Литературное чтение на родном языке
рабочая программа по чтению (4 класс)

Татарстан Республикасы Кукмара муниципаль районының

“Г.Х. Хабибрахманов исемендәге Олыяз авылы урта гомуми

 белем бирү мәктәбе “  

башлангыч сыйныф укытучысы

Гаязова Гөлфия Рәфкать кызының

4 б сыйныфы өчен әдәби укудан

 2016-2017 нче уку елына

эш программасы

Педагогик совет утырышында  кабул ителде:

Беркетмә № 1

27 нче август 2016 нчы ел

2016-2017 нчы уку елына 4-б сыйныфы өчен

”Әдәби уку ” фәненә аннотация

4-б сыйныфына әдәби уку фәненнән 102  сәгать каралган. Атнага  3 сәгать.

Дәреслек: Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә. Г.Мөхәммәтҗанова, “Әдәби уку”дәреслеге,  1, 2 кисәк, 3 кисәк – дәреслек –хрестоматия. Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2014 нче ел.

Максат:

укучыларда татар әдәбиятыннан беренчел мәгълүматлар, күзаллау булдыру, әдәби әсәрләрне аңларга һәм кабул итәргә өйрәтү, логик фикерләү сәләтен камиләштерү, рухи дөньяларны баету.

Бурычлар:

• Әдәби әсәрләрне дөрес, сәнгатьле,тиз укырга һәм аңларга өйрәтү;
• Әдәби әсәрләр белән эшләү, текст эчтәлеген үз сүзләре белән сөйләү күнекмәсен камилләштерү;
• Мөстәкыйль рәвештә әсәрләрне укырга һәм үзләштерергә күнектерү, китапка кызыксыну булдыру;
• Белемгә омтылыш тәрбияләү, укучының иҗади, логик фикерләвен, хәтерен, эстеттик зәвыгын үстерү, үз-үзен тәрбияләвенә ирешү;
• Әдәби әсәрләрне уку һәм өйрәнү барышында нәни укучыларда рухи һәм әхлакый кыйммәтләр хакында, уңай һәм тискәре сыйфатлар, яхшылык һәм яманлык турында күзаллау булдыру;
• Үз халкыңа, аның асыл сыйфатларына, әдәбиятына, мәдәниятенә, Россия җирлегендә яшәүче башка халыкларның мәдәниятенә, милли әдәбиятларга карата хөрмәт, күпмилләтле илең белән горурлан хисләре тәрбияләү.

Уку предметының планлаштырылган нәтиҗәләре  

Укучылар белергә тиеш : 

• 4-5 татар, рус, чит ил классикларынын исемен, аларның әсәрләрен;
• 1 – 2 балалар журналы һәм газетасының исемен, алардагы рубрикаларны;
• 4-5 хәзерге заман язучысы яки шагыйренең исемен, алар язган әсәрләрне һәм эчтәлеген;
• Үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.

Укучылар башкара алырга тиеш :

1. Әсәрне сүзләрне дөрес итеп әйтеп, кычкырып һәм эчтән укый белү;
2. Әсәрнең темасын, төп мәгънәсен ачыклау, мәгънәви кисәкләргә бүлү, алар арасындагы бәйләнешләрне, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;
3. Төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;
4. Кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;
5. Фольклор жанрларын аеру: хайваннар турындагы, тылсымлы әкиятләрне өйрәнү, мәсәл, хикәя турында күзаллау, халык авыз иҗаты әсәрләре һәм автор әсәрләрен төркемли белү;
6. Әсәр геройларын характерлый белү, авторның үз героена мөнәсәбәтен күрсәтү,  төрле әсәр геройларына чагыштырма характеристика бирү;
7. Укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белу;
8. Сүзлекләрдән файдалану, тематик сүзлекләр төзү;
9. Аерым бер элементы буенча китапта ориентлашырга ойрәтү ( авторы , исеме, “Эчтәлек” бите, иллюстрацияләр)
10. Аерым әсәрләргә аннотация төз

Эш программасының структурасы:

     Аңлатма язуы, предметның укыту планындагы урыны, уку предметының планлаштырылган нәтиҗәләре,  шәхси, метапредмет һәм предмет нәтиҗәләре, универсаль уку гамәлләре формалаштыру,  программа эчтәлеге, календарь-тематик план, укыту-методик кулланмалар исемлеге. Агымдагы контроль  һәм арадаш аттестация эшен бәяләү нормалары.

4 нче класста әдәби укудан   арадаш аттестация эше контроль тест формасында үткәрелә.

