Сценарий
материал на тему

Аба5а оскуолатын 130 сыллаах юбилейнай концерын сценарийа

25. 11.2016.

1ыыт: Алгыстаах Аба5а кыьата буоланнын,

Алыптаах аартыгы арыйан биэрэ5ин!

Сырдыкка, кэрэ5э сууьунэн сылларга

Оскуолам барахсан, угуйа тура5ын!

2ыыт. Урукку кэмнэргэ саха дьаданы дьоно уерэхтэн матан, харана5а хаайтаран олорбуттара. Ол да иьин норуот еьун хоьооно эттэ5э: «Уерэ5э суох киьи хара5а суох кэриэтэ».

1 ыыт: Суорун Омоллоон «Харана5а тыкпыт сырдык»

(Спектакль С.Омоллоон «Харана5а тыкпыт сырдык»)

(Сцена5а «Кынаппын ууннэрэр мин кыьам» сурук турар (Натансон туьунан слайда бара турар)

1 ыыт.: Боростуой дьон кенулун иьин охсуьар, батталы утарар ейдеех-санаалаах дьону ыраахтаа5ы былааьа ыраах, тымныы Саха сиригэр кеске ыытара. Кинилэр саха норуотун хара5ын аьар, сырдыкка сирдиир утумэн улэни  ыыппыттара.

2.  Владимир Короленко уелээннээ5э Марк Натансон Петербург куоракка эмчит идэтин ылаары сылдьан, революция суолугар туруммута. Ол иьин буруйданан 3 тегул хаайылла, 3 тегул сыылка5а олоро сылдьыбыта.

  1. Марк Андреевич кэргэнинээн Амма сиригэр 6 сыл кэрицэ олорбуттара. Кинилэр дьо5ус бала5аннара биьиги нэьилиэкпитигэр Дьонку Быкытын тердугэр Амма еруьу өҥөйө турбута.

2.  Натансон бала5ан оскуолата диэни аьан, Аба5а о5олорун тумэн, аа5арга-суруйарга, ахсаан суоттуурга уерэппитэ. Ол курдук кини саха дьонун инники кэскиллэрин тустээбитэ.

1. Марк Андреевич кэлин Россияттан тэйиччи Швейцария5а тиийэн олохсуйбута, кемус унуо5а онно хаалбыта. Утуе-мааны сиринэн-уотунан, кэрэ айыл5анан танара толору хада5алаабыт Швейцариятыгар олорон, бука, кый ыраах баар хаар-муус дойдуну, Аба5а дьонун-сэргэтин, бэйэтин бала5ан – оскуолатын, уерэппит о5олорун ейдеен-санаан ааьара эбитэ буолуо.

2. Оттон саха дьоно нуучча биир бастыҥ киьитэ кинилэр тустарыгар онорбут утуетун умнубаттар, кини аатын кэриэстииллэр. Марк Натансон олугун охсубут оскуолата биир уйэ 30 сыл устата саха норуотун инники сайдыытыгар биир бигэ тирэ5инэн буолан кэллэ.

Торжественнай чаас. (Фанфары дуорайар)

1. Оскуола 130 сыллаах убулуейугэр анаммыт дакылааты онорор оскуола директора Людмила Кимовна Александрова. (слайд оскуола)награждение

 (Ыытааччылар сцена5а тахсаллар)

1 ыыт.: Ортон ыла бэлэмнэнэн,

Айдаарсыьан-ынырсан,

Уеруу-кетуу аргыстанан

Убулуейбут кунэ ууннэ!

2. Ытык-мааны дьон

Ыраах-чугас сирдэртэн

Ыҥырыыны ылынан,

Ыалдьыт буолан кэллилэр.

1. 1886 сыллаахха биир кылаастаах народнай училище быьыытынан аьыллыбыт Аба5а оскуолата бэрт элбэх келуенэ дьону иитэн-уерэтэн олох киэн аартыгар уктэннэрдэ.
2. Эьиэхэ анаан оскуола улэьиттэрэ, уерэнээччилэрэ хоьоон кэьиилээх, ырыа-ункуу алыптаах киэьэтин бэлэхтиир!

 1 нуемэр: Э5эрдэ ункуу (чороонноох)

1 ыыт: Бары на5араадаламмыттары ис сурэхпититтэн э5эрдэлээн туран истин-иьирэх музыкальнай э5эрдэбитин тириэрдэбит! Ник.Мординов тыллара, Хр.Максимов мелодията - «Маннайгы учууталбар» толорор Александр Эверстов! (слайд- оскуола учууталлара)

1ыыт: Ырыа аптаах тылыгар уйдаран,

         Кетебун мин ыраах эйгэ5э…

 Сцена5а керсун биир дойдулаахпытын оскуола выпускницатын Анна Матвееваны.

2 ыыт: Татьяна Антонова, Семен Капитонов, Иннокентий Сосин, Иван Федосеев, Алексей Михайлов, Николай Глазков хоьооннорунан «Аммабын туойабын»

2 ыыт: Дохсун ытыс тыаьынан керсун оскуола кэрэ анардарын! Еврейскэй ункуу.

1. ыыт: Олохпут кэрэтин уксэтэр

Эриэккэс иэйии баар ырыа5а

Эйэ5эс мичээринэн керсун Наташа Маринаны

2ыыт: Дохсун ытыс тыаьынан, эйэ5эс мичээринэн керсун Арктикатаа5ы культура институтун студенткатын Лия Ефремованы. 

1 ыыт: Обугэбит ырыатын-тойугун,

Чочуллубут тылын- еьун,

Мындыр санаатын кэрэьэлиир

Норуот тылынан уус-уран айымньытынан

Таныллыбыт фольклорнай нуемэри

Керун, истин, сэргэ5элээн!

1 ыыт: Ырыалар – ыралар, сырдыктар

Ынырар курдуктар ыраахха…

Ылларар эбиттэр сурэхтэр

Ол ырыа абылыыр кууьугэр

Ыллыыр Макар Тимофеев

2ыыт: Орто саастаах дьонум

Ункуулээри умуеруспуттэр

Ааспыт уйэ аатырбыт ункуулэрин

О5о дьонно уьуйан

О5уруолуу тиьэллэр

Уруйдуу керсуе5ун ретро ункууну!

1 ыыт: Эйэ5эс мичээринэн, кердеех кулуунэн керсун кердеех-нардаах сценканы. «Билсиьии»

2 ыыт:  Киьини киэргэтэр, урдэтэр

Кистэллээх дьикти баар ырыа5а..

Эйэ5эс мичээринэн керсун кэрэ кыргыттарбытын.

Дуэт Юлия Петрова, Уйгулаана Корякина

1 ыыт:Кэрэ кыысчаан, килбик кыысчаан

Учугэйиэн ункуулээн тэйэрэ 

Керен-истэн тырыбынаан

Санньыар санааны долгутара…

Ытыс тыаьынан керсун Лия Ефремованы.

2. ыыт: Амма5а дьиктитик арыллар

Аар тойон айбыта барыта,

Аммам кэрэ кырдалыгар

Ырыа еруу дьиэрэйэр

сайа5ас ырыатын тиэрдэр

 «Сыдьаайа» вокальнай ансамбль

2. ыыт: «Сааскы аланха са5ана»

2.ыыт: Кырса бэрдин кылааныныы

Кырпай хаар кылабачыйар

Бу тонкуруун туундараны

Санаабар еруу ахтабын…

Ункуу беле5е толоруутугар «Хотугу ункуу»

2 ыыт: Сайдам санааны,

Ыллам ырыаны.

Дьолу-соргуну

Эьиэхэ ба5аран туран

 Ылба5ай ырыа кэьиилээх

Кэллэ Лена Белолюбская

1 ыыт: Тереебут терут сирбэр

Уерэх –билии кыьата

Аба5абыт оскуолата

Улэлиир, сайдар, кэниир.

2 ыыт: Баара5ай махталбыт кэмнэммэт утуе5эр,

Бараммат сырдыктаах эн ытык кыьа5ар

Туругур, оскуола, уйэлэр тухары

Телкебут тустэнэр туерэ5э.

1. ыыт: Мария Захарова тыллара, Галина Петрова мелодията «Кынаппын ууннэрэр мин кыьам»

2ыыт: Истин хор толоруутугар Аба5а орто оскуолатын гимнин.

