Сагаалганай гурим ёhо
классный час (7 класс)

Сагаалганай гурим ёhо

Сагаан hарын нэгэн щэнэhээ арбан табан хүрэтэр Сагаан hарын хурал болодог юм. Жэл бүхэндэ Сагаалганай хуралые угтуулан, бүхы дасануудта “Дүгжүүбэ” хурадаг заншалтай юм. Шэнэ hарын гарахаhаа хоёр хоног урид “Дүгжүүбэ” болодог. Энэ юум гэбэл, “Дүгжүүбэ” гээшэмнай “ЖАРА” гэhэн удхатай.

Хайша хайшаа таба-табан сантиметр гурбалжан талха, тоhон, саахараар жаран балин хэгдэдэг. Yнэн дээрээ арба гү, али хорин балин хэгдэдэг байха, тиигээд балин дээрээ хонхойлгожо тэмдэгүүдые табидаг, тэдэ тэмдэгүүдэйнь тоо жара байха ёhотой юм. Эдэ балингууд хадаа “Шойжол” гэжэ үхэлэй, тамын эзэниие хүндэлхын түлөө хэгдэдэг байха. Заалhаа юундэ жаран балин байха болоо юм гэбэл, сүүдхын туршада тэнгэридэ hуудалтай жаран бурхад хамаг амитадые сахижа байдаг, сүүдхэмнай жарада адли хубида хубаардаг байха.

Газаа хуурай мүшэрнүүд болоод hолоомоор, бусад элдэбын юумэнүүдээр балгааhан гэрэй түхэлтэй юумэ бүтээжэ бэлдэhэн байха. Энэ гэрхэнэйнь үүдэн – “Шойжолой” аман гэжэ тоологдодог. Ламанар, hүзэгтэн олоороо уншалга доро ябажа, тэдэ балингуудаа асаржа, досоонь табидаг. Энэ уншалгын удха юуб гэбэл, hүзэгтэн “Шойжолые” эдэ балингуудаараа хүндэлжэ, үхэл, тахал, үбшэ зоболонhоо аршалхыень гуйдаг байна. Тиигээд лэ тэрээхэн гэрхэниинь галдагдаха. Энэнь “Сор” гээшэ. Тиигэжэ “Шойжол” бүхы hүзэгтэнэй хүндыень тогтоожо абаба гэhэн удхатай үйлэ хэрэг үнгэрдэг байна.

“Сор” галдаhан галай хажууда хүн зоной гэрhээ асарhан талха, саарhа нангин галаар хайлуулха тусхай хоёрдохи түүдэг носоогдоно. Энэ хадаа жэл соо сугларhан бүхы муу муухай юумэн галдагдажа, хүнэй сэдьхэл арюудхагдаа гэhэн удхатай.

Энээнэй удаа hарын гушанай hүни “Бүтүү” гэжэ нэрэтэй байха. Хуушан жэлэй hүүлшын hүни hара харагдадаггүй, “Бүтүү” гээшэ хуушан ба шэнэ жэл уулзажа, жэлэй нэгэ бүтүү болоhон удхатай. Бүтүүгэй үдэшэ бурхан дэлгээгдэдэг. Энэ үдэр айлнууд гэр соохиёо сэбэрлээд, бурхандаа зула баряад, сан табяад, гал гуламтадаа үргэл мүргэл хээд, hайн хубсаhаяа үмдэжэ, сай болон бүхэли мяхаяа шанаад, хадагалжа байhан сагаан эдеэнэйнгээ дээжые, үрмэ хурhаяа табаг дээгүүр табидаг. Энэ үдэрые хүн бүхэн өөрынгөө гэртэ бүлэтэеэ үнгэргэдэг гуримтай. Энэ hүни дасан хиидтэ олон ламанар сугларжа, үдэшэhөө үглөөгүр болотор Сидэр hамын хурал үйлэдэдэг юм. Yүр сайхаhаа эхилжэ даганжагай ном наранай гаратар уншаад, тэрээнhээ хойшо Сагаалганай найр захалдаг.

