Һәләтле уҡыусылар менән эш

Аҫылбаева Гөлфиә Лөғәмән ҡыҙы
  Һәләтле уҡыусылар менән эш 
Һәр уҡытыусы өсөн һәләтле уҡыусы - үҙе бер табыш. Бындай уҡыусылар лидерлыҡ сифаттарына эйә. Төрлө конкурстарға, бәйгеләргә әҙерләнгәндә оҫта ойоштороусылар ҙа. Үҙаллыллыҡ һәм яуаплылыҡ тойғолары көслө булған уҡыусылар бер ваҡытта ла бер урында туҡтап ҡалмайҙар. Эҙләнәләр, тикшерәләр, сағыштыралар, ҡыҙыҡһыналар... Бындай уҡыусыларға күп ваҡыт индивидуаль, фронталь, тикшеренеү эштәре бирергә тырышам. Һис шикһеҙ, еренә еткерелеп эшләнгән эштәр баланың күңелен үҫтерә һәм яңынан - яңы үрҙәргә әйҙәй...
image
2018/2019 уҡыу йылына һәләтле балалар менән эш планы

Уҡыусының исем – фамилияһы

Маҡсат

Ваҡыт

1.

Сәғәҙәтова Айгизә

Усманова Айгүзәл

Ҡунаҡҡолов Вилдан

Аҫылбаев Илнур

Бәҙрәнова Регина

Район буйынса иншалар конкурсына әҙерлек («Дан йырлайым һиңә, Башҡортостан!)

Сентябрь-октябрь

2.

Суфьянова Алина

Сәғәҙәтова Айгизә

«Урал баты » эпосын яттан һөйләү конкурсына әҙерләнеү

Йыл буйы

3.

Суфьянова Алина

Сәғитова Вилиә

Әхтәмова Камилла

«Һаумы, һаумы, әкиәт!» район конкурсына әҙерлек

Сентябрь - декабрь

4.

Лоғаманов Ҡәҙир

Сәғәҙәтова Айгизә

Региональ диктантҡа әҙерлек

Йыл буйы

5.

Бер төркөм һәләтле уҡыусылар

Халҡыбыҙҙың ғөрөф – ғәҙәттәрен тергеҙеү маҡсатында төрлө йолаларҙы өйрәнеү, сәхнәләштереү

Октябрь - май

6.

Бер төркөм һәләтле уҡыусылар

«Урал батыр» конкурсына әҙерләнеү”   (сценарий)

Декабрь - март

7.

Мостафин Рәмил

Лоғаманов ?әҙир

Сәғәҙәтова Айгизә

Башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса олимпиадаға әҙерлек

Йыл буйы

8.

Сәғәҙәтова Айгизә

Суфьянова Алина

Йәш хәбәрселәргә ярҙам итеү маҡсатында мәҡәләләр яҙырға өйрәтеү

Йыл буйы

9.

Мостафин Рәмил

Бәҙрәнова Регина

Аҫылбаев Илнур

«Тел ғилеме – бөтәһе өсөн» район фәнни-ғәмәли конференцияға әҙерлек

Октябрь - декабрь

Индивидуаль эштәр
Карточка 1.
1.Бирелгән һүҙҙәрҙе ҡуланып, текст төҙөгөҙ. Исем бирегеҙ.
Ауыл, атһыҙ, бар, йыйына, тәмле, алыҫ, таптым, алмағас, ҡарағас, ер, йәшел, ҡара, япраҡ, туғай, йәйелгән, үҫә, тыуған, килә.
2.Һөйләмдәрҙе дауам итеп, текст төҙөгөҙ.
Салт аяҙ көн ине. Оҙон тәнәфестә беҙ мәктәп эргәһендәге текә ярҙан сана шыуа инек…
3. Шиғырҙы яҙып бөтөрөгөҙ.
Әхмәт ятмай иркәләп,
Торҙо бөгөн иртәрәк.
Карточка 2.
1. Бирелгән башлам буйынса текст төҙөгөҙ.
Йылдың һәр миҙгеле үҙенсө матур…
2. Бирелгөн һөйлөмдөрҙөн текст төҙөгөҙ. Исем бирегеҙ.
Көҙ етте… Аяҡ аҫтында ағастарҙан ҡойолған япраҡтар ҡыштырлай. Төрлө төҫтөге япраҡтар. Ҡоштар йылы яҡҡа осоп киттелөр
3. Шиғырҙы яҙып бөтөрөгөҙ.
Әхмәт ятмай иркәләп,
Торҙо бөгөн иртәрәк.