1 ыыт. Билиигэ-керуугэ куруук сирдии-угуйа, ыныра, о5о саас ча5ылхай ыраас кунун сырдык утахтарынан сыдьаайа, тырымныы турдун уерэтэр, уерэнэр кыьабыт – тапталлаах оскуолабыт.

2 ыыт: Оскуола дьиэ иьигэр алтан чуораан лынкынаатын, о5о куолаьа чугдаардын, улэ куестуу оргуйдун, ырыа-тойук дьиэрэйдин!

2.Суорун Омоллоон «Харана5а тыкпыт сырдык» кэпсээнинэн испэктээк туруорааччы режиссера Евгения Попова. 

1.Хор, ансамбыл ырыатын салайда Екатерина Яковлева.

2.Ункууну туруорда  Елена Тритонова. Кэнсиэри иилээн ыытылар Надежда Белолюбская

1. уонна Александр Эверстов. Дьоллоох буолун бар дьоммут! Керсуеххэ диэри!

2. Мантан киэьэ Ностальжи ункуу киэьэтэ.

Концерт программата

1. (Спектакль С.Омоллоон «Харана5а тыкпыт сырдык»)

2. Торжественнай чаас.

3. Э5эрдэ ункуу (чороонноох)

4. Александр Эверстов

5. Анна Матвеева.

6. Анна Матвеева.

7. Литературнай-художественнай композиция «Аммабын туойабын»

8. Еврейскэй ункуу.

9. Наташа Марина

10. Фольклорнай нуемэр

11. Ретро ункуу

12. Сценка

13. Дуэт Юлия Петрова, Уйгулаана Корякина

14. Лия Ефремова

15. «Сыдьаайа» ырыа беле5е.

16. «Сыдьаайа»

17. «Хотугу ункуу»

18. Лена Белолюбская

19. Лена Белолюбская

20. Макар Тимофеев

21. Хор

"Тумус туттар дьоммут. Абаҕа оскуолатын педагогтара» кинигэ презентацията

17.12.2016 с.

1. Үтүө күнүнэн, к¼нд¼ учууталлар, ы½ырыылаах ыалдьыттар!

1.Ыытааччы: 2011 сыллаахха элбэх киһини үөрэх-билии аартыгар сирдээбит Амма оройуонун биир кырдьаҕас оскуолаларыттан биирдэстэрэ - Абаҕа оскуолата 125 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүн көрсө "Кынаппын үүннэрэр мин кыһам" диэн үөрэх кыһатын өр сыллаах дириҥ силистээх-мутуктаах, баай историятын арыйан, кэнчээри ыччакка сиэрдээхтик тириэрдэр бэртээхэй кинигэ тахсыбыта. Оттон б¼г¼н эмиэ, би»иэхэ, Абаºа олохтоохторугар барыларыгар да, олус ¼№р¼¼лээх, долгутуулаах к¼н буолла. Ол курдук, биьиги иннибитигэр "буруолуу" сытар "Тумус туттар дьоммут. Абаҕа оскуолатын педагогтара" диэн саҥа серияны саҕалыыр Ким Георгиевич Кайдаловка уонна Мария Васильевна Захароваҕа аналлаах 2 кинигэни бэйэбит таҥан куоракка ыыппыппыт, типографияҕа бэчээттэнэн кэллэ уонна өссө биир ветераммытыгар Алексей Хрисанфовичка аналлаах кинигэни оҕолоро бэчээттэтэн  таьааттардылар. Онон быйыл оскуола төрүттэммитэ 130 сыллаах үбүлүөйдээх сылыгар ананан 3 кинигэ күн сирин көрдө, ону бүгүн эьиги иннигитигэр киэн тутта этэбит уонна үөрүүлээх быьыыга-майгыга сүрэхтэнии түгэнин арыйдахпыт буолуохтун!

- (Фанфары) Гимн.

2. Тыл барар Абаҕа орто оскуолатын директорыгар Людмила Кимовна Александрова5а.

3. Бу ахтыы кинигэтэ Кайдаловтар педагогическай династияларын салҕааччы, дириҥник ытыктанар учуутал, көхтөөх общественник, кыраайы үөрэтээччи, амарах аҕа Абаҕа нэһилиэгин, Амма оройуонун Бочуоттаах гражданина, СР үөрэҕириитин туйгуна, Кайдаловтар педагогическай династия аҕа баһыгыга, педагогическай үлэ уонна тыыл ветерана Ким Георгиевич Кайдалов умнуллубат үтүө аатыгар, сырдык кэриэһигэр ананар. Бу кинигэ туьунан толору сырдатыа Татьяна Анкиевна Шергина.

4. Ыыт.:      Аба5а бар дьонун туьугар,

          Кэнчээри келуенэ дьолугар

          Бар5ара, сайда тур, оскуолам –

          Кынаппын ууннэрэр мин кыьам!

Хайдахтаах учугэй дирин суолталаах тылларый?! Хас биирдии оскуола гимнээх буолбатах. Гимн – дойду, оскуола сирэйэ, нууччалыы эттэххэ, визитнэй карточката. Биһиги оскуола гииминнээх буолуубутугар тирэх буолбут киьинэн, автор Мария Васильевна барахсан буолар.

Холобур оностор учууталбыт, уус-уран тыллаах хомо5ой хоьоонньут, төлөннөөх патриот, кыраайы уерэтээччи, педагогическай улэ ветерана, 45 сыл тухары угус элбэх о5ону иитэн-уерэтэн кэлбит коллегабыт Мария Васильевна Захарова кинигэтигэр улэлэспит учууталга Виктория Николаевна Попова5а тылы биэриэхпин ба5арабын.

5. Алексей Хрисанфович Давыдов.. Эмиэ биир уос номо5о буолбут улахан буукубаттан суруллар үтүөкэн Учуутал, Кинини Аба5а ыччатын уерэтиигэ, иитиигэ туох баар сыратын-сылбатын биэрэн туран улэлээбит Директор, кыраайы уерэтээччи быьыытынан эмиэ билинэбит. Алексей Хрисанфович туьунан кинигэни сырдатар история учуутала Александра Никитична Карманова.

6. Мария Васильевна  төрөөбүт Амматын, Абаҕатын олус күүскэ таптыыра. Кини «Алгыстаах дойдубут Аба5а» диэн хоьоонун аа5ар Мария Адамова.

II. Ыыт.: К¼нд¼ доºоттоор! Ки»и барахсан орто туруу дойдуга т¼ргэнник да олорон аа»аахтыыр... Би»иги иннибитигэр т¹»¹л¹¹х ки»и олорон ааспыта буолуой?.. Ким эрэ ¼йэ-саас тухары аатын-суолун хаалларан, ким эрэ т¹р¼к¼ биллибэккэ-к¹ст¼бэккэ...Саныахха ыарахан. Ол гынан баран ки»и барахсан т¹р¼¼р-уу»уур, айар-тутар, бэйэтин кэнниттэн аатын хаалларар ¼т¼¹ уратылаах эбээт. Сахаºа "¼т¼¹ ки»и ¹лл¹º¼нэ, аата хаалар" диэн, бэртээхэй ¹с хо»ооно баар. Дьи½э, оннук да буолан, бу бэртээхэй дьоммут ааттарын үйэтитэн, бүгүҥҥү тэрээһиммит буола турда5а.

Итини этэн туран, "Ахтан-санаан аа»ыаºы½" диэн б¼г¼½½¼ ¼№р¼¼лээх тэрээ»иммит иккис чаа»ын арыйдахпыт буолуохтун. Ким Георгиевич ки»и бы»ыытынан сытыары -сымнаºас майгылаах, ыраас дуу»алаах, иллээх дьиэ кэргэн аºа ба»ылыга этэ. Кини үйэ аҥарыттан ордук кэм устата истиҥник санаһан олорбут тапталлаах кэргэниниин сэттэ кыталык кыыьы т№р№т№н, иитэн, б¼№бэйдээн барыларын ¼лэ»ит дьон о½ортообуттара.

1. Билигин тылы биэрэбин ССРС, РСФСР норуотун үөрэҕин туйгуна, "Династия педагогов РС(Я)", "Учитель учителей" бэлиэ хаьаайкатыгар, педагогическай үлэ ветерана Августа Еремеевна Кайдалова5а.