Тиин Сагаан hарын нэгэн шэнэhээ арбан табан хүрэтэр Сагаан hарын хурал болодог юм. Түхэреэн жэл соо үхэhэн хүн амитанай hүнэhэн дээдэ түрэлөө олохо гэжэ ламанар зоной дунда идхалга хэдэг байгаа.

Сагаан hарын нэгэн шэнын үглөөгүр – Сагаалганай үдэр нэгэ наhа нэмэбэбди гэжэ эхэ эсэгэтэеэ золгоод, үреэл захяа хүртөөд, нютагайнгаа үндэр наhатай, хүндэтэй үбгэдтэ орожо, хадагаар золгоод, амаршалан хүндэлөөд, найр наадаяа эхилдэг, бэе бэеэ амаршалдаг. Залуушуул мориндоо мордожо, үбгэд, хүүгэд шарга морёор айлhаа айлда, гэрhээ гэртэ орожо, сагаалдаг байгаа. Айлшадай гараха дээрэ гарай бэлэгүүд барюулагдадаг.

Монгол угсаатан хитад литэ абахадаа, Сагаалганай hуури hэлгүүлжэ, абаашахаhаа гадна, ондоо ямаршье хубилалта хээгүй юм. Буддын шажанай дэлгэрхэдэ, Сагаалган арадай hайндэр зандаа байhан гээшэ.

Шэнын нэгэнэй үглөөгүр эртэ үүрээр бодожо, газаа гараад, тэнгэриин шарайе адаглаарайгты, холые хараарайгты. Өөрынгөө hайн зүг мэдэжэ, тэрэ зүг руугаа гараад, заагдаhан зүгhөө гэртээ эрьежэ ерэхэ. Тиихэдээ ороhон жэлэйнгээ hайн зүгые тогтообо гээшэт. Шэнэ хубсаhаяа заабол үмдэжэ ябаха зэргэтэй. Энэ хадаа Хии мориёо hэргээхэ гэhэн удхатай. Тиигэбэл байгша ондо бүхы ябадалтнай hайн, урагшатай, үбшэн зоболонгүй, энхэ амгалан hуухат, гэнтын аюул усал болохогүй гэhэн удхатай.

Шэнын хоёрой үдэр үхибүүд сагаалжа эхилхэ. Мүн ехэшүүлшье золгоодүй, хүндэтэй хүнүүдээ золгожо, үетэн нүхэдөөрөө cагаалжа гарадаг юм. Хоёронhоо дүрбэн болотор залуушуул сагаалдаг hэн. Шэнын табанhаа хойшо наhатайшуул сүлөөтэйгөөр аяараа сагаалдаг гээшэ. Сагаалган гээд лэ ажалhаа hамшажа, hаатажа болохогүй.

Архи хэмhээ үлүүгээр уужа болохогүй. Урдандаа дүшэн наhа хүрөөгүй эрэшүүл архи уудаггүй байгаа.

Шэнын нэгэнhээ гушан болотор айл айлаараа оролсожо, гаралсажа байдаг баяр ёhололой, дурасхаалай hара ха юм даа. Сагаан hарада хүмүүжүүлгын удхатай зүйл бүриин наадан болодог hэн: наhатайшуул үхибүүдээ туршажа, уг омогыень мэдүүлдэг бэлэй. Энэ хадаа уг гарбалаа мартахагүйн hургаал болоно. Наhатайшуул золгоhон эдиршүүлдэ үреэлэй hайхан үгэнүүдые хайрлажа, бэлэг-сэлэгээ баридаг.

Сагаан hара гээшэ hайн hайханай бэлгэ дэмбэрэлтэй hара мүн. Хүндэ ёhын hара, хани нүхэсэлэй hара гээшэ.