разработка урока родного (марийского) языка и литературного чтения.
план-конспект урока по чтению (2 класс) на тему

                                                                                                         Э.М. Калимьянова

Кокымшо классыште  марий йылме да литературный лудмаш урок.                            

               Тема: «Молан тунемнет, тудым шке кидет дене ыште».

       Урокын цельже: у шинчымашым налаш  кызытсе да ончычсо илыш дене  танастарыме негызеш чонымаш.

       Урокын задачышт-влак:

     Обучающий – «Йытын дене мом ыштат?» ойлымашым сылнын лудаш, содержанийым радам дене каласкалаш полшаш; тунемше – влакын шинчымашыштым шараш.

    Развивающий – текстыште тун шонымашым  ойыраш тунеммаш; шонаш да танастараш тараташ.

    Воспитывающий  –  тунемше – влакым кугырак  ен – влакын пашаштым аклаш кумыландаш; йытын дене ыштыме вургемын кужу корныжым шымлымаш паша гоч палдараш.

       Уроклан мо кулеш:

- В.Ф. Сапаев, П.Е. Емельяновын ямдылыме 2 класслан «Лудшаш книга»,

 Н. Лекайнын «Йытын дене мом ыштат?»  ойлымаш;

- мутер пашам эртараш ямдылыме мут – влак;

- А.Н. Петухова «Писын лудаш сайрак улмаш» таблицан книга.

        Оборудований ден материал:

- мультимедийный презентаций; (йытыным удымаш, йытын пеледышан пасу, йытын кылта да тулеч моло);

- аудиозапись: марий сем;

- компьютер;

- йытын ношмо;  йытын уй; муш; вынер; ожнысо да кызытсе йытын гыч ыштыме вургем.

- выставка;

Урокын типше: интегрированный (литературный лудмаш, окружающий мир).

                                  Урокын эртымыже.

           I. Организационный тат.

- Салам лийже, йоча – влак! Таче мемнан урокна молгунамсе семын ок эрте, а изишак вес семын.  Мемнан дек уна – влак толыныт. Нунылан, пырля шинчыме йолташдалан шыман шыргыжалына  да шып олмышкына шинчына. Таче урокыто шуко уым да онайым пален налшаш улына, кудыжо илышыште кулешан. Сандене  тыршен, куанен, урокышто пашам сайын ышташ  кумылдам почса, мутланаш ямде лийза.

       - Йылмым лывыртыме паша (таблицан пособий).

         II.   Монго пашам тергымаш.

     «Изи пашаче» почеламутым  кок тунемше сылнын лудмек,  кок йодышым шындымаш:

- Изи шольыч могай модыш дене модаш йората?

-  Кугу лиймекыже могай пашалан шуманеш?

Нине йодыш – влаклан вашештымек,  калыкмутыш куснымаш:

   - Паша пукша, чикта, сай илаш туныкта. Тиде ойым кузе умыледа?

( Тунемше-влакын вашмутышт).

-  Таче ме адакат пашан кулешлыкше нерген мутланымашым умбакыже шуэна.

         III. Урокын темыжым да цельжым тунемше-влакын шке моштымышт дене рашемдымышт.

          1)Туныктышын торлен увертарымыже.

          2) Тушто. 

- Вуйжым кочкыт, капшым кудалтат, коваштыжым чият. Мо лиеш, палыза.

(Йоча-влакын вашмутышт).  Тиде йытын.

         3) - Йоча-влак, а те йытын нерген мом паледа? Ковада але кочада деч йодышташ  шуденам ыле. Марина Ивановалан мутым пуэна, тудо коваж деч умылен толын.

           (Маринан мутшо).

        4)Туныктышын мутшо: презентацийын слайдшым комментироватлымыже.

 ( Икшыве-влак йытын ношмым шымлат: кучен ончат, вес копаш йоктарен колтат).

   -  Йытыным вес семынже «йудвел порсын» маныт.  Йытын мемнан кундемыштат сайын кушкеш. Ожно ношмыжым кормыж дене кышкеныт, кызыт сеялке дене удат. Тудынат озымжо ужаргын койын лектеш.  Жап эртымек,  канде-канде пеледыш дене пеледалтеш, пеш моторын коеш.

Вара пеледыш олмеш пеш изи шер гай ужар моклака чумырга.  Эркын-эркын шышталге тусым налеш. Шыжым йытыным комбайн дене туредыт, а ожно йытыным кид дене курыныт, кылтам ыштеныт.  Кылтам шогалтылман.

