Вечер отдыха "Марий кас"
материал (5, 6, 7, 8, 9 класс)

ГБОУ Республики Марий Эл «Октябрьская школа-интернат для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей»

Игровая программа

«Марий кас»

Подготовила и провела:

 воспитатель  Ильина Е.В.

Аннотация

Хочу представить вашему вниманию свой опыт работы в приобщении детей к истокам народной культуры и ее традициям марийского народа.

С первых лет жизни ребенка приобщение его к культуре, общечеловеческим ценностям помогают заложить в нем фундамент нравственности, патриотизма, формирует основы самосознания  и индивидуальности.

Старая поговорка гласит: «Всё новое – хорошо забытое старое». Действительно, исследователями отмечено, что часто человек и человечество возвращается, казалось бы, давно оставленным положениям, в истинность которых уже перестали верить.

Народная культура – предмет, который человек должен постигать на протяжении всей жизни – от первых шагов. Чем раньше мы начинаем вводить детей в мир народной культуры, тем лучших результатов добиваемся.

 Наши дети должны знать не только историю, но и традиции национальной культуры; самореализовать себя как личность, любящую свою Родину, свой народ и все, что связано с народной культурой. Чем раньше мы начинаем вводить детей в мир народной культуры, тем больших результатов добиваемся.

Основной целью моей работы является патриотическое воспитание школьников через ознакомление с народной культурой и традициями марийского народа. Цель достигается путем формирования интереса к истории и культуре наших предков, воспитания творчески развитой личности, актерского мастерства, музыкальности на основе разных жанров марийского фольклора.

Цель: Воспитание патриотизма, приобщение детей к истокам народной культуры и духовности на основе марийского фольклора.

Задачи:

1. Коррекция эмоционально-волевой сферы посредством через устное народное творчество.

 2.Воспитание нравственных качеств личности ребенка: доброты, справедливости,  гордости и уважения к национальным традициям и языкам;

3.Развитие творческих способностей детей: актерского мастерства, музыкальности на основе разных жанров марийского фольклора.

Оборудование: национальные блюда: подкогольо, мелна; национальная одежда, вышитые полотенца, музыкальные инструменты.

(Марий вургемым чийыше озавате ден озакугыза устел воктене шогылтыт, шонан пурам тамлен ончат. Ты жапыште удыр-рвезе-влакын весела йукышт шокта. Нуно пурат. Удыр-шамычын кидыштышт- кунчылавондо, тур турлаш кунавуй. Рвезе-влак ыштышаш йыдалым, гармоньым, тумырым налыныт).

Ты жапыште портышто изи ныл йоча модыт:

-Ты, Ванюша, посмотри,

Мы пускаем пузыри:

Синий, красный, голубой,

Выбирай себе любой!

(Удыр – рвезе-влак мурым мурат)

Моркинский улына

Мланде пашам ыштена,

Олык шудым солена,

Веселан ме илена.

Ме муренат кертына,

Ме куштенат кертына.

Мураш кушташ веле огыл,

Пашаланат кертына.

Йоча-влак: Салам лийже, ковай, кочай!

Озавате. Салам лийже, удыр-рвезе-влак!

Ик йоча. Ковай, таче ме тендан дек кидпаша дене шинчаш, касым пырля эртараш толынна.

2-шо йоча. Портыштет мураш, кушташ да модаш лиеш чай?

Озавате. Лиеш, лиеш. Верланыза, кидпашам ыштыза, мурыза,куштыза. Мыламат весела лиеш.

(Мурен, куштен изи йоча-влак унам вашлийыт)

Теве тылат пурла кид,                         Изи улам, изи улам

Теве тылат шола кид.                         Киса кайык гай улам.

Теве тылат пурла, шола                 Авам кыраш туналеш гын,

Теве тылат яра кид                         Конга шенгек вел шылам.

(Олымбаке шинчын, чылан кидпашам ыштат)

Озавате. Пайремлан тамле пурам шолтенам, тамлен ончыза. (Ленеж гыч пурагоркашке пурам темкален-темкален, кажне йочам рат дене сийлен коштеш).