Зачет №1.Текст өҫтөндә эш.

    Ат башҡорт һуғышсыһының айырылғыһыҙ дуҫы,яуҙашы булған.Башҡорт атына шул заман кешеләре ныҡ һоҡланған.Башҡорттар менән күп аралашҡан генерал Чернов былай тип яҙған:”Башҡорттар үҫмер сағынан уҡ аттан айырылмай.Малайҙар дүрт-биш йәштән үк атҡа атлана.Шуның өсөн уларҙың ат өҫтөндә арымауҙары аңлашыла.Үҙ ерҙәренән үткән хөкүмәт кешеләренең экипаждарын һыбай оҙатып барыусы башҡорттарҙы йыш күрергә мөмкин.Арыу-талыуҙы белмәй,алты-ете сәғәт эсендә йөҙ саҡрым һәм унан да күберәк юл үтәләр.Һис бер ҡаршылыҡтан ҡурҡмайҙар: һыуҙы ла улар йөҙөп сыға,ҡуйы урманды ла тәбәнәк аттарының йылғырлығы арҡаһында бик шыма уҙа,текә үрҙе лә ,уйһыу ерҙе лә башҡорт атынан төшмәй сыға,ҡыҫҡаһы,йәйәү кеше йөрөй алған ерҙән ул һис ҡыйынлыҡһыҙ һыбай үтә.Аттары бөтә талаптарға яуап бирә: еңел кәүҙәле,сыҙам,ҡурҡыу белмәй,шул уҡ ваҡытта түҙемле,йыуаш һәм арзан тора.”

    Егет менән атты халыҡ һәр саҡ айырылғыһыҙ бер бөтөн итеп ҡараған.Йырҙа ла улар һәр саҡ йәнәш ҡуйыла.Мәҫәлән:

 Алыҫтарҙан күгәреп,ай,күренә

Ирәндеккәй тауҙың аҡ ташы.

Ҡайҙа ғына бармай,ниҙәр күрмәй

 Ир-егеткәй менән ат башы.

                              (Ә.Әсфәндиәров)

Эштәр.

1.Тестың стилен билдәлә, исем бир.

2.Һүҙьяһалыштың төрлө ысулына миҫалдар яҙ.

3.Анализла: айырылғыһыҙ,һуғышсыһының.

4.Морфологик анализ: дүрт-биш, йылғырлығы.

Зачет №2. Текст өҫтөндә эш.

   «Төн. Башҡорт ҡыҙының тәңкәле еләне шикелле, күҙҙең яуын алып, йымылдап торған аяҙ күктә,алтын табаҡтай, тулған ай йөҙә. Таллыҡта һандуғастар сутылдаша. Тирәк башында кәкүк саҡыра. Күләүектә тәлмәрйендәр баҡылдаша. Оло Эйек йылғаһы, үҙенең мәңге шат, шаян йырҙарын һандуғас моңдарына мансып, ҡыуана-көлә, бер өҙлөкһөҫ сылтарап аға ла аға...»