Ыыт.: Дьэ, кырдьык даºаны, т№р№пп¼ттэрэ о½орбут ¼т¼№ дьыалаларын оºолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ №сс№ да ситэрэ, салгыы сайыннарыа турдахтара.

Ыыт.: 2. Билигин салгыы бэйэтин а5а табаарыьын туьунан ахтан-санаан ааьарыгар  тылы биэриэхпин ба5арабын 1991 - 2006 сс. оскуола директора, үлэ ветерана, Абаҕа нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, СР "Гражданскай килбиэн" бэлиэ хаһаайына Гоголев Владимир Егоровичка.

3. Мария Васильевна ¼ч¼гэйгэ-кэрэºэ тарды»ыыта к¼¼стээх, оскуола эрдэхтэн туристическай походтарга сылдьан т¹р¹¹б¼т айылºатын кэрэтин сэ½ээрэ улааппыт, онтон бэйэтэ учуутал буолан баран, ¼¹рэтэр оºолорун киэ½ билиилээх, баай дуу»алаах дьон буола улааталларыгар олук уурсан, ¼¹рэнээччилэригэр экскурсовод буолан дь¼¹гэтинээн, коллегатынаан Мария Семеновналыын элбэхтик “Сири-сибиири” бараабыттара. Дьэ, ол ту»унан соºуруунан-хотунан бииргэ сылдьыбытын кэпсииригэр коллегата Мария Семеновнаттан к¹рд¹»¼¹ххэйи½.
4. Саха биир мындыр өйдөөх, киэҥ билиилээх, кэрэ дууһалаах киьитин, амарах а5атын Алексей Хрисанфович Давыдовы ахтан-санаан ааьарыгар көрдөһүөххэйиҥ уолуттан Леонид Алексеевичтан.
5. Учуутал барахсан... Ки»и с¼рэºин ортотунан киирэр, сырдык иэйиини саºар, сып-сылаа»ынан илгийэр аптаах тыллар... Ки»и эрэ барыта ¼йэтин тухары умнубат, дуу»атыгар ¼рд¼к аатын б¼¹бэйдээн илдьэ сылдьар Учууталлаах буолар. Сыл-хонук устан аа»ан истэºин ахсын эн Учууталы½ аата ¹сс¹ улаатан и»эр курдук.

Ол да иьин махталлаах уерэнээччилэрэ билиигэ, кэрэ5э сирдээбит, уерэппит-такайбыт учууталларын аатын өрө туталлар, үйэтитэллэр. Биьиги махталбыт муҥура суох кинигэ үбүлээьинигэр көмөлөспүт дьоммутугар.  Тыл барар Мария Васильевна үөрэппит выпускнигар "СахаКредит" бэрэссэдээтэлэ, оскуола  попечителэ кинигэ күн сирин көрөрүгэр быьаччы сибээстээх Сергей Иванович Ивановка. 

Ыыт.: Дьэ, кырдьык да5аны, хас биирдии учуутал исти½ сы»ыана, мааны майгыта, ¼т¼№ ¼№рэтиилэрэ, с¼бэтэ-амата, ахсаабат кы»амньыта, ¼лэºэ ¼т¼№ ирдэбилэ, эппиэтинэскэ такайыылара туохха да тэ½нэммэт, ха»ан да умнуллубат, №р¼¼ махтал исти½ тылларынан, барºа ба»ыыбанан т№л№н№р ¼т¼№лээх. Амма оройуонун биир кырдьа5ас оскуолата – Аба5а орто оскуолатыгар 130 сыл иьигэр төһөлөөх үтүөкэн педагогтар үлэлээн ааспыттара буолуой?! Быйыл 3 учуутал сырдык аата ¼йэлэргэ ¼йэтилиннэ! Онон киэн тутта "Тумус туттар дьоммут. Абаҕа оскуолатын педагогтара" диэн саҥа серияны са5алаабыппыт - ¼йэлээх, кэскиллээх дьыала диэн өссө төгүл хатылыыбын.

Т¼м¼кпэр этиэм этэ, хас биирдии ки»и, к№лү№нэ бэйэтин кэмигэр т№р№№н, олорон ааспыт олоºо, үлэлээбит үлэтэ, бэриниилээх дьыалата, кэлэр к№лү№нэлэринэн кэриэстэниэхтээх. Онон би»иги аºа к№лү№нэ олоºун ытыктыыр, кинилэри убаастыыр, чиэстиир, №лбүттэри кэриэстиир, кинилэр ааттарын үйэтитэр, к№лү№нэттэн к№лү№нэºэ тириэрдэр ытык иэспит буолар!

Уонна бу дьыаланы аны кэлэн иьэр учууталлар сал5аан иьиэхтэрэ диэн ба5а санаалаахпыт.

6. -Муз.нуемэр. «Учууталбар» (ЭАН)

 «Күлүм гыммыт олох» кинигэ презентацията

09.06.2017 с.

Ини-бии Андрей, Степан Кузнецовтар - пашеннайдар ыраахтаа5ы ыйаа5ынан ессе 18 –с уйэ5э Амма5а кэлэн олохсуйбуттар. Кинилэр сиэннэрэ Лев олохтоох Алтан кыыьын кэргэн ылан, онтон Михаил эьээтэ Кирилл Федотович тереебутэ. Ол о5онньор 80 сааьыгар Чакырга олорон елбутэ. Кини уола Харитон Кириллович – Михаил а5ата, киномеханик идэлээх, Бетунтэн теруттээх Тамара Степановналыын 3 уол о5оломмуттара: Петр, Федя уонна Миша.

А5алара олус эрдэ олохтон барбыт, Миисэ а5ыйах ыйдаа5ар, оттон ийэлэрэ эмиэ манна Аба5а5а олорон Миисэ оскуола5а орто кылааска уерэнэ сырытта5ына суох буолбута. Онон уолаттар Амманан, Болугурунан аймахтарынан, интернатынан олорон уэрэхтэрин бутэрбиттэрэ. Миша ахсаанна дьо5урдаах буолан, Бутэйдээх физмат кылааьыгар убайдарын кэнниттэн уерэнэ сылдьыбыта. Бырааттыы Кузнецовтар дуо дэппитэ. Быьа туьэн эттэххэ, бу тулаайах уолаттар бары урдук уерэхтэммиттэрэ: улахан уол Петр Харитонович – Томскайдаа5ы политехническай институту бутэрбитэ, уерэ5ин бутэрэн баран Казахстанна «Экибазтуз ГРЭС» Бутун Союзтаа5ы ударнай тутууга штаб начальнигынан улэлээбитэ. 1986 сыллаахха дойдутугар кэлэн баран, Саха сирин партия обкомугар, онтон Усуйаана райкомун 2 секретарынан, кэлин «Якутзолото» АК генеральнай директор Десяткин солбуйааччытынан уьуннук улэлээбитэ. Кэлин Ил Тумэн депутатынан быыбарданан улэлээбитэ. Кэргэнэ Наталья Титовналыын икки уоллаахтар, сиэннэрдээхтэр, Орто уол Федор Харитонович – СГУну бутэрбит урдук уерэхтээх инженер –  тутааччы  идэлээх, кырыс сир сана дэриэбинэлэрин Мээндигини, Сэргэ-Бэьи  тутуспут енелеех.

Миша Амма5а Давыдов тренергэ о5о сааьыттан эрчиллибит буолан сурун дьарыга тустуу этэ, хаарыан дьарык таах хаалыан, хата Бутэйдээххэ спортивнай олох оччолорго оргуйан олороро, онно салгыы дьарыктанан, сайдыбыта, сиппитэ. Оройуонна кенул тустууга бастаабыта, республика5а да тустан кэлэрэ, волейболга, чэпчэки атлетика5а эмиэ оскуола суумэрдэммит хамаандатыгар киирэрэ. Дойдутун олус истинник саныыра-ахтара: атын сиргэ уерэнэ сылдьан сотору-сотору кэлэ турара, мантан, бииргэ уерэммит о5олоруттан барыан олох ба5арбат этэ. Соро5ор дьонноро кэлэн ирдээн да илдьэллэрэ. Аба5а5а ураты таттарыылаа5ын, кэлин дьоно ейдеен, онус кылааска Миша манна тенннен кэлэн, 1977 сыллаахха Аба5а орто оскуолатын бутэрбитэ. Физматкылаастан кэлбит буолан, ахсаанна уьулуччу учугэйдик уерэнэрэ, элбэ5и билэрэ-керере, ону таьынан спортсмен бэрдэ, ол эрээри до5отторо ахталларынан, хаьан да кими да сэнээбэт, сиилээбэт, кууьунэн еттейбет, анардастыы кемелеьер эрэ аатыгар сылдьара, тулаайах уескээбит буолан олус аьыныгас дууьалаа5ын, ыраас- амарах санаалаа5ын бары до5отторо бэлиэтииллэр.

