Сценарий "Шаг чаагай, Шагаа чаагай!"
классный час на тему

Шаг чаагай – шагаа чаагай!

деп байырлалдын чорудуу

Сорулгазы:

Чоннун национал байырлалы – Шагаа дугайында  уругларга билиндирер, чоннун чаагай чанчылдары, культуразы-биле таныжып, тыва нацияга, чер-чуртунга чоргаарланып чоруурун чедип алыр;

Тыва чоннун хундулээчел, эвилен-ээлдек эки чанчылдарынга уругларны кижизидер;

Оюннарга даянып, сагынгыр, тывынгыр чоруун, чугаазын сайзырадыр.

Байырлалдын чорудуу

-Экии, уруглар! Богун бо кайгамчык  буянныг оргээвиске тыва чоннун национал байырлалы – Шагаага тураскааткан оюн-моорейлиг байырлалывысты эртирер-дир бис, уруглар!келген аалчыларывыс башкыларга, ада-иелерге база эргим уруглар, силерге кел чыдар Аът чылы-биле  байыр чедирбишаан, быжыг кадыкшылды, чедиишкиннерни, аас-кежиин, ак орун кузеп йорээп тур мен.

Школанын директорунга сос

- Мен ам силерге Шагаа дугайында кысказы-биле чугаалап берейн. Кандыг нация  чон эрги чылын удеп, чаа чылын уткуур чанчылдыг. Тыва чон база чыл эргижиреп чорда, члды удеп, чаа чылды уткуп алыр дээш Шагаа байырлалынга хынамчалыг белеткенип чорааннар. Шагаа байырлалынга чедир сагыш-сеткилинден эгелээш, оран-савазын, кодан-девискээрин арыглаар, элбек аъш-чемни белеткээр.

Чаш кижи торуттунгеш, авазынын аа судун эммер. Уе-шаг, ие-бойдус база ындыг. Час кээрге ие-черивис бодунун чулуу-биле оът-сиген, унуштерни, хемнер-холдерни, дириг амытаннарны сугарып, чемгерер. Ынчангаш чаа чыл байырлалын «Шагаа» - «шагнын аазы» азы эгези  дээн ужуру ол.  Шагаанын кол утказы – чыл эргилдезин демдеглээри, кыштын чыккылама соогун часкы хаттар-биле солчулгазын ооруп уткуп алыры, кышкы берге амыдырал адакталып, ак чемнин элбек болурунун эгезин байырлаары-дыр, уруглар. Чаа чылдын эгезин , Шагаа айын Ак ай деп база адап турар. Ол сут-биле, суттен кылган чемнер-биле холбашкан болурга ынчаар адаар.

Тывалар Шагаа байырлалын кончуг чугула деп санаар, анаа баш бурунгаар кедергей белеткенир, кустен эгелеп шага чемин тускайлап салып эгелээр. Шагаага догерер малды  баш бурунгааар демдектей коруп, суттен кылган чаагай ак чемнерни: саржаг, курут, чокпек, быштак, ээжегей, ааржыны элбээ-биле белеткээш, шыгжаар. Ынчангаш Шагаа чеми колдуундала белен болур.

Шагаанын эн баштайгы хунунде  дан бажында  оран-тандызынга санын салып, чажыын чажып, алгап-йорээп чалбарган соонда, аштанып- чемненип, ойнап-хоглээр. Ам бичииден ойнап-хоглептер бис бе, уруглар!

- Харлыг кыштын адак айы тонуп турда хамык чоннун ооруп-хоглеп байырлаары Шагаа келди, амыр-менди, ажы-толум! (Шупту мендилежип чолукшуур)

-Чанчыл ындыг, ужур ындыг, чалыы салгал уламчылаал! Аалдарга уступ алгаш, адаан-моорей кылыылынар! Кайы аалдын уруглары аас-чогаалга кончуг эвес корээлинер, уруглар!

- Тывынгырлар моорейи тывызыкка кандыг силер? (класстар аразында тывызыктажыр)

- Дужуп бербейин маргыжарда дурген-чугаа кымда барыл?

- Эр хей болдунар, эмин эртир солун болду. Улегер соске кандыг силер, улежиксеп олур-ла мен.

- билбези чок эрестиг-ле болдунар, ам кожаннарга кандыг бис че, корээлинер.