   Ошондай шиғри картина менән башланып китә Зәйнәб Биишеваның «Яҡтыға» исемле трилогияһы. Иң элек ана шул гүзәл яҙғы төндәрҙең береһе, Оло Эйек буйында ултырған башҡорт ауылы, бәләкәс кенә, ләкин зирәк аҡыллы, яҡты күңелле Емеш һәм уның ата-әсәһе, туғандары менән танышып, беҙ инде артабан ҙур тарихи ваҡиғалар эсенә, революция һәм граждандар һуғышы дәүерендә халҡыбыҙҙың яҙмышын һәм көрәшен, ҙур уй-хыялдарын һәм ынтылыштарын һүрәтләгән образдар донъяһына инеп китәбеҙ.”Кәмһетелгәндәр”,”Оло Эйек буйында”,”Емеш” тигән романдарҙы берләштереүсе был киң ҡоласлы трилогияны кемдәр генә белмәй ҙә,кемдәр генә яратып уҡымай!Трилогия ҙур талант эйәһе Зәйнәб Биишеваның башҡорт милли прозаһын үҫтереүгә индергән ҡиммәтле ижад емеше,ижад ҡаҙанышы булды.(Р.Шәкүр.)

1.Текстың идеяһын,темаһын билдәлә.

2.Һүҙьяһалыш ысулдарына миҫалдар яҙ.

3.Һүҙ составы буйынса тикшер:ҡиммәтле,һүрәтләгән.

4.7 һөйләмдәге тыныш билдәләренең ҡуйылышын аңлат.

 

Скачать:


Предварительный просмотр:

Беренсе текст.

___________________

  Тәүҙә балыҡ арыу сиртте.Айҙарға матур ғына һигеҙ сабаҡ ике алабуға  бер ҡыҙылғанат эләкте.Ғабдулла ла вағыраҡ булһа ла алты-...те баш ҡаптырҙы.Яҡуп ҡына берҙе лә ала алманы,сөнки ул балыҡ ...мде ҡымтығас та, ҡармағын ҡапыл тартып ала.

      Эләккән һәр балыҡ кәмә ситенән һыуға төшөрөлгән селтәр тоҡҡа һалына барҙы.Улар ,...ңынан күлгә ҡайттыҡ тип,рәхәтләнеп йөҙәләр,һикерешәләр.

   Балыҡ ҡаптырғанда шауларға ...рамай.Ләкин ҡармаҡ ташлағанда тылсымлы һүҙҙәр әйтеү беҙҙең ...ҡта йолаға кергән.Ул шаулауға ла иҫәпләнмәй.

-Ир маҡтаныр,ҡорал эшләр,төкөрөп һалдым, һикереп сыҡ, бер сабағын алып сыҡ,-тип һәр юлы ҡармағын сихырлай Ғабдулла.

   Тәүге ҡыҙылғанат эләккәс,Айҙар башта уның ауыҙына төкөрҙө,шунан таҡмаҡларға тотондо:

-Ҡыҙылғанат,Ғәҙелбанат,әсәйеңде саҡыр,атайыңды саҡыр,ағайыңды саҡыр,апайыңды саҡыр.Саҡыр ҡат-ҡат!Ҡыҙылғанат ҡап,ҡап!

 -Ҡап,ҡап ҡармаҡҡа,эләгерһең бармаҡҡа,эләкмәһәң ҡармаҡҡа,әйләнерһең һармаҡҡа,-тип тегеләргә ҡушылды Яҡуп.Күрәһең,балыҡтар ҡармаҡҡа эләгеүгә ҡарағанда һармаҡҡа әйләнеүҙе ...ҡшыраҡҡа  һанағандарҙыр.Улар Яҡуптың ...науҙарына ҡолаҡ та һалманылар.Бәлки,ҡолаҡ һалырҙар ине лә,уларҙың ҡолаҡтары юҡ бит.(М.Кәрим)

1.Тексҡа исем ҡуш.

2.Был текст икәнен иҫбатла._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Текстың темаһын билдәлә._______________________________________________________________________________________________________________________________

4.Текстың төп фекере.________________________________________________________________________________________________________________________________

5.Стиле.___________________________________________________________

6.Телмәр тибы_______________________________________________________________

7.Кәрәкле хәрефтәрҙе ҡуйып сыҡ.

