Презентация «Факиһа Туғыҙбаева-әҙәбиәтебеҙ ғорурлығы»
презентация к уроку на тему

Беренсе бүлек
Әҙәби-музыкаль иртәлегебеҙҙең
беренсе бүлеген
, шағирәбеҙҙең мәктәп тормошона арналған шиғырҙарына арнап,
«
Мин уҡырға яратам
…
»

тип атаныҡ. Һеҙҙең алда мәктәбебеҙҙең
1-се а класы уҡыусылары
сығыш яһай.
7
Болонда
уйнай сәскәләр
Мәтрүшкә.
Аҡ сәскә
(ромашка)
Йәйҙәрен дә, ҡыштарын да Юл буйҙарын яратамын,
Мине ярата кеше. Саңлы булһа ла һәләк.
Минең сәйем бик шифалы, Юлға сыҡҡан кешеләргә
Тарала өйгә еҫе. Ҡаламын аҡ юл теләп.
Ҡыңғырау сәскә.
Мин-Ҡыңғырау сәскәһе,
Сың-сың-сың-сың
…
Мине өҙмәһендәр ине,
Мин-күк төҫтә, Килә оҙаҡ йәшәге.
12

Ҡаршыға
…
. осраған,
Осло уның тештәре.
Уға ниңә йөнтәҫ ҡойроҡ,
Былай ҙа шәп эштәре.
(Бүре)
17
Бөгөн беҙ һеҙҙең менән
Факиһа Һа
ҙ
ый
ҡ
ы
ҙ
ы Туғы
ҙ
баеваның 65 йәше тулыу юбилейына арналған иртәлек үткәрҙек.
Факиһа Туғыҙбаева
–
башҡорт шиғриәтенең бөгөнгө йөҙөн билдәләгән, уның һәлмәк шиғриәт йөгөн тартып барыусы шағирә икәнен күрҙек.
Шағирәнең тыуған еренә, Башҡортостанға арналған шиғырҙары көслө яңғырашлы.
Балалар донъяһын, бала күңелен нескә тойоп, тәрән аңлап, ул , кескәйҙәр, беҙҙең өсөн тынғыһыҙ ижад итә.
25
Факиһа Туғыҙбаева-әҙәбиәтебеҙ ғорурлығы

Мин уҡырға яратам
…
«
Ту
ғ
ан теле
ң

–
баш
ҡ
орт теле
,

Ата
ң
-
ә
с
әң
де
ң
теле
.

Ту
ғ
ан телен ярат
ҡ
андар -
 

Ярата ата-
ә
с
әһ
ен
,

Ярата Тыу
ғ
ан илде
»
.
Факиһа Туғыҙбаева

2
Факиһа Туғыҙбаеваның бәләкәс балалар өсөн яҙылған шиғырҙарына матур көйҙәр ҙә яҙғандар. Ә хәҙер Ф.Туғыҙбаеваның
«
Йәй
»

шиғырына Салауат Сәлмәнов көйөнә Йәғәфәрова Сабина башҡарыуында
йыр
тыңлайбыҙ.
Йәй
Йәй үҫтергән сәскәләр, Йәй бөрлөгән үҫтергән,
Йәй үҫтергән еләктәр. Йәй үҫтергән бәшмәктәр.
Әсәйем менән йыйҙыҡ, Әсәйем менән йыйҙыҡ,
Тулды ҡуйҙы силәктәр. Тулды ҡуйҙы силәктәр.
20
1992 йылда шағирә
«
Сәғәт моңо
»
китабы өсөн Рәми Ғарипов исемендәге ә
ҙ
әби премияға лайы
ҡ
була, ә 1995 йылда
«
Фатихамды бирәм һиңә
»
китабы өсөн уға Башкортостан

Республикаһының
 
Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы
 
бирелә. 2014 йылдың декабрендә Факиһа Һа
ҙ
ый
ҡ
ы
ҙ
ына
«
Баш
ҡ
ортостандың халы
ҡ
шағиры
»

тигән ма
ҡ
таулы исем бирелде.
1981 йылдан Я
ҙ
ыусылар союзы ағзаһы.
6
Яҙҙың тәүге сәскәләре
.