Аңлатма язуы

 Максат:

укучыларда татар әдәбиятыннан беренчел мәгълүматлар, күзаллау булдыру, әдәби әсәрләрне аңларга һәм кабул итәргә өйрәтү, логик фикерләү сәләтен камиләштерү, рухи дөньяларны баету.

Бурычлар:

• Әдәби әсәрләрне дөрес, сәнгатьле,тиз укырга һәм аңларга өйрәтү;
• Әдәби әсәрләр белән эшләү, текст эчтәлеген үз сүзләре белән сөйләү күнекмәсен камилләштерү;
• Мөстәкыйль рәвештә әсәрләрне укырга һәм үзләштерергә күнектерү, китапка кызыксыну булдыру;
• Белемгә омтылыш тәрбияләү, укучының иҗади, логик фикерләвен, хәтерен, эстеттик зәвыгын үстерү, үз-үзен тәрбияләвенә ирешү;
• Әдәби әсәрләрне уку һәм өйрәнү барышында нәни укучыларда рухи һәм әхлакый кыйммәтләр хакында, уңай һәм тискәре сыйфатлар, яхшылык һәм яманлык турында күзаллау булдыру;
• Үз халкыңа, аның асыл сыйфатларына, әдәбиятына, мәдәниятенә, Россия җирлегендә яшәүче башка халыкларның мәдәниятенә, милли әдәбиятларга карата хөрмәт, күпмилләтле илең белән горурлан хисләре тәрбияләү.

Предметның укыту планындагы урыны

Әдәби уку филология фәннәре өлкәсенә керә.

Эш программасы атнага 3 сәгать  исәбеннән барысы 102 сәгатькә төзелә.

Уку предметының планлаштырылган нәтиҗәләре  

Укучылар белергә тиеш :

• 4-5 татар, рус, чит ил классикларынын исемен, аларның әсәрләрен;
• 1 – 2 балалар журналы һәм газетасының исемен, алардагы рубрикаларны;
• 4-5 хәзерге заман язучысы яки шагыйренең исемен, алар язган әсәрләрне һәм эчтәлеген;
• Үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.

Укучылар башкара алырга тиеш :

• Әсәрне сүзләрне дөрес итеп әйтеп, кычкырып һәм эчтән укый белү;
• Әсәрнең темасын, төп мәгънәсен ачыклау, мәгънәви кисәкләргә бүлү, алар арасындагы бәйләнешләрне, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;
• Төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;
• Кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;
• Фольклор жанрларын аеру: хайваннар турындагы, тылсымлы әкиятләрне өйрәнү, мәсәл, хикәя турында күзаллау, халык авыз иҗаты әсәрләре һәм автор әсәрләрен төркемли белү;
• Әсәр геройларын характерлый белү, авторның үз героена мөнәсәбәтен күрсәтү,  төрле әсәр геройларына чагыштырма характеристика бирү;
• Укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белу;
• Сүзлекләрдән файдалану, тематик сүзлекләр төзү;

• Аерым бер элементы буенча китапта ориентлашырга ойрәтү ( авторы , исеме, “Эчтәлек” бите, иллюстрацияләр)
• Аерым әсәрләргә аннотация төзү.

Шәхси, метапредметлы һәм предметлы  нәтиҗәләр

Шәхси нәтиҗәләр:

- Туган республикага, туган илгә, халкына, ил тарихына карата гражданлык нигезләре, үз милләтен ярату, татар булуы белән горурлану хисләре формалаштыру;

-  табигать, халык, культура, дин төрлелеген берләштергән дөньяга социаль караш формалаштыру;

- башка халыкларның культурасына, тарихына хөрмәтле караш, башкалар фикеренә карата түземлелек формалаштыру;

-  укучының тоткан урынын, укучы ролен кабул итү, укуга карата кызыксыну уяту, укуның шәхсән мәгънәсен аңлауны формалаштыру;

-  әхлакый нормаларны кузаллауга нигезләнеп, укучының үз эшләгән эшләре өчен шәхси җаваплылыгын, мөстәкыйльлеген үстерү;

- эстетик ихтыяҗ һәм хис формалаштыру;

- башкалар хисен аңлау, кайгырта белү, шәфкатьлелек, мәрхәмәтлелек, әхлакый хисләрен үстерү;

- балаларның дуслары, олылар белән хезмәттәшлек итү күнекмәләрен формалаштыру, конфликтлы ситуацияләрне булдырмау һәм алардан чыгу юлларын таба белүләрен үстерү;

-  куркынычсыз һәм сәламәт яшәү рәвеше формалаштыру, төрле тормыш ситуацияләренә һәм әдәби әсәрләрдәге геройларның гамәлләренә кешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;

-  иҗади хезмәткә, эшнең нәтиҗәсенә мотивация булдыру, материаль һәм рухи байлыкларга сак караш формалаштыру.