8.Ҡайһы һөйләмдә кәрәкле тыныш билдәләре төшөп ҡалған?Табып ҡуй,аңлатырға тырыш. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9.Шауларға тигән һүҙгә фонетик тикшереү яһа.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Ошо һүҙҙәрҙең мәғәнәләрен аңлат:янау,һармаҡ,йола._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11.Текстан ҡушма һүҙҙәрҙе күсереп яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Фразеологик һүҙбәйләнештәр табып яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

13.Текстан  үҙең өсөн йолаға бәйле ниндәй ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәр таптың?  ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Малайҙар нисә балыҡ ҡаптырғандар?Мәсьәлә итеп яҙып ҡуй____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Ниндәй балыҡтарҙы беләһең?Башҡортса-русса исемдәрен яҙ.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16.Һеҙ балыҡ тотаһығыҙмы? Был турала хикәйә итеп яҙ. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Предварительный просмотр:

Икенсе текст.

___________________________

 Имән бик тә күркәм,матур һәм ныҡ ағас ул.Имәнгә оҡшаталар ирҙәрҙең аҫылын: имән кеүек ныҡ ,тиҙәр.

  Беҙҙең ауыл янындағы туғай уртаһында бәһлеүән бер имән үҫә.Ул ауылдың түбән осонан уҡ күренә.Бер ағас та ышыҡлай алмай уны,ел(дауылға) ла бирешмәй.Йәй ҡоро килһә лә,әллә ни иҫе китмәй.Дымды әлә ниндәй тәрәнлектән ала ул.Күп һанлы тамыр(тармаҡтарын) тәрән ебәргән.

   Имән өс йөҙ йылға тиклем сәскә ата.Егерме-утыҙ йәшендә башлай ҙа,йыл һайын арымай(талмай) сәскә ата.Үҙе биш йөҙҙө,меңде тултыра.Йөҙ егерме-йөҙ ҡырҡ йәштәрҙә  буйға үҫеүҙән туҡтай ҙа шунан инде йыуаная ғына бара.

  Имәндәр сәтләүектән дә, йәш үҫентеләр ебәреп тә үрсей.(Э.Шим.)

1.Тексҡа исем бир.

2.Текст икәнен иҫбатла._______________________________________________________________________________________________________________________________

3.Стилен билдәлә.____________________________________________________________

4.Тибы.____________________________________________________________

5.Йәйәләрҙе асып яҙ.Дөрөҫ яҙылышын  аңлат._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6.Фонетик анализ эшлә:дауыл________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Һандарҙы цифрҙар менән яҙып ҡуй. ______________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Аҫтына һыҙылған һүҙҙәргә синонимдар яҙ.____________________________________________________________________________________________________________________________________

9.Аҫыл һүҙен аңлат,һүҙбәйләнештәр  яҙ._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.Төҙөлөшө буйынса тикшер: үҫентеләр,дымды.______________________________________________________________________________________________________________________

11.Үҙең  ниндәй ағастарҙы беләһең?Башҡортса-русса исемдәрен яҙып ҡуй.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12.Үҙеңә оҡшаған ағас тураһында яҙ.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Предварительный просмотр:

Өсөнсө текст.

Ҡәҙерлем Альбина!

      Һинең ...атыңды,әле эштә булһам да,төндә кереп уҡыным.Рә...мәт!

Мин,моғайын,умырзаялар сәскә атҡанда ғына ҡайтып китермен.Яраймы?Тик һин уларҙың иң күп үҫкән урынын ...айлап ҡуй,йәме?Атайың менән инәйеңә әйтһәң,улар үҙҙәре белерҙәр!..

  Ә һинең”биш”кә генә уҡығаның өсөн мин эстән генә ғорурланып бөтә алмайым,һине үҙемдең иң аҡыллы ҡыҙым булыр...ың тип ышанам!