Айста чылан пурам йуына,                         Эре шонем, эре шонем

Пурым йуыт манын шонышт.                Молан шочынам шонем.

Айста чылан муралтен колтена                 Кугарня шуэш, пайрем толеш

Келшен илат манын шонышт                        Йора шочынам шонем.

Вес йоча. Пураже пеш тамле, шонан-шонан.

Озавате.(мура).

Ончалза вуйышкем, ончалза вуйышкем-

Пеледышан шовычым пидынам.

Ончалза тышкырак, ончалза тушкырак-

Пеледыш гай уна-шамыч толыныт.

Чевер кече ончалеш да,

Портемланат весела.

Удыр-рвезе-шамыч толыда да,

Чонемланат весела.

Кумшо йоча. Пундыш вуйыш лум возын гын, туштым тушташ лиеш. Мый кидпашам ыштымынам тушто дене туштем, палыза: Ший тукан тага корнывож еда кудалыштеш.

Удыр. Э-э, тидым палена – сузло.

Кунчыла шудырышо удыр.Ик каваным ныл шорык куреш.

Ик рвезе. Кунчыла шудырымаш докан.

Озавате. Мушкындо гай веле – поч гыч нолталаш ок лий.

Вес удыр. Мундыра!

Турым турлышо удыр.Порт йыр чыве вуран чапаж дене каялеш.

Вес рвезе. Тидыже турым турлымаш чай.

Тумырзо. Чондымо чонаным куштыкта.

Ик удыр. Гармонь!

Кандыра пунышо рвезе. Ик коля кок почан!

Ик рвезе. Йыдал!

Озавате. Чолга, ушан улыда, чыла туштым палышда. Ынде, пашада веселан ышталтше манын,йомакым кочада каласкала, колыштса…

Чылан. Колыштына! Колто, кочай, йомакетым!

(Удыр-рвезе-влак озакугыза йыр чумырген шинчыт, кидпашам ыштат. Марий сем почеш озакугыза йомакым каласкала.)

                «Лудиге»

Озакугыза. Илен улмаш ик кува. Кугече пайремлан тудын деке пеш шуко уна толын. Кувалан ятыр муным чиялташ да уна-влакым йошкар муно дене сийлаш логалын. Пайрем эртен кая. Куван ик чывыже игым лукташ моткоч шичнеже. А тудын муныжо кодын огыл. Сандене кува чыве йымалан лудо муным пышта.

Чыве пыжашыштыже муным шуко жап ырыктен шинча. Ик кечын кува онча: муно-влак шелышталтыныт. Вашке иге-влак лектыт. Чыве моткоч куанен. Кува иге-влакым погалта да уремысе шаршудыш колта. Иге-влак, пик-пик-пик манын, авшт воктен пордыт.

Чыве игыже-влаклан ойла:

-Ке-ке-ке! Ке-ке-ке!

-Ида кай торашке!

-Ик, кок, кум,

-Ныл,вич, куд,

-Чоя пырыс кочкеш вет!

Шудо ношмым, шукшым муэшат, иге-влакым сийла. Кенета лудиге-влак лакым ужылдат, тушко йуштылаш куржын пурат. Чыве, игыже-влак вудыш пурен каят манын, пеш лудын, лаке йыр курышталеш, кыдетла. Йукым колын, порт гыч кува лектеш. Ийын коштшо лудиге –влакым вуд гыч луктеш. Чыве пеш йывырта. Игыже-влакым вудалтен, вута велыш нангая, шулдыр йымакше погалта.

-Кеч-мом манза: Кажне авалан шке игыже, шочшыжо шерге. Йомак умбак, мый-тембак, ко колыштын-устел йымак.

Чылан. Йомакше пеш онай.

Удыр-влак. Ковай, кочай, мурым муралтена, лиеш мо?

Озавате. Тыште чыла ышташ лиеш. Мурыза, шергаканем-влак.

(Удыр-влак порт покшеке лектыт, гармонь почеш муралтен, чучкалтат).