Метапредметлы нәтиҗәләр:

- дәреслектә ориентлаша белү;

- шартлы билгеләрнең телен белү;

- рәсем һәм схемалар нигезендә биремнәр үтәү;

- төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;

- материаль объектлар кулланып биремнәр үтәү;

- дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәрендәге мәгълүматлар белән эшли белү.

Предметлы нәтиҗәләр:

-  татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;

-  телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

- татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу.

 Универсаль уку гамәлләре формалаштыру:

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

 ­   Дәреслектә ориенталаша белү;

 ­   Шартлы билгеләрнең телен белү;

• Текстның билгеле бер өзегенә дәреслектән иллюстрация табу;
• Тексттан билгеләнгән өзекне табу;
• Дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәрендәге мәгълүматлар белән эшли белү;
• Билгеле бер биремне эшләү өчен мәктәп китапханәсенә бару.
• “Музей йорты”на барып билгеле бер картинаны табу, аны күзәтә һәм анализлый белү;
• Текстта ориентлашу:чагыштыру, сынландыру, контраст урыннарны билгеләү;
• Текст өстендә төрле биремнәр башкару;

Төрле чыганаклар белән эшли белү

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

- кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу;

- гамәлләрне таләп ителгән вакытта башлау һәм тәмамлау;

- үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- эшләнгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү.

Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:

- дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;

- үз уңышларың/уңышсызлыкларың турында фикер йөртү;

- үз мөмкинлекләреңне бәяләү;

- үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;

- мәгънә барлыкка китерү («Минем өчен моның нинди мәгънәсе һәм әһәмияте бар?» - дигән сорау кую).

Коммуникатив  универсаль уку гамәлләре:

- тормыш тәҗрибәсен куллану;

- күршең белән хезмәттәшлек итү.

Программа эчтәлеге

1.Халык авыз иҗаты

Мифлар турында гомуми күзаллау булдыру. Борынгы халыкларның тормышы, кеше һәм табигать арасындагы мөнәсәбәт. Тормыш агачы, тотем хайван һәм үсемлекләр, кешеләрнең аларга карашы, борынгы традицияләрнең сакланышы.

Тылсымлы әкиятләр.

Дөнья турында борынгы күзаллаулар чагылышы. Тылсымлы әкият герое. Тылсым дөньясы, тылсымлы предметлар, сихри саннар, сүзләр, тылсымлы булышчылар. Тылсымлы әкият законнары: әкият герое өеннән чыгып китә, максатка ирешү юлы (тылсым дөньясы, карурманнар аша үтүче юл, сынаулар, тылсымлы булышчы ярдәме, җиңү шатлыгы). Халык әкиятләренең мифлар, легендаларда чагылышы.  

Риваятьләр һәм легендалар.

Риваять һәм легендаларда сөйләнгән геройлар, аларның кичерешләре. Тарихи бәйләнеш. Төрле атамалар, аларның килеп чыгышы. Риваять һәм легендаларда бирелгән вакыйгаларның әкиятләрдә чагылышы.

2. Автор әкиятләре.

Автор әкиятләренең халык әкиятләре белән охшашлыгы (жанр һәм сюжет). Халык әкиятләрендәге тылсым юлы белән җиңүләр, автор әкиятләрендә акыл белән эш итеп уңышка ирешү, ярату һәм яратыла белүнең көче.

3. Фольклор жанрының тормышта, хәзерге вакытта яшәеше.

Халык традицияләре һәм бәйрәмнәр. Символик төшенчәләр. Гимннар (Татарстан гимны). Халык һәм автор әкиятләре.

4. Хикәя.

Хикәя жанры турында күзаллау формалаштыруны дәвам итү. Хикәя геройлары, аларның портрет һәм характер үзенчәлекләре,башкарган  гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырма характеристика. Герой хаарактерының катлаулылыгы, вакыт белән бәйләнеше. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж. Хикәядәге чынбарлык чагылышы. Әдәби тел берәмлекләре.

5. Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында күзаллау формалаштыру.

 Әкият һәм хикәя жанрының композиция үзенчәлеген        күзәтү аша аңлату. Укучы-тыңлаучыга табигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройларының характерын тормыштан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.

6. Шигърият.        

Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып күзаллау. Әйләнә-тирә дөньяның  матурлыгы – шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуына инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет. Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык.  Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны  таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы ( тавышны күтәрү, түбәнәйтү)

7. Библиографик культура

“Эчтәлек” бите белән танышу, аңа карап кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яштәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру; өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәтү. Әсәр авторлары турында мәгълүмат туплау.