  Тик иркәләреңде яҡшылап ҡара,уларға иң ҡыҙыҡлы әкиәттәр һөйлә,Айсыуаҡты ла,Көнһылыуҙы ла үҙең менән генә йөрөт!Улар оло юл буйына сығып йөрөмә...ендәр,шишмә буйына төш...әләр ҙә,һинең менән бергә генә төшһөндәр,йәме?

   Һин уларға күберәк ағастарҙың нисек шытып сыҡҡанын күр...әтергә тырыш,ҡалғанын үҙең белерһең әле!..Һин бик аҡыллы ҡыҙыҡайһың,үҫкәс тә шулай булырыңа ышанам.Бөтәһенә лә сәләм әйт!Сәләмдең иң күбеһе Йүрүҙәнгә!!!Бабайың Рәми.

1.Тексты иғтибар менән уҡып сыҡ.Авторы кем?

Һин уның тураһында нимәләр беләһең?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Стилен билдәлә._______________________________________________________________________________________________________________________________

3.Кәрәкле хәрефтәрҙе ҡуйып сыҡ.

4.Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе күсереп ал.Русса ла яҙып ҡуй.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5.Аҫтына һыҙылған һүҙҙәрҙең мәғәнәләрен тексҡа нигеҙләнеп аңлат.Был һүҙҙәрҙе ҡайһы яҡта ҡулланалар?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6.Текстан алынған мәғлүмәттәр.Был юлдарҙы яҙған кешене ниндәй итеп күҙ алдына килтерәһең?Ни өсөн?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7.Ул ҡайһы ваҡытта ҡайтырға йыйына?Иҫбатла.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Кемгә төбәп яҙылған?Ул кем?Ҡылыҡһырлама бир.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Текстағы хәүефһеҙлек ҡағиҙәләрен билдәлә.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.Берәйһенә хат яҙ.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Предварительный просмотр:

Яҙҙы кемдәр генә яратмай, бигерәк тә был миҙгелдең күрке булған умырзая сәскәһен барыбыҙ ҙа, ниндәйҙер мөғжизә көткәндәй, көтөп алабыҙ. Башҡортостанда яҙ күркен, ғәҙәттә, алтай елбәҙәге, лютик елбәҙәге, Галлер хохлаткаһы, “йоҡо үләне” (прострел раскрытый) тип тә йөрөтәләр. Тик умырзая сәскәһенең ғүмере ҡыҫҡа, шуға күрә лә ғалимдар уны эфемероидтар тип атай. “Эфорос” һүҙе ғәрәп теленән тәржемә иткәндә “бер көнлөк”, “ҡыҫҡа ваҡытлы” тигәнде аңлата.

Йыл һайын республикала апрель, май айҙарында “Умырзая” акцияһы үтә. Уны БР Тәбиғәтте файҙаланыу, урман ресурстары һәм тирә-яҡ мөхитте һаҡлау министрлығы ойоштора. Акцияның төп маҡсаты – умырзая сәскәһенең төрҙәрен һаҡлап ҡалыу.

Умырзая сыға башлау менән баҙарҙа, транспорт         туҡталыштарында уның менән һатыу итеүселәр күбәйә. Үкенескә ҡаршы, үҙҙәренең кеҫәһен ҡалынайтырға маташыусылар тарафынан умырзая сәскәһенең бик күп төрҙәре юҡҡа сыға. Был иһә үҙ йәһәтендә республикабыҙҙың экология системаһының биологик төрлөлөгөнә зыян килтерә.

Эштәр

1.Тексҡа исем бирегеҙ.Темаһын,идеяһын билдәләгеҙ.

2.Текстың стилен,тибын(хикәйәләү,фекерләү,һүрәтләү) билдәләгеҙ.

3.Бирелгән һөйләмгә синтаксик анализ яһағыҙ.

4.Үҙләштерелгән һүҙҙәрҙе табып яҙығыҙ.

