Разработка сценария "Арадай аман Yгын баялиг"
методическая разработка (5, 6, 7 класс)

Буряад Республикын эрдэм ћуралсалай министерство

Хэжэнгын эрдэм ћуралсалай таћаг

МБОУ “Хоца Намсараевай нэрэмжтэ Хэжэнгын дунда ћургуули”

Сценари:

«Арадай аман Yгын баялиг»

Автор: Будаева Дарима Аюшеевна,

буряад  хэлэн ба литературын багша

Хэжэнгэ, 2013 он.                                    

Сценари: «Арадай аман үгын баялиг»

Зорилго:

1.Буряад арадайнгаа  ёhо заншалые хэрэглэжэ, үхибүүдэй ухаан бодолыень хугжөөхэ, аман хэлэлгые баяжуулха.

Хабаадаха нюурнууд: айлшад,хʏбʏʏд, басагад

1-дэхи хʏбʏʏн: -Амар мэндээ,хүндэтэ нүхэд!

Yндэр тэнгэри- эсэгэтэй,

Хүрьhэтэ газар – эхэтэй,

Шалсаана боори- тоонтотой,

Буряад орон нютагтай,

Хэжэнгын үргэн талын

Хүбүүд,басагадай зүгhөө

Халуун амар мэндээ!

1-дэхи басаган:Элдэбын харгыда төөрингүй,

Эжынгээ хэлэһээр ябаарайт.

Асатай харгыда төөрингүй,

Абынгаа хэлэһээр  ябаарайт!

 2-дохи хʏбʏʏн: Баабайнгаа нютагта баян боложо,

Эжынгээ нютагта эрдэм оложо ябагты!

Ухаан бодолой эрдэм шудалагты!

Ута һайхан наhа эдлэгты!

2-дохи басаган: Утаатай үргэн гуламтадатнай

Унтаршагүй унай бадараг!

1-дэхи хʏбʏʏн: -Уу! Айлшад морилбол!

Айлшан:Амгалан сайн!

Алтан сэргэдэтнай буубабди,

Амаршанабди таанадаа.

Мүнгэн сэргэдэтнай буубабди,

Мэндэшэлнэбди таанадаа.

1-дэхи басаган: Хүндэтэ айлшад ,орогты   хүлеэн угтан байналди,

   хадаг тогтоон абагты! (сэнхир хадаг айлшадай аха захада барюулна)

 (сагаан эдеэтэй басаган  )

2-дохи басаган:Сагаан эдеэнэһэмнай хүртэгты!

Эхэ талымнай,элдин дайдымнай

Атар тарган адуу малаймнай

Хэшэг шэмэ энэл даа! (сагаан эдеэтэй аяга барюулана)

2-дохи хʏбʏʏн: Арюун һайхан сэдьхэлээрээ

   Арад зоной найраар

    Сагаан һайхан сэдьхэлпээ

    Бэе бэеэ золгоел даа:

    Мэндэ-э!(Золгохо еhо гурим харуулна)

Шүлэгүүдые үхибүүд хэлэнэ:

 1.Манай буряад энэ дайда

   Yргэн талата нютаг лэ,

    Сэлмэг тэнгэриин тулга лэ,

   Сэнхир нуурнуудай улгы лэ!

2. Манай буряад энэ дайда

    Малша ажалша зонтой лэ,

    Сагаалганаараа золтой лэ,

    Сурхарбаанаараа хухюутэй лэ!

3.Угсаата арадайнгаа

    Уг дамжажа ерэһэн

   Уянгата дуу,хатар наадаяа

   Урмашан тандаа харуулая!

4.Элинсэг хулинсаг эсэгым дуунууд

   Эмгэн төөдэйм эхым дуунууд!

   Yнэн байдалай тэмдэг болоош,

   Yлэмжэ сэсэн үгын дээжэ асарааш.

(Буряад арадай дуу үхибүүд дуулана)

Айлшад: һайхан даа,урданайнгаа дуунуудые дуулажа, мартангүй ябахадатнай хэды гоёб даа. Бэрхэт даа, үхибүүд!

  1-дэхи басаган:  Нүхэд,хоёр можо боложо,сэсэн мэргэн үгэнүүдээр андалдахамнай гу?

   Булта: Тиигэе,тиигэе! Оньһон үгэ онсотой.( Оньһон үгэнүүдые хэлсэнэ.)

1.Ажалша хүн нүхэр ядахагүй,

     Ангууша нохой ойдо ядахагүй

2.Хүбүүн хүн- эсэгын нүхэр,

     Хүүгэн хүн- эхын нүхэр.

3.Ажалша хүнэй амбаар дүүрэн,

    Залхуу хнүэй заглуу хооһон.

4.Ябаһан хүн яһа зууха

     Хэбтэһэн хүн хээли алдаха

5. Биб гэһэн гансаараа,бидэ гэһэн олоороо

3-дахи хʏбʏʏн: Нүхэд,нюуса далда удхатай таабаринуудаа хэлсэел.

     Таабари таагаагүй хүниие хатанхай лепёошхоор,түгдэрхэй горшоогоор,хухархай   зуугээр худалдахабди.

Булта: Зуб бэд даа, худалдахабди.

1.Хадын хажууда жалжагүй гутал,юун бэ?

-Шэхэн

2.Домбо долоон нүхэтэй, юун бэ?

-толгой

3.Мульһэн дээрэ мүнгэн шагта, юун бэ?

-нара

4.Хаар-хаар дуутай,хара торгон дэгэлтэй, юун бэ?

-нохой

5.Унтаагүй аад,хурхирдаг, үбдөөгүй аад,еолодог, юун бэ?

-гахай

6.Хоер эжы таба-табан хүбүүтэй

-гарай хурганууд

3-дахи басаган:Шэнэ жэлэйнгээ нааданда

     Шангаар гараа барисалдан,

     Шууяса еохороо хатараял!

     Ёохор наадаяа  наадая!

Yреэнүүдые хэлэнэ:

1.Буряад һайхан заншалнай

     Бүгэдэ зоноо нэгэдүүлжэ  байг!

     Буряад аялга дуунууднай

      Бусад холуур зэдэлжэ байг!

2.Унтархагүй галтай

      Дундаршагүй жаргалтай,

      Унахагүй сэргэтэй

      Һуухатнай болтогой

3.Дэлхэй шэнги хизааргүй,

     Дайда шэнги уужам

     Далай шэнги баян

     Һуухатнай болтогой!

Ёохор хатарна