Элбэг Манзаровой творчествоор аман үгын сэтгүүл”Аятай шүлэг – далитай хүлэг”
план-конспект на тему

Классһаа гадуур ажал

Элбэг Манзаровой творчествоор аман үгын сэтгүүл”Аятай шүлэг – далитай хүлэг”

Зорилго: 1.Э.Манзаровой творчествотой гүнзэгыгөөр танилсалга;

2.Һурагшадай монологическэ хэлэлгэ, уран уншалгын дадал хүгжөөхэ;

3. Нютагай бэлигтэй уран зохёолшоор омогорхохо мэдэрэл түрүүлхэ, түрэл нютагтаа, буряад хэлэндээ дуратай байхыень хүмүүжүүлхэ.

Хэрэгсэлнүүд: мульмедийнэ проектор, номой выставкэ.

1-дэхи хуудаһан. “Наһанаймни гол”

Ами наһанаймни гол –

Алтан Мундаргата Хойто-Гол.

Шуһа һудаһанаймни гол –

Шааяһан горходтой Хойто-Гол.

Түнхэнэймни шарай шэнжэ –

Туран, Мон, Хойто-Гол.

Малгайнь мүнгэн дэнзэ

Мүнхэ- һарьдаг болонол, - гэжэ түрэһэн нютаг тухайгаа  манай мэдээжэ, бэлигтэй уран зохёолшо ба уран гартан Элбэг Содномович Манзаров бэшэһэн байна.

         Элбэг Содномович Манзаров 1948 ондо Түнхэнэй аймагай Хойто-Гол нютагта түрэһэн юм. Республикын багшанарай училищиин уран зурагай таһаг дүүргэһэн.

“Золдоо хатарһан зомгооһон” (1982), “Модоной оройгоор” (1988), “Буян жаргал” (1995), “Наһанайм  утаһан” (1998), “Сэдьхэлэй хүбшэргэ”(2008) гэһэн шүлэгүүдэй болон баснинуудай номуудые буряад хэлэн дээрэ, “Золдоо хатарһан зомгооһон” (“Щепка на волне»)  гэжэ номоо ород хэлэн дээрэ хэблүүлэнхэй.

        Мүнгэшэ дархан Элбэг Содномович Манзаров Ород Уласай Уран зохёолшодой болон Уран зураашадай холбооной гэшүүн, Буряад Уласай габьяата уран зурааша гэһэн нэрэ зэргэтэй.

Үүрэй сайха хирэдэ,

Үглөөгүүр бодоод гэшхэлхэдэ,

Шэмээгүй аалин байгаалимни

Шэбэнэнэл шүлэг шэхэндэмни...

Э.С. Манзаров тоонто нютагаа, тойроод байһан үзэсхэлэн һайхан байгаалияа  шүлэглэн гоёор бэшэһэн байна.

Тоонтомни.

Бурхан баабай, Шаргай ноён –

Буумал хаанай хүбүүдэйнь нэгэн.

Түрэһэн нютагтам түбхинэжэ һууһан,

Түнхэн дайдадам түрүүн түүрээгдэдэг,

 Түүхэ ехэтэй, алдар солотой,

Түбшэн түргэн Бурхан баабаймни,

Туран, Хойто-Гол хангаймни,

Тэдхэн байдаг тоонтомни.

2-дохи хуудаһан. “Заахан ябахадаа...”

Уран зохёолшо багашуулда зорюулжа  олон шүлэгүүдые бэшэһэн юм.

             Заахан ябахада гоё даа:

Зайдаар мориёо унаад,

Уһалхаяа ошохош горхондо –

Урматай даа шунгахада.

Дамбиин сэгнэлтэ.

Һургуулиһаа баяртайхан ерэхэдэм,

Һурабал баабайм гайхажа ехэтэ:

“Ямар сэгнэлтэ абаабши, Дамби?”

Ябуудтаа харюусабаб: “Табы-ы!..

Бодолгоороо нэгые,

Бэшэлгээрээ хоёрые,

Буряад хэлээрээ хоёрые –

Булта дээрээ табые...”

Тангариг.

Арбаганан харуулжа “У-шу”

Аашалхаяа болихом бэшэ гү?

Түрэлхи хэлэеэ шудалхам бушуу –

Түдэб дүүмни торонгүй уншана бшуу.

Баабайн хүбүүд.

Баабайн хүбүүд олон, урматай,

Барандаа ажалша, дуутай, суутай,

Буурал мори багань унанхай,

Бухал шэрэнэ баһа баяртай.

Хараһаар байтар һүри сомоо

Хамһаад мэтэр бэрхээр толгойлоо.

Отогтоо баабайнь үдэшэлэн ороходоо,

Оролдосотой хүбүүдээрэээ одоо омогорхоо.

3-дахи хуудаһан. “Басни бэшэгшэ Э.Манзаров.”

Э.Манзаров удхаараа гүнзэгы, һонирхолтой олон баснинуудые зохёоһон юм. Баснинууд соо хүнүүдэй ажабайдалда үзэгдэдэг дутагдалнуудые, ехэнхидээ амитадай ажабайдалда болоһон үзэгдэлнүүд болгожо харуулна. Эдэ баснинуудые шагнаад, һайн муу, буруу зүб хоёрой илгаралые элирүүлэгты.

1. “ Үнэгэнэй һургуули”

Ямар хүниие шүүмжэлжэ бэшээб? (залхуу, зайгуул)

2.”Борбилоо-эмигрант”

“ Өөрын дайда дулаан, хариин дайда хүйтэн”, “Хари газарай хабарыньшье хара, өөрын газарай үбэлыньшье ногоон”. Эдэ оньһон үгэнүүд дээрэһээ үндэһэлжэ, басниин мораль хэлэгты.

3. “Барилдааша баабгай”

- Ямар амитад барилдаанда хабаадааб?

- Баабгай барилдаанда бэеэ бэлдээ гү? Юундэ бэлдээгүйб?

- Автор ямар хүниие харуулааб?

4-дэхи хуудаһан.  “Мүнгэшэ дархан”.

Элбэг Содномович Манзаров өөр тухайгаа иигэжэ бэшэнэ:

Эхэнэрнүүдые гоёохо

Эрхыдээ шэдитэйб.

Сэдьхэлыень хүдэлгөөхэ

Сагаан шүлэгтэйб.

Хүбүүдые хүсэ оруулха

Хөөргэ, балта дүшэтэйб.

Сагаан һанаа дуудаха

Сагаан мүнгэшэ дарханби.

(“Нарин дарханай мүнгэн бүтээлнүүд” гэһэн презентаци харуулха.)

5-дахи хуудаһан. “Сахижа ябая!” Багахан концерт.

1. Дуун . Хүгжэмынь Б.Батодоржиевай “ДээдэТүнхэн” (һурагшад гүйсэдхэнэ)
2. Сценкэ  “Машинал хадаа машина”
3. Шүлэг “Сахижа ябая!”

Тобшолол.

Түрэл нютаг Түнхэмнай ямар олон бэлигтэй бэрхэ хүбүүдтэй гээшэб даа. Тэдэнэй нэгэниинь болохо Элбэг Содномович Манзаровые   мэдэхэ болобот.