Оскуоланы ситиьиилээхтик бутэрэн баран, Смоленскай физкультурнай институтугар уерэххэ киирэр, манна да киирэн, институкка уерэммит уолаттара ахталларынан, кыахтаахтык, учугэйдик уерэммитэ, дьонно убаастабыллаахтык сыьыаннаьар, сурдээх эйэ5эс, субэни-аманы ылынар, кене суруннээх табаарыс буоларын бары бэлиэтииллэр. Уопсайынан, дьону кытта сурдээ5ин биир тылы булар эбит, атын омук элбэх табаарыстаах буолара: тувин, бурят, дагестан, белорус, чечен уолаттара. Саха до5отторуттан саастарынан саамай балыстара эрээри, унуо5унан, тустар ыйааьынынан улаханнара, 74 киилэ5э, эбэтэр туьэрэн 68 киилэ5э тустара, сурдээх техничнэй этэ диэн ахталлар. Хаста да институтугар, Смоленскай уобаласка чемпион аатын ылбыт, элбэх Бутун Союзтаа5ы турнирдарга ситиьиилээхтик кыттыбыт. Маны таьынан баскетболга, волейболга эмиэ дэгиттэр этэ диэн ахталлар. Сайынны сынньаланыгар наар тутуу этэрээтигэр барар эбит. уопсайынан, хара улэттэн олох толлубата, уксун бетон улэтигэр сылдьара. 1981 сыллаахха институту бутэрэн, ытык иэьин телеен Московскай уобалас Ногинскай куоратыгар сулууспалаабыта. Онтон улэтин Мордовия Саранскай куоратыгар тустуу тренеринэн са5алаабыт. Манна биир сыл улэлээт, дойдутун ахтан кэлэн Дьокуускайга, Жатайга физкультура учууталынан улэлээбитэ, онтон Смоленскайга бииргэ уерэммит табаарыьа Александр Куличкин этиитин ылынан, Мэнэ Ханалас Таба5атыгар совхозка спортинструкторынан улэлии барбыта. Хара кэлиэ5иттэн «Мэнэ5э учугэй уол кэлбит» дэппитэ. Онно улэлээбит сылларыгар Байкалов аатынан совхоз оройуон курэ5эр барытыгар ситиьиилээхтик кытттарын тэрийбит, ке5улээбит киьинэн Михаил Харитонович буолар. Манна улэлии кэлбитэ, дьыл5атын бэлэ5э буолан тахсыбыта, оло5ун аргыьын Нуора5ана кыыьын Любовь Матвеевналыын ыал буолаллар, онтон кэргэнин дойдутугар Дьабыыл нэьилиэгэр кеспуттэрэ.

Дьэ, Дьабыыл ен сиригэр уктэниэ5иттэн, Михаил Харитонович улэ5э куестуу оргуйан киирбитэ. Бастаан утаа тутуу биригээдэтигэр киирэн тутааччынан улэтин са5алаабыта. Нэьилиэккэ элбэх тутууну тутуспута, улахан тутууларынан оскуола, спортивнай комплекс буолбуттара. Онтон 1989 сыллаахха бэйэтэ тутуспут сабыс-сана Дьабыыл оскуолатыгар физругунан киирбитэ. Уруоктарын олус кехтеехтук ыытара. Хас биирдии о5о5о спорт араас керуннэригэр боруобалатан сырытыннара сатыыра. Атыннык эттэххэ, о5о сатаабат еттун сайыннарар ураты дьо5урдаах энтузиаст тренер, учуутал этэ. О5о уруокка бэлэмнээх, кетуппэккэ сылдьарын толору ирдиирэ. Ме5е-этэ сылдьара кестубэт этэ да, о5олор кини тылыттан олох тахсыбаттар, хайаан да эппитин толороллоро, ол курдук кинини ытыктыыллара. Улэлии киирээт тустуу секциятын салайбыта, уол о5о кургуемунэн киирбитэ. Бастатан туран, кини оччолорго улахан туьулгэлэргэ, улуус киинигэр эрэ туттуллар аныгылыы тустуу мааттарын, борцовскай кебуеру, трико, борцовка булан-талан а5алтаабыта. Секция киэьэ аайы буолара. О5олоро курэхтэьиигэ туста киирдэхтэринэ, хаьыыта-ыьыыта оргуйан олорор эбит, ол иьин уксугэр теннеллеругэр куемэйэ бутэн кэлэрин, аны туста киирэллэригэр-тахсалларыгар хайаан да кулгаахтарын имитэр идэлээ5ин, хоттордохторуна мехпекке «ничего, кэлин хотуохпут» диэн уоскутан кулгаахтарын ессе куускэ имитэрин ахталлар. Олус учугэйдик субэлиирин, сиэргэ-майгыга уерэтэрин ейдуу-саныы сылдьаллар. Атын тренердэр Дьабыыллары утары тустар олус ыараханын ахталлар, ол курдук Харитонович уолаттарын тустар техникалара, физикалара, настройдара да таьыччы буоларын билэллэрэ. Михаил Харитонович бэйэтин идэтигэр олус бэриниилээ5э, ис дууьатыттан кыьаллан туран хас биирдии о5о5о кыайыыга дьулууру иитэрэ, угус сыратын, кууьун-кудэ5ин уерэнээччилэригэр анаабыта, спорт хас да керунэр о5олору тэннэ дьарыктыыра. Ол курдук, хапса5айга, атах оонньууларыгар, чэпчэки атлетика5а, волейболга, баскетболга, мас тардыьыытыгар, наартаны ойууга, гиря анньыытыгар. Уерэх кэнниттэн оскуола иьэ уллэннэс о5о буолара. Кунус 3 ч. теннис, киэьэ 5 тэн тустуу, 7-н тэнинэн мээчик, ыстана, уо.д.а. керуннэр кун аайы буолаллара. Аны переменаларга эмиэ о5олор физкультура5а зачет ылаары мостик, шпагат туьэн кыьаллыы-муьэллии бе5ете буолаллар эбит. Кини улэлиир кэмигэр оскуола5а спорт биллэ сэргэхсийбитэ, комплекснай спартакиадаларга 150-ча о5олоох Дьабыыл оскуолата хастыы эмэ суус о5олоох оскуолалары хаалларан туран, Тенулу, Майа, Техтур улахан оскуолаларын кытта тэннэ анньыьан, урут хотторууга сылдьыбыт буоллахтарына, аны наар кыайыы кетелленен «Ок, Дьабыыллар кэллилэр» диэн зал иьэ куугунуу туьэрэ, ол курдук тренердэр да, о5олор да ыалдьааччылар да билэр, убаастыыр дьоно буолан, инники куеннэ тахсары ситиспиттэр. Спорт араас керунэр оскуола о5олорун куерчэх курдук эргитэ сылдьан, биир о5ону 3-4 керуннэ бэлэмниирэ. Инньэ гынан, о5о ахсаана а5ыйах буолан, курэхтэргэ тиийэн, биирдии о5о хастыы да керуннэ кыттан, кыайан-хотон кэлэллэрэ элбээбитэ. Кыайыыга эрэ сыаллаан дьарыктыыра, аны санаатахха, бэлэмниир о5олорум а5ыйахтар диэн олох санаатын туьэрбэккэ киирсэн иьэр эбит. О5олор улуус, республика таьымнаах курэхтэьиилэргэ ситиьиилэммиттэрэ, олимпиада5а улууска, ессе республика5а о5ото бастаабыта. Курэхтэьиигэ баралларыгар транспорт суох да буолла5ына, хайаан да булан, о5олору кете5ен да илдьэрэ, туьэр ыалларын бэйэтэ булларан суурэрэ-кетере. Оскуола5а, физзал уеьээ этээьигэр гимнастическай хоьу быьан кабинет оностубута, онно сынньаланна аны учууталларга, уерэнээччилэргэ дуобат турнира тэрийэрэ. Национальнай концепция киириитигэр, ким хайа иннинэ Мих.Харитонович уруокка, секцияларга сахалыы хамсаныылары, оонньуулары киллэрэн улэлэспитэ, анал программа оностубута, араас семинардары тэрийэрэ. Дойдуга 90-с сыллардаа5ы ыьыллыы-то5уллуу кэмигэр ордук уолаттар спорт дьарыктаах буолан, ол дьарыктаммыт уолаттар билигин олоххо кене суолу тутуьан, угустэрэ улахан улэьит буолан, 10-н тахса иитиллээччитэ физкультура учууталын идэтин ылан, бэйэлэрэ ааттыылларынан Харытыанабыска махталлара мунура суох. Сууруугэ «Березкин бирииьэ», тустууга «Дьабыыл маастардара», чекист Петров, Куустээх Дэьээккин, «Бырааттыы Борисовтар» о.д.а. курэхтэьиилэри кини ке5улээн, тэрийэн, бэрт кехтеехтук сыллата ыытыллара. Ол курдук, араас таьымнаах салайааччы, предприниматель табаарыстардаах буолан, ити угэс буолбут турнирдарга бириис, ГСМ, аьылык талонугар тиийэ булан-талан иьэрэ.  Элбэ5и аа5ан, спорт угус керуннэрин, курэхтэьиилэр, судейство быраабылаларын эндэппэккэ билэрэ, онон курэхтэри тэрийдэ5инэ, чахчы урдук таьымна ыытара. Улуус физруктара, тренердэрэ, спортсмен о5олор бары кинини олус убаастыыллара.