8. Уку , сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатле уку күнекмәләре формалаштыру ( интонаия, тон,  темп саклап кычкырып уку). Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда, үз урыныңны белп чират буенча уку. Укылган әсәрә анализ ясау. Уку техникасын үстерү.

Календарь –тематик  планлаштыру

Укыту-методик кулланмалар исемлеге

1. Г.М.Сафиуллина,  Ф.Ф.Хәсәнова, Ә. Г.Мөхәммәтҗанова, “Әдәби уку”дәреслеге,  1, 2 кисәк, 3 кисәк. Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2014нче ел.
2. Г.М.Сафиуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, “Әдәби уку”, укытучылар өчен методик әсбап, 4 сыйныф, Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2014нче ел.
3. Г.М.Сафиуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, “Әдәби уку”, мөстәкыйль эш дәфтәре,  4 сыйныф, Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2014нче ел.

Мәгълүмати-электрон ресурслар:

   1. Татар сайтлары: edu.tatar.ru; belem.ru; org.com

2.tatardeti.blogspot.com/2011/01/blog-post.htm

 3. gzalilova.narod.ru/present_tat.htm

Кушымта №1

Арадаш аттестация өчен тест биремнәренең үрнәк варианты

Әдәби уку фәненнән 4 нче сыйныфта тест формасындагы эш төре сайланды.

Белем һәм күнекмәләрне тикшерү өчен биремнәрне башкаруга 45 мин вакыт бирелә. Тәкъдимителгәнэш 3 өлештән тора. Гомумибелембирүдәүләтстандартына туры килә. Беренче һәм икенче өлеш 9 биремне үз эченә ала (А1-А9) , укучылар алар арасыннан  дөрес дип уйлаган җавапны сайлап алырга тиеш. Икенче өлештә В1-В3 биремнәренә җавапны мөстәкыйль рәвештә формалаштыру һәм язып кую рәвешендә башкарыла. Өченче өлештә укучы хикәя язарга тиеш. Бу тест биремнәре укучыларның 4 сыйныфта үткән темаларны үзләштереп алган  белем күнекмәләрне тикшерүгә нигезләнә.

А1 “Атказанган сандугач” шигырен кем язган?

1) Роберт Миңуллин    2) Разил Вәлиев     3) Равил Фәйзуллин

А2 Кайсы әсәрдә абага чәчәген ашагач, күренми торган буласың, диелә?

1) “Абага”                  2) “Рөстәм маҗаралары”                        3) “Бүген төнлә күккә кара”

А3 К. Насыйриның “Каз итен. Коймакка төреп, каймакка манып ашау” әсәрендә малай нинди?

1) хәйләкәр                            2) тапкыр                             3) комсыз

А4 Әкият фантастикасы һәм тормыш чынбарлыгы берләштереп бирелгән әсәр ничек атала ?

1) әкиятләр

2) хикәятләр

3) легендалар

А5 Резеда Вәлиеваныкы  булмаган әсәрне тап.

1) “Бөтен дөнья ак кына”

2) “Яз галәмәтләре”

3) “Онытма”

А6 Илдус Гыйләҗевның  “Охшашлык” шигырендә кемнәр охшашлыгы  турында сөйләнелә?

1) шагыйрь

2) язучы

3) төзүче

А7 Ләбибә Ихсанованың  әсәре ничек дип атала?

1) “Бүген төнлә күккә кара”

2) “Шомырт чәчәкләре ак кына”

3) “Аккош”

А8  Мөҗәһитнең “Кемнең сайрыйсы килми?” шигырендә ничә герой катнаша?

а) Бер                                    б) Ике                     в)   Өч

А 9 “Урман күле” картинасын кем язган?

А) Рушан Шәмсетдинов                 б) Мәхмүт Усманов                          в) Иван Шишкин

В1   Халык авыз иҗаты әсәрләренең нинди төрләрен беләсең?

В2   Кар турында нинди мәкальләр беләсең?

В3 Нәрсә ул табышмак? Нинди табышмаклар беләсең?

С 1  “Казан” исеме кайдан килеп чыккан? Риваятьләргә таянып, укылган әсәрләрне искә төшереп җавап яз.

Кушымта №2

Бәяләү нормалары һәм критерийлар

А өлешенең  дөрес  сайланган җаваплары 1 балл белән бәяләнә.  В өлешенең  биремнәре өчен 3 әр балл билгеләнелә.

С 1 өлешенә 5 балл билгеләнә. Барысы – 23 балл (100%)

90-100 % эшөчен “5”билгесе

80-90% эш  өчен “4”билгесе

50-80% - “3”билгесе

0-50% - “2”билгесе куела.