләштерү дәрәҗәсенә җиткерелә, дөрес язу күнекмәләре формалаштырыла. Өченче — дүртенче сыйныф ларда фонетикага аерым дәресләр бирелми, орфограммаларны кабатлау системалы рәвештә күнегүләргә кертелә.

    Милли мәктәптә укыту-тәрбияләү процессын оештыру укытыла торган фәннәр системасына нигезләнгән. Аларны үзләштерүче укучылар хәзерге белем бирү нигезләрен өйрәнәләр, шулай ук тиешле дәрәҗәдәге психик үсешкә ия булалар.

     Укытыла торган фәннең үзәге булып программа тора. Ә программа — үзләштерергә тиешле белем һәм куллана белү тасвирламасы. Аның буенча укыту сроклары һәм уку про цессының башка моментлары билгеләнә. Программага карап билгеле бер типтагы фикерләү проектлаша. Ә фикерләү тибы укучыларның тәкъдим ителгән уку материалын үзләш тергәндә формалаша..

     Бу программа психология фәннәре докторы Ә. 3. Рәхимовның психодидактика фәнни концепциясенең иҗади үсеш тех нологиясенә нигезләнеп төзелде

     Татар теле курсының бурычы — аңлап һәм дөрес укырга, сөйләргә, грамоталы язарга һәм китап өстендә эшләргә өйрәтү.

              2 нче сыйныфның беренче яртыеллыгында фонетика тирәнтен өйрәтелә, катлауландырыла. Ә өченче сыйныфның икенче яртыеллыгында һәм дүртенче сыйныфта орфограмма ларны кабатлау системалы рәвештә күнегүләргә кертелә. Күнегүләр фонетика, грамматика белән тыгыз бәйләнештә өйрәнелергә тиеш дигән принциптан чыгып төзелә. Грамматик формаларны өйрәнү, грамматиканы белү өчен генә булмыйча, ә шул формаларны сөйләмдә дөрес куллану, дөрес әйтү һәм дөрес язу максатларын берләштерүне күздә тота. Монда сүзләрнең дөрес язылышын үзләштерү сүз төркемнәренең төрләнешенә, кушымчалар язылышының морфологик прин ципка нигезләнүенә бәйле.

      Программада сүз лексик һәм грамматик планда карала, сүзлек эше аеруча зур урын алып тора. Ьәр дәрестә 1—2 яңа сүз бирелә, 10 дәрес үткәннән соң ул сүзләрне үзләштерү дәрәҗәсен тикшерергә мөмкин. Сүзлек өстендә эш планлы һәм системалы үткәндә генә аның нәтиҗәсе күренә.

      Грамоталы язуның тагын бер өлеше булып сүз төзелешен ныклы үзләштерү тора. Сүзләрнең тамырын һәм кушымчасын билгеләү ысулы «Сүз төркемнәре» кебек зур теманы аңлап үзләштерүгә нык булышачак.

     4 нче сыйныфта өйрәнелгән материалны ныгыту һәм бәй ләнешле сөйләм телен үстерү дәресләренә зур урын бирелә.

     Иҗади үсеш технологиясе белән укытканда, грамоталы язуга өйрәтү белән бер рәттән язу темпын үстерүгә дә игътибар ителә. Язу темпы өстендә нигездә татар һәм рус теле дәреслә рендә максатчан эш бара.

       Ә инде елга өч тапкыр (сентябрь, декабрь, апрель айларын да) язу темпы үсеше тикшерелә.

       Күчереп язу өчен укучыларга яхшы таныш текст бирелә. Эшкә керешкәнче текст укыла, эчтәлеге аерым биткә (махсус дәфтәр тотылса, бигрәк тә яхшы) языла.

              Тикшерү түбәндәгечә эшләнә.

              а) Укучы күрсәтелгән текстны 3 минут дәвамында яза. (Нәтиҗә ясаганда, баланың эшен бәяләгәндә ямьсез, шапшак  язу исәпкә алынмый.)

              Дөрес күчерелгән хәрефләр күләме 3 кә бүленә.

              б)Мөмкин хәтле кечкенә күләмле текст бирелә. Ьәркемнең язу вакыты (t) теркәлә:

Q  = V (язу).

 t

              в) Җөмлә бирелгәндә дә язу вакыты ачыкланырга мөмкин-

Q = V.           t          

                        Язу темпы нормасы

               Язу темпын үстерү каллиграфия кагыйдәләрен бозып кер телми. Матур язу күнегүләрен кертү дәрестә өйрәнелә торган грамматик материал белән бәйле бара.

               Күчереп язулар, диктантлар, өйрәтү характерындагы изложениеләр, сочинениеләр татар теле дәресләрендә үткәрелә торган төп язма эш төрләренә керә.

Сүзлек диктанты өчен якынча нормалар

Изложениеләр өчен текстларның күләме һәр сыйныфта 15—20 сүзгә артыграк була.

           Билгеле бер теманы үтеп бетергәннән соң, эшләр бер-бер артлы бирелә, чөнки укучылар үзләрен белем тикшерүгә әзерләп куйган булалар.

Еллык сәгатьләр саны – 99 сәг.

Атналык сәгатьләр саны – 3 сәг.

1 чирек – 27 сәг

2 чирек – 21 сәг.

3 чирек – 27 сәг.

4 чирек – 24 cәг.