Сыралаах улэ тумугунэн, республика5а аан бастаан ытыллыбыт «Учитель физической культуры – 1996» диэн хас да туьумэхтээх курэххэ Михаил Кузнецов Мэнэ Ханалас чиэьин кемускээн, бу курэх мунур кыайыылаа5а буолбута. Ити куонкурус кыайыылаа5а аны Саха сирин чиэьин  Илин Сибииргэ кемускуехтээх этэ. Оччолорго спорт миниистирэ Виктор Ноговицын куонкурус тумугэр Михаил Харитоновичка Америка5а Атланта куоракка олимпиада5а босхо путевка туттаран, уеруутэ мунура суох буолта. Ол кэнниттэн аны Иркутскай уобаласка Ангарскай куоракка эрэллээхтик иккис миэстэ5э тахсыбыта. Аны Бутун Россия курэ5эр финалга Тверь куоракка ынырыллан, Россия учууталларын соьутан, хай5атан, лауреат урдук аатын сугэн, ыраах Саха сирин тыатыгар улэтин толору баьылаабыт физкультурник учууталлар  баалларын биллэрэн, сырата-сылбата, келеьунэ таах хаалбакка, септеехтук сыаналаммыта.

Михаил Кузнецов Дьабыыл сиригэр Нуора5ана беьуелэгин биир киэн туттар учууталлар дьиэ кэргэттэригэр кутует буолбута. Кэргэнэ Любовь Матвеевна хас да урдук уерэхтээх: бухгалтер. история учуутала, оскуола директорынан айымньылаахтык улэлээбитэ. Михаил Харитонович бу кун сиригэр бэйэтин ааттатар, икки кэрэ кыргыттар амарах а5алара буолбута. Кыргыттара эмиэ а5аларын туйа5ын хатаран, оскуола эрдэхтэн  чэпчэки атлетиканан. волейболунан  утумнаахтык дьарыктаммыттара. Улахан кыыьа, паапата ааттыырынан, «Ча5ылхай сулуьа» Танюката Аммалардыы сырдык бааьынай хааннаах Татьяна Михайловна Иванова М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илинни федеральнай университет закупка5а уерэтэр киин салайааччыта, кэргэннээх, 2 уол о5олоох. Кыра кыыс, Ленка папа кутуруга,  « Хара кемуьэ» - Амгалена Михайловна Николаева Дьокуускайдаа5ы клиническэй балыыьа кардиолог бырааьа, кэргэннээх.  эмиэ уол о5олоох. Онон утум сал5анар. Михаил Кузнецов 44 эрэ сааьыгар кун сириттэн хомолтолоохтук туораабыта, ол эрээри кини аатын кыргыттара, сиэн уолаттара ааттаталлар. Мих.Харитонович аатын уйэтитэр инниттэн чугас дьоно, уерэппит о5олоро, до5отторо туруорсан, ке5улээн икки сылга биирдэ ыытыллар республикатаа5ы волейбол курэхтэьиитэ утуе угэскэ кубулуйда. Эрдэ елбете5е буоллар ессе да элбэ5и оноруо, ситиьиэ, айыа-тутуо, сиэн уолаттарын баарынан-суо5унан теье таптыа, иитиэ-такайыа этэй..

    Сахаºа "¼т¼¹ ки»и ¹лл¹º¼нэ, аата хаалар" диэн, бэртээхэй ¹с хо»ооно баар. Дьи½э, оннук да буолан, бүгүҥҥү геройбут аатын үйэтитэн, бу тэрээһиммит буола турда5а.

Бэйэбит уерэнээччибит, мантан кынат анньынан, олох киэн аартыгар кеппут киэн туттар выпускникпыт, коллегабыт Михаил Харитонович Кузнецов оло5ун кэпсиир «Кулум гыммыт олох» диэн кинигэни аа5ан баран, хаьан да харахтаабатах киьим да буоллар, бу орто дойдуга олус кылгас кэмнэ, кырдьык да, ча5ылхай сулус курдук кулумнээн олорон ааспыт бэртээхэй до5ор, ирдэбиллээх уьуйааччы, амарах а5а, о5ону кытта о5о, кырдьа5аьы кытта кырдьа5ас буолар элэккэй, сайа5ас киьи харахпар кестен кэлэр. Бэйэтин кэнниттэн  утуе ейдебулу хаалларан, хас биирдии ахтыы онорбут киьи кини кэрэ майгытын, утуе, амарах майгытын, анардастыы дьонно кемелеьер эрэ меккуеннээ5ин туьунан ахталлар, суохтууллар.

Онон кинигэ сурэхтэнэр түгэнигэр уерэппит учууталлара, до5отторо, уелээннээхтэрэ, коллегалара, аймах-билэ дьонноро, баарыгар да ситэ этиллибэтэх тылларын этээри, ахтан – санаан ааьаары мунньустан кэллилэр. Итини этэн туран, "Ахтан-санаан аа»ыаºы½" диэн б¼г¼½½¼ ¼№р¼¼лээх тэрээ»иммит иккис чаа»ын арыйдахпыт буолуохтун. Тылы коллегабар Татьяна Анкиевна Шергина5а биэрэрбин кенуллээн.

«ТиЬэх чуораан» бырааЬынньыгын сценарийа

Ыам ыйын 22 кунэ, 2015с.

(Оскуола туЬунан ырыа тыаЬыыр, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 10 кылаас уерэнээччилэрэ кыл. сал. кытта тураллар)

Вед.: Кунду до5оттоор! Дохсун ытыс тыаЬынан уерэ-кете керсуе5ун быйылгы уерэх дьылын выпускниктарын уонна кинилэр учууталларын. (О5олор сиэттиЬэн киирэллэр. Кылаас характеристиката аа5ыллар, Фанфары)

 - Ынырабыт 2014-2015 уэрэх дьылын алын кылаас суьуе5у бутэрэр 4 кылаас уерэнээччилэрин уонна кылаас салайааччытын Шергина Татьяна Анкиевнаны. Кылааска барыта 18 о5о уерэнэр. Тобулла5ас ейдеех, олоххо активнай позициялаах, билиигэ-керуугэ тардыЬыылаах кылаас. Уерэхтэригэр учугэй 10 о5о баар. Уцкуу, ырыа  кэрэ эйгэтигэр уЬуйуллан  «Бриллиантовые нотки», международнай конкурс лауреаттара, дипломаннара, «Тюркский мир», «Инникигэ хардыы»  конференция, краеведческай аа5ыылар кыттыылаахтара, дипломаннара, олонхо туЬулгэтин лауреаттара, улуустаа5ы, дистанционнай Бутун Россиятаа5ы олимпиадалар призердара, республикатаа5ы «Пионербол» республиканскай курэс 2 миэстэлээх кыайыылаахтара.