Комбайн йытын ношмым посна пога, кылташте ношмыжо уке.  Ношмо уй заводыш колталтеш.

Кылтам йытын заводыш колтат. Тушто мушым ыштат, мушым  фабрикыш колтат.  Кодшыж гыч пакльым луктыт. Фабрикыште  моткоч кугу машина дене шуртым шудырат, ванерым куат.

Вара вургем ургымо фабрикеш тувырым,  кровать вакшышым да тулеч моло кулешым ургат.

Ончалза, таче мыят арам огыл у тувырым чиенам. Могай вынер гыч ургымо шонеда? (марий тувырым шымлымаш).

         5) Мутер паша да текстым лудмаш.

а)  -  сеялке (рашемдымаш);

     - шер гай ужар моклака  (шер-шырча);

     - шышталге тус;

     - йытын комбайн;

      - йытын ношмо, уй завод;

      - йытын муш;

      - вынер; (тыгодымак  выставке гыч наледен ончыктылаш келша);

      - шовыч – (мемнан семын ялук лиеш);

      - солык - (мемнан семын шовыч  лиеш);

 б)  кок  абзацым туныктышо лудеш.

       Содержанийым умылымыштым йодыш-влакым пуэден рашемдымаш:

- Нина могай тувырым чиен?

- Вуешыже могай шовычым пидын?

- Тунам идалыкын могай жапше лийын?

- Пасушто Нинан ачаже мом ыштен?

  в)   йоча- влаклан  диалогым лудыктымаш;

       Физминутко релаксаций семын эртаралтеш (ныжылге марий сем почеш).

       -Чыландан ончылно йытын гыч ыштыме изи вынер лапчык  уло. Тудым кучен ончена, кидшумна дене пушкыдылышым шымлена. Шургышкына тукена – ныжылгылыкшым да тудын яндар южым колтымыжым шижаш точена. А ынде чыланат шоналтена, пуйто умбалнына йытын дене ыштыме вургем, сандене ме куштылго капкылан, йомартле да таза улана!

        - Капышкыда у вий толмым шижда мо?  

  г)  ойлымашыште йытын кушмым эскеремыштым туныктышо лудеш,

йодыш-влаклан вашештымаш:

- Йытын озым могай тусым налын?

- Йытын пеледышын тусшо могай?

- Пеледыш велмек тудын олмеш мо чумырга?

- Шыже велеш изи шер гай ужар моклака могай тусым налеш?

  д) йоча-влакын колхозлан полшымышт  нерген  тунемше – влак шке семынышт лудыт;

- тунемше-влак йытын пасушко молан толыныт?

- йоча – влак тушто мом ужыныт?

- колхозлан полшымек нуно кушко  каеныт?

  е)  пытартыш ужашым туныктышын лудмыжо,

- Ниналан ачажын полеклыме тувыржо мо гыч ыштыме улмаш?

          6)  Тунемше – влакын йытын кушмо нерген радам дене каласкалымышт.

         7) Кычал лудмаш:

- удыр- влакын пасушто Нинан ачаж дене вашлиймышт;

- Нина дене Рита могай классыште тунемыныт?

- тунемше-влакын ше туныктышышт дене йытын пасушко толмышт;

- ик кечын Нинан ачаже школ гыч толшо удыржылан мом ончыктен?

           IV. Урокым иктешлымаш.

      - Таче мемнан онай урокышкына Саша шке йоратыме да пагалыме коважым  унала  конден.  

- Зоя ковай, урокнам иктешлаш  Тыланда  мутым пуэна,  вет Те Кугу сар жапыште кушшо, шуко нелылыкым чытен эртарыше чолга  айдеме улыда…

       Зоя кованан мутшо. (Тунемше – влаклан тыршен тунемаш, туныктышым сайын колышташ кулмо нерген шотан сугыньым пуа).

       Туныктышо:

- Тунемше-влак сылне муро полекым ямдыленыт.

(Муро, семже Вячеслав Осиповын -  «Коваем».

        Туныктышын мутшо:

- Арам огыл тыгай калыкмут шочын «Ко йытыным уда – шортньым туредеш».          

Жап кодмо семын,  йытын дене ыштыме вургемын тазалыклан пайдале улмыж нерген ик  йочан  ямдылыме мутшым колыштына.

          V. Монго паша.

 - Ойлымашым сылнын лудаш, йытын кушмо нерен радам дене каласкалаш ямдылалташ.