Нәркәс. Бәпембә.
Һары нәркәс Һикерешә бәпембәләр
Ҙур үҫә,

Йәшел үлән өҫтөндә,
Ҡар һыуын

Һикерешкән бәпембәләр
Эсә-эсә. Алтын ҡояш тәҫөндә.
Умырзая.
Умырзая балалары Улар әле бик бәләкәй,
Йәшәйҙәр бер ояла. Кешеләрҙән ояла.
11
…
. йоҡонан уянған,
Балалары ла торған.
Уға ниңә йөнтәҫ ҡойроҡ,
Йылы туны ныҡ юрған.
(Айыу)
16
Шағирәбеҙ балалар тормошо тураһында, уларҙың тәртибе, аҡыллылыҡ тураһында хикәйәләр ҙә яҙған. 4-се а класы уҡыусылары
«
Яңы күлдәк
»

хикәйәһен сәхнәләштерәләр.
Ролдәрҙе башҡаралар:
Гөлниса
–
Сәйфетдинова Диана;
Гөлниса ның әсәһе
–
Мысырғәлина Эвелина;
Һатыусы апай
–
Алсынбаева Айгизә;
Врач апай - Алсынбаева Айгизә
24
Факиһа Туғыҙбаева
Башҡортостандың халыҡ шағиры
Шағирәбеҙгә
65
йәш
1

Елдерә, ти, урман айҡап,
Оҙон аяҡлы
…
. .


Уға ниңә йөнтәҫ ҡойроҡ,
Мөгөҙлө булып тыуған.
(Болан)
15
«
Тыуған илемде яратам
»
Башҡортостан.
Башҡортостан
–
Башҡортостан -
Тыуған илем, Тыуған ерем,
Ул бит һаҡлай Әсәйемдәй
Туған телем, Берҙән
–
берем!
Ул бит һаҡлай Башҡортостан
–
Яҡты көнөм, Минең Ватан,
Бирә миңә Яратамын
Аҡыл, белем. Бала саҡтан!
19
Факиһа Һа
ҙ
ый
ҡ
ы
ҙ
ы Туғы
ҙ
баева (Нафи
ҡ
ова)
1950 йылдың 1 ғинуарында Баш
ҡ
ортостандың
 
Бүздәк районы
Бәләкәй
Ҡ
аңны ауылында тыуа.
 
Баш
ҡ
орт

дәүләт

университетын
 
тамамлай
.
Хе
ҙ
мәт

юлын

«
Баш
ҡ
ортостан
пионеры
»
(
«
Йәншишмә
»
)
гәзитендә

башлай
, 1979
йылда

«
Пионер
»
(
«
Аманат
»
)
журналына

күсә
. 1990
—
2010
йылдар
ҙ
а

«
А
ҡ
бу
ҙ
ат
»
 
журналының
баш
мөхәррире

була
.
5
Икенсе бүлек
1-се а.б.
Әҙәби-музыкаль иртәлегебеҙҙең
икенсе бүлеген
, шағирәбеҙҙең тәбиғәткә арналған шиғырҙарына арнап,
«
Болонда уйнай сәскәләр
»
тип атаныҡ. Һеҙҙең алда мәктәбебеҙҙең
2-се в класы уҡыусылары
сығыш яһай.
10
Минең тәүге асыштарым. Ф.Туғыҙбаеваның
«
Тамсы
»

шиғырына М.Бикбова көйөнә
4-се в класы уҡыусылары

башҡарыуында
йыр
тыңлайбыҙ.
Күр әле, күр ҡарасы: Ҡаңғылдашалар ҡаҙҙар,
Ҡыйыҡтан тамды тамсы! Башлана, тиҙәр, яҙҙар.
Үҙе бәләкәс кенә, Ҡыҙыҡ итте шат тамсы:
Үҙе көләкәс кенә. Ҡоҙоҡҡа инеп ҡасты.
Тишкеләп бөттө ҡарҙы,
Гөрләүеккә юл ярҙы.
23
Һәр бер урман ү
ҙ
ағасы, һәр тау ү
ҙ

ҡ
аяһы, һәр болон, ялан ү
ҙ
сәскәһе менән күркәм булған кеүек һәр милләт тә ү
ҙ
енең таланты менән күркәм.
Шундай шәхестәр
ҙ
ең береһе
Баш
ҡ
ортостандың халы
ҡ
шағиры,

Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты,
Рәсәй һәм Баш
ҡ
ортостандың ат
ҡ
а
ҙ
анған мә
ҙ
әниәт хе
ҙ
мәткәре,
бөтәбе
ҙҙ
ең дә ярат
ҡ
ан шағирыбы
ҙ
, күренекле прозаик
Факиһа Туғыҙбаева.
4
Ә хәҙер зал менән уйнап алабыҙ.
Йомаҡтар ҡоябыҙ, яуабын табығыҙ!!!
Йәнектәҙең исемен тап.
Ҡойроғон юғалтҡан
…
.. !
Шаҡ ҡатҡан бөтөн урман.
Урмансы, ти, эҙләй сыҡҡан,
Булһа ла ҡара буран.
(Төлкө)



14
Дүртенсе бүлек
Әҙәби-музыкаль иртәлегебеҙҙең
дүртенсе бүлеген
шағирәбеҙҙең ғаилә, ғаилә ҡиммәттәренә арналған шиғырҙарына арнап,
«
Беҙҙең татыу ғаилә
»

тип атаныҡ. Һеҙҙең алда мәктәбебеҙҙең
4-се в класы уҡыусылары
сығыш яһай.
Икмәк
Икмәк бешерҙе әсәйем,
«
Һыныҡ ҡалдырмағыҙ!
»
- тиеп,
Таралды тәмле еҫе. Атайым әпәй телә.
Сәй эсәбеҙ бергә-бергә, Атайым минең- игенсе,
Шау-гөр килә өй эсе. Таңдан баҫыуға елә.
22
Минең туған телем!
Яҙырға өйрәнәм: Туған тел асҡысы-
«
Берҙән-бер Тыуған ил; Әлифба, Әлифбам!
Берҙән-бер тыуған ер-

Әлифбам, ҙур

рәхмәт,
Ярата мине ул!
»
Әлифбам, һиңә-дан!
9

«
Дошмандан һаҡлай,-ти
…
. ,-
Ҡолаҡтарым бик оҙон!
Ҡойроҡ тағып шәплегемде
Килмәй ҙә минең боҙғом!
»
(Ҡуян)
18

Һаумы,
йәй!
Факиһа Туғыҙбаева

Һәр көнөбө
ҙ

—
шатлы
ҡ

ҡ
ына,
Һөйөп ү
ҫ
терә илем.
Күп һ
ө
нәргә өйрәнәбе
ҙ
,
Алабы
ҙ
төплө белем.

Әй
ҙ
әп торған урман-тау
ҙ
ың
Асырбы
ҙ
әле серен.
Бе
ҙ
— буласа
ҡ
хужалары
Ҡ
ә
ҙ
ерле тыуған ер
ҙ
ең.

3
«
Мин уҡырға яратам
…
»
Байрам, һиңә ҙур рәхмәт!
Байрам бөгөн! Рәхмәт!
Һөйөнсө! Ҡаршыланы, ишек асып,
Ҙур байрам бөгөн! Иң матур мәктәп.
Сәскәле Белем көнө! Беренсе сентябрь һиңә
Урамдар ҙа,мәктәптәр ҙә

Сәскәле рәхмәт!
Сәскәләргә күмелде!
8
Кем нимә ярата?
Факиһа Һа
ҙ
ый
ҡ
ы
ҙ
ы балалар өсөн ҡыҙыҡлы һәм фәһемле хикәйәләр ҙә яҙған. Һеҙгә
2-се в класы уҡыусылары

«
Һимергән өсөн түлә!
»

хикәйәһен сәхнәләштереп күрһәтәләр.
Ролдәрҙе башҡалар:
- Өфитәр ағай - Йәрмөхәмәтов Рәмил;
- Иргәйел
–
Ибраһимов Данил.
13
Уртаҡ тел.
Шағирәбеҙ балалар өсөн мәктәп тормошо тураһында фәһемле, аҡыллы хикәйәләр ҙә яҙған. 3-сө а класы уҡыусылары
«
Шаҡмаҡлы дәфтәр
»

хикәйәһен сәхнәләштерәләр.
Ролдәрҙе башҡаралар:
Шәриф ағай
–
Псәнчин Айгиз;
Әлфиә
–
Йәғәфәрова Сабина;
Әлиә
–
Ибраһимова Әлиә;
Әлфиәнең апаһы
–
Аитова Элина;
Тәрбиәсе
–
Ғатауллина Рената
21