Вед.: - Ынырабыт ситэтэ суох орто оскуоланы бутэрэр 9 кылаас уерэнээччилэрин уонна кылаас салайааччытын Адамова Мария Ивановнаны.  Кылааска барыта 9 о5о уерэнэр. Араас хайысханан бэйэлэрин сайыннарар, инникигэ дьулуЬар о5олор. Улуустаа5ы «Инникигэ хардыы» конференция, краеведческай аа5ыылар, «Аман ес» дипломаннара.   Художественнай самодеятельность активнай кыттыылаахтара, кэскиллээх спортсменнар. Бастын волейболистара «Азия о5олоро» аан дойдутаа5ы спортивнай курэххэ кыттаары эрчиллэ сылдьар.

Вед.: - Дохсун ытыс тыаЬынан ыцырабыт 2014-2015 уэрэх дьылын бутэрэр 11 кылаас уерэнээччилэрин. Кылаас салайааччыта – Урдук категориялаах биология учуутала, Саха Республикатын уерэ5ириитин туйгуна Матрена Константиновна Оконешникова.  Кылааска барыта 20 о5о уерэнэр. Оскуола биир тумсуулээх, талааннаах, спортивнай кылааЬа. НэЬилиэк, улуус общественнай оло5о кинилэрэ суох ааспат. О5олор эт-хаан еттунэн чэгиэн, сайдыылаах буолан спортка уЬулуччу ситиЬиилээхтэр. Кинилэр чэпчэки атлетиканан, хайыьарынан, волейболунан  утумнаахтык дьарыктаналлар. Оскуола, нэьилиэк, улуус чиэЬин ситиЬиилээхтик кемускууллэр. Ол курдук араас культурнай дьаЬалларга кехтеехтук кытталлар. Ырыа, ункуу куттаах о5олоро улуус, республика, аан дойдутаа5ы конкурстар гран-при, лауреат урдук аатын сукпуттэрэ.

Вед:               «Бутэьик чуораан» кунду кунэ

                Бугун эмиэ мичилийэ ууннэ.

                Дорообо, олохпут улуу тугэнэ,

                Сыдьаайа тур суппэт енунэн!

Вед.: Утуе кунунэн, убаастабыллаах ыалдьыттар, учууталлар, кунду тереппуттэр, уерэнээччилэр уонна выпускниктар! Бугун «Тиьэх чуораан» уеруулээх бырааьынньыгар муьуннубут.  Хас биирдии Уерэх дьыла биьиги о5олорбутугар, учууталларбытыгар сана уктэллэри, сырдык аартыктары, урдук сыаллары туруорар. Тиьэх чуораан бырааьынньыга ону барытын тумэр, тумуктуур, туйгун уерэнээччилэрбитин, спортка, наука5а, искусство5а ситиьиилээхтэри чиэстиир уеруулээх, ерегейдеех кун. Ол курдук, киэьэ аны лауреаттары чиэстиэхпит, номинациялар, стипнедиялар хаьаайыннарын булуохтара.

 Вед.:  Бугунну уеруулээх куммутугэр биьиэхэ ынырыылаах ыалдьыттарынан кэллилэр:

1. "Амма улууьа» муниципальнай оройуон администрациятыттан

2. Улуустаа5ы уерэх управлениетыттан

3. «Аба5а нэьилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаьалтатын баьылыгын солбуйааччыта Дария Егоровна Михайлова.

4. Бугунну уеруубутун уллэстэллэр биьиги ытыктыыр, убаастыыр ветеран учууталларбыт, нэьилиэк тэрилтэлэрин представителлэрэ, тереппуттэрбит.

Вед.: 2014-2015 уерэх дьылын тумуктуур линейкабытыгар Россия Федерациятын уонна Саха республикатын былаа5ын кете5ер чиэс тиксэр:

4 кылаас бастын уерэнээччитигэр________________________________________________

9  кылаас бастын уерэнээччитигэр________________________________________________

11  кылаас бастын уерэнээччитигэр______________________________________________

(Гимн РФ, РС(Я)

Вед.: Государственнай итоговай аттестация5а киирии кенулун туьунан бирикээьи аа5ан иьитиннэрэригэр тыл барар Аба5а орто оскуолатын директорыгар Людмила Кимовна Александрова5а. 

Вед.: Э5эрдэ тыл барар «Аба5а нэьилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаьалтатын баьылыгын солбуйааччытыгар Дария Егоровна Михайлова5а.

Вед.:  Э5эрдэ тыл барар

Вед.: Алын суьуе5у бутэрэр о5олорбутун э5эрдэлиэхтэрэ 3 кылаас уерэнээччилэрэ.

Вед.: 9 сыл анараа еттугэр кинилэр оскуола аанын оргууй сэгэтэн киирэн уерэх-билии уьун суолугар туруммуттара. Ол о5олорбут номнуо ситэн-хотон, уунэн-сайдан олохторугар маннайгы государственнай экзаменнары туттарыахтара. 9 кылаас уерэнээччилэригэр бэйэлэрин э5эрдэлэрин тиэрдэллэр 2 кылаас уерэнээччилэрэ.

Вед: Кунду выпускниктарбыт! Бугун ыытыллар куутуулээх дьоро куммут эЬиэхэ ананар! Уерэх- билии оскуолатыгар уьуйуллубут о5олорбутугар бугун эмиэ да уеруулээх, эмиэ да долгутуулаах тугэн тосхойдо. Ол курдук, быйыл биьиги оскуолабытын 20 о5о бутэрэн, ситии- хотуу аттестатын илииилэригэр тутан, олох киэн аартыгын арыйыахтара.

Эдьиийдэрин, убайдарын э5эрдэлии кэллилэр биЬиги кырачаан уерэнээччилэрбит.

Вед:  Бастакы кылааска киллэрбит

         Буебэйдээн уерэппит-такайбыт,

         Учуутал аанньалбар махталбын

         Уйэ-саас тухары аныыбын!

Вед.: Э5эрдэ тыл барар аа5арга-суруйарга уерэппит, билии киэн аартыгар сиэтэн киллэрбит ийэ тэцэ кундутук саныыр мацнайгы учууталларыгар Матрена Николаевна Захарова5а.

Вед: Учуутал – сааЬын тухары учуутал. Кини уерэнээччилэрин кылааска уерэтэрин таЬынан, бэйэтин оло5унан, киЬи быЬыытынан олоххо сирдиир, холобур буолан батыЬыннарар айылгылаах. О5ону эт-хаан, ей-санаа, билии-керуу еттунэн дэгиттэр сайдыылаах оцорон, олох суолун аартыгар бары еттунэн бэлэм киЬини таЬаарар соруктаах улэлиир. Ийэлии алгыьын тиэрдэригэр тыл барар оскуоланы бутэттэрэр учууталларыгар Матрена Константиновна Оконешникова5а.

Вед.: Олус долгуйан туран эЬигини э5эрдэлиибит, уеруугутун тэццэ уллэстэбит. Билии тургутугун этэццэ ааЬан, себулуур уерэххитигэр туттарсын диэн ал5ыыбыт уонна туескутугэр ейдебунньук кэтэрдэбит. (мэтээл кэтэрдэллэр)

Вед.:Кунду учууталларбытыгар ессе да угус утуе уерэнээччилэри билии киэц аартыгар уктэннэрин диэн ал5аан туран таЬаарыылаах улэни, кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэццитигэр эйэлээх, байылыат оло5у ба5аран туран,  махтанан бэйэлэрин ырыаларын тиэрдэллэр выпускник уолаттарбыт. (ырыа)

Вед.: О5олору олох киэн аартыгар атаарар алгыс тылын тиэрдэр педагогическай улэ ветерана ___________________________________________________

Вед: Ба5арабыт кунду ветеран учууталларбытыгар саха алмааЬыныы кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэттэригэр уйгу-быйац, эйэлээх оло5у!