Разрешите муралташ,

Разрешите шушкалташ,

Разрешите йолташ-шамыч,

Гармонь почеш тавалташ.

Тау лийже, кукулан

Садыш толын мурмыжлан.

Тау лийже, ковайлан, кугызайлан,

Мемнам пагален ужмыжтлан.

Рвезе. Меат мурен кертына.

(Удыр-влакым рвезе-влак вашталтат.)

Ой, корно сай, корно сай,

Олык воктен корно сай.

Ой,илыш сай, илыш сай,

Мемнан дене илыш сай.

Изи улам, изи улам,

Киса кайык гай улам.

Капем мыйын изи гынат,

Пашалан мастар улам.

Сита ынде куштышна,

Тумырзына ноялеш.

Сита ынде мурышна,

Гармонистна ноялеш.

Озавате. Тау, удыр-влак. Тау, рвезе-влак. Айста ынде модына. Ко модеш, тудо патыр лиеш. «Ший шергаш» модыш дене модына, келшеда?

Чылан. Келшена!

Озавате. Мылам полшышо да вудышо ен кулеш. Шотлеммут дене ойырена. Ко могайым пала?

Ик удыр.( Шотлаш туналеш)

Ик марий олаш каен,

Ораваже пудырген.

Ораважым ачалаш

Мыняр пуда кулеш, каласе

(«Каласе» шомак дене ончыктымо ен лу марте кеч могай числам ойлышаш)

Ик йоча. Визыт. Визытан цифр дене ком лумдена,тудо полшышо ен лиеш.

(Удыр - рвезе-влак йырым йыр шинчыт. Вудышо шергашым икте почеш весылан кидышкышт пуэда. Тыге ик йочан кидышкыже пышта. Кутышо йоча, кон кидыште шергаш, палышаш. Пален ок шукто гын, мураш,   кушташ, йомакым каласкалаш, туштым тушташ йодыт).

-Муро «Ший шергаш»

Озавате. Удыр-рвезе-влак, айста ынде кушталтена.(Покшек лектешат, муралтен чучкалта).

Ынде лийза тыгерак,

Верым пуыза кумданрак.

Мые лектам кушталташ,

Шке койышем ончыкташ.

Муралташ гын, муралташ,

Ок кул йукым чаманаш.

Кушталташ гын, кушталташ,

Ок кул ен деч вожылаш.

Озавате. Моло-влакымат кушташ ужам. (Удыр-рвезе-влак тошто мрий куштымашым куштат).

Вес удыр. Таче касым пеш веселан эртарышна. Монган монго каяшат жап.

Озакугыза. Рвезе калык дене пырля жап эртымымат шым шиж. Кидпашамат ыштышна, мурышнада куштышна, модна. Арам огыл калык ойла: «Муро-калык чон. Муро- илыш йолташ. Эреак ваш келшен, веселан илыза, вет келшымаште- кугу вий!»

Ик йоча. Ковай, кочай, шинчаш пуртымыланда пеш кугу тау. Мемнам шарналташда мурым муралтен кодена:

Олыкшым яраш огына кодо,

Каваным каванлен кодена.

Ковайым, кочайым яраш огына кодо,

Мурым муралтен кодена.

Солыкым рузен-чеверын,

Кидым рузен- чеверын.

Ой, ковайна, кочайна,

Вес гана толмеш чеверын.

Удыр. Ой, таче касым кузе веселан эртарышна. Жап ятыр эртыш. Ынде малашат жап.

Рвезе. Чынак, таче ме касым пеш веселан да пайдалын эртарышна. Мурышна, куштышна, модна, туштымат туштышна, йомакымат колтышна. Арам огыл калык ойла: «Муро илаш да пашам ышташ полша»

Озакува. А ынде чыландам устел коклаш ужам, уян когыльым тамлен ончена, шонан пурам сийлена.

Чыланат. Чеверын, ковай, кочай!

Озавате. Чеверын! Весканат толза!

Шинчаш толшо удыр-рвезе-влак юарлен лектын каят.