5.”Умырзая”һүҙенә фонетик анализ яһағыҙ.



Предварительный просмотр:

Ҡунаҡ күрһәтеү — килгән ҡунаҡҡа ихтирам йөҙөнән үткәрелгән, башҡорттарҙа киң таралған йола. Ҡайһы бер райондарҙа был йола ҡунаҡ күреү тип атала.

Бер ғаиләгә алыҫтаныраҡ ҡүнаҡ килһә, хужа кеше әҙерленеп, туған-тыумасаны, күрше-күленен, яҡын күргән дуҫ-иптәштәрен мәжлескә саҡыра. Шулай итеп алыҫтан килгән ҡунаҡ туғандары, ҡоҙалары, хужаның күрше-күләндәре менән таныша. Мәжлестә хәл-әхүәл һорашып, уйын-көлкө менән ваҡыт үткәрәләр.

Ҡунаҡ күрергә килгән барлыҡ ғаиләләр ҡунаҡты хужалар менән бергә үҙенә саҡыра, ҡунаҡ итеүҙе үҙ бурысы итеп һанай. Шулай итеп ҡунаҡҡа ихтирам күрһәтелә, ҡунаҡ ваҡытын күңелле һәм файҙалы үткәрә.

Эштәр

1.Тексҡа исем бирегеҙ.Темаһын,идеяһын билдәләгеҙ.

2.Текстың стилен,тибын(хикәйәләү,фекерләү,һүрәтләү) билдәләгеҙ.

3.Бирелгән һөйләмгә синтаксик анализ яһағыҙ.

4.Үҙләштерелгән һүҙҙәрҙе табып яҙығыҙ.

5.”Уйын-көлкө ”һүҙенә морфологик анализ яһағыҙ.



Предварительный просмотр:

Ысын бал хуш еҫкә эйә. Тәмендә еңелсә генә әскелт тәм бар. Татлылығы бал эсендә булған фруктоза күләменә бәйле. Иң татлы бал, күңелгә тейерҙәй – аҡ сәрүәр балы. Глюкоза ни тиклем күп булһа бал шул тиклем татһыҙыраҡ була. Был билдә һәм тәм йыйылмаһы буйынса балдағы татлыҡайҙың (ҡур тәменә оҡшаш) барлығын белеп була. Тәмләгәндә ысын бал ауыҙҙың һәм тамаҡтың лайлалы тиресәһен әсетә.

Сифатлы бал күпермәҫкә тейеш; күпереү балдың өлгөрмәгәнлеген, әсей башлауын, тәм, туҡлыҡлылыҡ һәм шифалы сифаттарының насарайыуын аңлата. Яһалма балдың ғәҙәттә еҫе юҡ.

Әгәр балда юғары күләмдә һыу булһа, уны өлгөрмәгән тип иҫәпләр кәрәк. Балдағы һыу күләме менән уның һуҙылыусанлығы бер-береһенә бәйле, шуның өсөн баҙарҙа һатып алғанда балдың өлгөргәнлеген бик яҡшы билдәләргә була. Әгәр 20-22 С температураһында шыйыҡ (ултырмаған) бал ҡалаҡҡа бик еңел урала икән, уны өлгөргән тип иҫәпләргә була. Әгәр ул ҡалаҡтан ағып төшһә ,һатып алыуҙан тыйылыу хәйерлерәк.

Эштәр

1.Тексҡа исем бирегеҙ.Темаһын,идеяһын билдәләгеҙ.

2.Текстың стилен,тибын(хикәйәләү,фекерләү,һүрәтләү) билдәләгеҙ.

3.Бирелгән һөйләмгә синтаксик анализ яһағыҙ.

4.Үҙләштерелгән һүҙҙәрҙе табып яҙығыҙ.

5.”шыйыҡ”һүҙенә морфологик анализ яһағыҙ.

6.”Еңел” һүҙенә фонетик анализ.