Вед.:  О5олорбут тустара диэн куруук кыьанар, учугэйи эрэ тустуур - биьиги тереппуттэрбит. Кинилэр ейебуллэрэ, истин сыьыаннара урдуккэ ке5улуур, сырдыкка- кэрэ5э ынырар. Тереппуттэр ааттарыттан тыл барар_________________________________

____________________________________________________________________________

Вед.: Кунду выпускник!

          Э5эрдэ тыл этээри,

          Алгыстарын тиэрдээри

          Кэллилэр утуе-мааны ыалдьыттар.

Вед: Тереебут Саха5ыт сирин сайыннара турун, дойдугутугар туЬалаах дьон буолун диэн ал5аан туран тэрилтэ представителлэрэ оскуоланы бутэрэр о5олорбутугар сэмэй ейдебунньук бэлэхтэрин туттараллар.

1. Аба5а нэьилиэгин дьаьалтатын аатыттан____________________________

2. «Строд» коллективнай производственнай кооператив аатыттан_______________

      ___________________________________________________________________  

3. О5о айымньытын дьиэтин аатыттан__________________________________

_______________________________________________________________      

4. А.Е.Кралин аатынан орто оскуола аатыттан _________________________

_________________________________________________________________

5. «Мичил» уьуйаан аатыттан___________________________________________

6. Аба5атаа5ы ГУП ЖКХ аатыттан______________________________________

7. Аба5атаа5ы участковай балыыьа аатыттан_____________________________

8. Аба5атаа5ы почта отделениетын аатыттан_____________________________

9. Искусство оскуолатын аатыттан________________________________________

10. Туйаарыскай аатынан нэьилиэк библиотекатын аатыттан_______________________

11. «Бойуот» уонна «Илгэ» бааьынай хаьаайыстыбалар ааттарыттан________________

_____________________________________________________________________

Вед: Унньуктаах 10 сыл устата

УЬуйулуннун билиигэ,

Улааттын ейдуун-санаалыын

Улахан киЬи буоллун.

Очуос таас хайаны дабата

Оскуолан киэн суолу туттарда.

Вед: Харда тыл выпускниктар ааттарыттан барар ______________11 кылаас бастыц уерэнээччитигэр, угус предметнэй олимпиада кыайыылаа5ар,  киэн туттар уерэнээччибитигэр.

(Ырыа- З.Настя, вальс?)

Вед: Бу кэрэ тугэни бэлэхтээбит кырасыабай кыргыттарбытыгар, дуоспуруннаах уолаттарбытыгар махтанан туран ытыспыт тыаЬын бэлэхтиэ5иц.

Вед.:. УЬун олох устатыгар

            Сурэхтэн суппэтин

            Оскуолабыт чуор куолаЬа

            Умнуллубат тиЬэх чуораан.

Бол5ойун! Бугунну уеруулээх куммут саамай долгутуулаах тугэнэ тиийэн кэллэ. Кунду оскуоланы бутэрээччилэр! Хас кун аайы билиигэ-керуугэ, санаттан сананы арыйарга :таба суолу тутуьан дьоьун дьон буоларгытыгар алгыы, эрэнэ лынкыначчы тыаьыа5а! Урдуктэн - урдуккэ кынаттыыр чуорааны тыаьатар чиэс бэриллэр _____________________________________________________________________________

(ТИЬЭХ ЧУОРААН)

Вед.. Алтан чуораан айаарар тыаьа олоххут тухары суолдьут сулус буолан алгыстаахтык арыаллатын, санаттан сана арыйыыларга ке5улээтин, куускутугэр куус, санаа5ытыгар санаа эптин, арчылыы- араначчылыы сырыттын!

Вед: θйгутун чочуйан, сытыылаан,

Экзамен эриирин туораарыц.

Уерэ5и, улэни таптааццыт,

Утуе, дьоЬун дьон буолаарыц!

Вед: УЬун айацца

Уйгулаах олоххо

Алтан чуораан

Алыптаах тыаЬа

Айаццытын ал5аатын.

Вед: Манан «ТиЬэх чуораацца» аналлаах уеруулээх линейканы тумуктуурбутун кецуллээн.

Онтон билигин выпускниктарбытын оскуола историятын биир суду кэрчигин кэрэЬэлиир тугэццэ, хаартыска5а туЬуугэ, ыцырабыт!

25.11.2016

Д.К. Сивцев - Суорун Омоллоон «Хараҥаҕа тыкпыт сырдык» кэпсээнинэн  оскуола 130 сылыгар аналлаах пьеса

Оонньуур дьоно:

Ньукуус – 8 саастаах, дьадаҥы оҕо, үөрэххэ олус баҕалаах.

Аҕата Дьаакып-бэрт дьадаҥы киһи

Ийэтэ

Күөстэ учуутал – торум курдук хара бытыктаах, килбэчигэс сотолоох этэрбэстээх, хара батта5ын өрө тарааммыт, түөһүгэр кыһыл көмүс быалаах чаһылаах, хаһаланан эрэр эдэр киьи, соҕотоҕун кини эрэ үөрэхтээх курдук санаммыт, киэбирэн сатаан сахалыы да саҥарбатаҕа буолар.

Болдьумаар судаарыскай – хара сэлээппэлээх, элбэх кинигэни быалаан баран санныгар сүкпүт нуучча, полит.сыылынай.

Остуорас оҕонньор

Чоочур уола Моһуок – дьадаҥы уол, Ньукуус доҕоро.

Хоноһо кыыс, үөрэнэ олорор оҕолор.

1 көстүү

(Сценаҕа быыс тас өттүгэр Ньукуус үлэлии сылдьар, Моһуок уол утары сүүрэн кэлэр)

МоҺуок:  Ньукуус, сотору оскуола аһыллар үһү.

Ньукуус. Оо, хаарыаны, үөрэммит киһии…

МоҺуок:  Кинээс ойоҕо уолугар Нээстээргэ тииҥ истээх сон, маҥан таба тыһа этэрбэс тикпит үһү.

Ньукуус. Өссө дьааһык муҥунан арыы, чохоон бөҕө симпит дииллэр.

МоҺуок:  Сөдүөччүйэ кыыс эмиэ үөрэнэ барар үһү. Чэ, эн да биьикки үөрэнэ барыах.

Ньукуус. Барыахпыт, Моьуок, мин үөрэниэхпин олус баҕарабын.

2 көстүү

(Сценаҕа саха балаҕанын декорацията. Ньукуус, ийэтэ, хоноьо кыыс. Чэй иьэ олороллор. Ньукуус хаста да аҕатын харандааьын көрдүүр).  

Ийэтэ. Маайа, күн киэьэрдэ, бүгүн биьиэхэ хонон баран, сарсыарда  сырдаатаҕына бараар.

Кыыс: Сөп, дьоммор хойутаатахпына хонуом диэн кээлтим ээ.

Ньукуус. Ийээ, аҕам харандааьа ханнаный?

Ийэтэ. Аҕаҥ баар-суох мас суруйар харандааьа оҕо оонньуура буолбатах. Бар, оҕоҕун көр. Хотоҥҥо тахсар кэм кэлбит. Хата бүгүн тымтык тута Маайа кыыс тахсыһыа. Ньукуус, эн уолгун көр. Чэ, тахсыах.

Нь. Ийээ, харандаас ханнаный?

Ийэтэ: Бу уол харандааьынан иирээри гынна дуу, киһи илиитин-атаҕын сүгүн хамсатарыттан ааста. (Бөх чабычаҕынан оройго лап гыннарда)

(Ньукуус, ытыах киһи, хоноһо кыыстан кыбыстан, нэьиилэ туттунна, мунна бэркэ сурдурҕаата. Оһох инниттэн көмөр ылан ытыһыгар силлээн суруйан көрдө. Онтон үөттүрэҕинэн долбууртан тымтык суулларда. О5ото ытыырын «Эн ба5ас ытаама» диэбитинэн дугдуруйабын диэн  уолун чабычаҕын бүтүннүү көҥү анньан кэбистэ, соьуйан, куттанан, ийэтиттэн кистээн ула5а диэки эргитэн кээстэ. Аргыый тымтыкка хоруонан суруйан барда. Бэркэ боччумуран олорон:

Ньукуус: Даа, холуочук, бырыкысаанньа, баппаал. Чэ, бу аата «а» диэн буоллун. Бу «о» буоллун. Чэ, бу эмиэ «а» буоллун. Бу куһаҕаны ийэм «а» гыныа.

( О5ото ытаан а5ай биэрдэ. Ийэтэ о5о ытыырын истэн хотонтон кыыьырбытынан киирэр)

Ийэтэ: Аны о5отун көрбөккө көмөрүнэн оонньуу олорор эбит буолбаат. Ыл, оҕоҕун көр.(тымтыгы былдьаан ылан, иэнин быьа курбуулаата, умса садьыйан баран хотонугар киирдэ)

Ньукуус: Кыайар уола, то5о куруук ытыыгын, киьини мөхтөрөҕүн. (муос эмсэ5и айа5ар батары биэрэ-биэрэ ытыы олордо)-  Сөдүөччүйэ кыыс, Нээстээр үөрэнэллэр үһү, арай мин эрэ үөрэммэппин. Кинилэр баай оҕолоро буолан харандаастара, кумааҕылара сүр. Оттон миэхэ сатаатар хоруо, тымтык баҕалаах.

(Дьоно хотонтон киирдилэр. Аҕата эмиэ кэллэ. Утуйаары сытан:

Дьаакып: Доҕоор, үөрэх сотору аһыллар үһү.

Ийэтэ: Инньэ дииллэр дии.

Ньукуус истэн: Мин үөрэниэм.

Ийэтэ: Туохпутунан кыайан үөрэттэрэр үһүбүт.

А: Дьадаҥы ийэттэн-аҕаттан төрөөбүт буруйдаах киһихараҥаҕа муна сылдьыаҥ буоллаҕа дии.Үөрэх биһигинньиктэргэ анамматах быһыылаах. Ити Уйбааскы суруксут биһикки бииргэ үөскээбиппит. Кини баай уола этэ, мин имииһит Даллары уолабын. Оҕо эрдэҕинэ миигиннээҕэр быдан акаары, быдан аҥала этэ. Ол үөрэхтэнэн билигин мин диэки көрбөт даҕаны. Мин, үөрэммитим буоллар,  ама кини саҕа буолбат этиэм.

И: Үөрэттэриэх иһин, тоҥон, хоргуйан өлүө. Оннооҕор бэйэбит бурдук, кырбас эт булан сиэбэппит.

А: Хааһына көмөлөһөрө буоллар, бөнсүйүөҥҥэ ыллаллар, үөрэттэрэн көрүллүө этэ. Кыһыыта бэрт.

(Ньукуус утуйбакка суорҕанын иһигэр быһа «а», «о», ийэм «аата», аҕам «оото» диэн ботугураан таҕыста.

Нь: Мин хайаан да үөрэниэм!

3 көстүү

(А5ата уолун үөрэттэрээри сэниэ убайыгар көмө көрдүү кэллэ)

А: Убайым Мэхээлэ, сүбэлэтэ-амалата, көрдөһө кэллим. Уолбун Ньукууьу үөрэттэриэхпин баҕатыйабын да, үп-ас, таҥас-сап кырыымчык. Кыратык эмэ көмөлөһөөрөй диэн кэлэн турабын.

Убайа үлтү көбүөлээн таьаарда: Ураанай туоһахталааҕар дылы, эйигинньиктэр эмиэ туоххут үөрэҕэй. Бостуой уолуҥ үөрэнэн баран, Чаппа уолун курдук, бэлиитиктэри батыьан барыа.

Дьаакып дьиэтигэр холдьоҕуллан барда. Баран иьэн кыьыйан:

-. Ити киьи хамначчыт гынан көлөһүннээн сиэри көмөлөспөт, ол биллэр суол . Син-биир үөрэттэриэм! Кыьыыта бэрт ээ сырдыктан матар, хаьааҥҥа дылы хараҥаҕа харбыалаһыахпытый?  

4 көстүү

Дьаакып уолун батыьыннаран оскуолаҕа баран иьэллэр. Аара олорон табахтыыр, уолу үөрэтэр:

А5ата: Ыллахтарына, бука диэн, мэниктээбэт буолаар. Оҕолору кытта моһуоктаьа сылдьаайаҕыный, баай-тот оҕолоро тобулута сынньан кэбиьиэхтэрэ. Өйдөөтүҥ дуо?

Нь: Өйдөөн.

Аҕата: Уонна муостаҕа хаьан да силлээбэт, сыыҥтаабат буолаар, учууталыҥ мөҕүө.

Нь: Сөп.

(Бастаан таҥара дьиэтэ көһүннэ)

Нь: Эчи үрдүгүн, кириэьэ кылапаччыйара үчүгэйин! Киьи буорунан да быра5ан тиэрдиэ суох.

(Ньукуус эргичиҥниир, харах иччитэ буола иьэр) Уоьун иьигэр:

- Оо, үгүс да дьиэ, тоҕо баҕас үрдүктэрэй! Аата биьиги хал5аммытынаа5ар улаханнар ээ.

5 көстүү

Оскуола5а кэллилэр. Атахтарын соттон иьирдьэ киирэллэр. О5о бөҕө мустубут. Биир кэм туу иьигэр киирбит мунду курдук булумахтаныы. Ньукуус хаамта5ын аайы о5олорго кэтиллэр. Мунан хаалла, хайа да диэки кэлэрин-барарын билбэккэ турда. А5ата булан, сиэтэн илтэ, учуутал хоьугар киллэрдэ.

Киирбиттэрэ - Күөстэ учуутал хааман лэскэҥнии сылдьар. Ньукуус куттанан а5атын кэннигэр сөрүөһүннэ.

Аҕата бэргэьэтин устан баран, курданарыгар диэри тоҥхос гынна:

- Тойонуом, бу о5обун үөрэттэрэ аҕаллым. Оскуолаҕа ылан үөрэтэргэр көрдөһөбүн. (эмиэ тоҥхос гынна, алдьаммыт сонно илибирии турда)

Учуутал тохтоон өр Дьаакыбы көрөн турда, онтон чиркэс гынан баран күргүйдээтэ:

У: Бар, атаххын сотун!

Дьаакып атаҕын сотто барда, уола кэнниттэн тахсан истэ.

У: Кэл манна! Тур манна! (уолу окумалыттан ылан, хос ортотугар туруоран кэбистэ)

Ньукуус куттанан, сүрэҕэ быллыгыраата, ытыахча буолан сири көрөн турда.

У: Аат кимий?

Нь: Мин дуо?

- Эн доо!

- Аатым Тооппоор.

- Суох, үчүгэй аат?

- Үчүгэй аатым Ньукуус

- А5а аат ким баарый?

-А5ам аата Дьүккүүр.

- Нет, үчүгэй аат?

- Үчүгэй аат суох.

- Хайдах сох? Фамилия кимий?

- Мин дуо?

- Эн доо!

- Балыйам…Мотуруона..

- Матрена?! Ах, ты..Матрена! …Ха-ха-ха! А наслег кимий?

-Нэьилиэгим? Дьохсоҕоммун.

- А улус какой?

- Мин дуо?

- Эн доо!

- Улууьум Сэкээччибин.

- Ха-ха-ха! Вот дуралей!..Сэркээччи – это не улус, а род, понимаешь ты это, дурачок? От дураков дураки и рождаются…А молитва биллэ баар?

- Ол тугуй?

- Сох? Билбэт? А нууччалыы ахсаан биллэ баар?

- Мин дуо? Билэбин аҕыйаҕы.

- Аах!

- Адьыҥса, дыбаҥса, тирэҥсэ…

- Пошел, дурак! Вон! Эн, уол, букатын акаары. Оскуола ылла сох!

Сүрдээхтик куттанан, симиттэн, сынньыллыбакка тахсыбыттарыттан үөрдүлэр.

 Остуорас: Хайа, хайастыгыт? Сирэх-харах олоруута мөлтөх.

Дь: Ээ, суох до5ор. Холдьоҕуллан та5ыстыбыт….

О: Эьиги эрэ иннигитигэр кинээскит Өндүрүйээн о5онньор киирэн тахсыбыта. Ол киирэн, учууталга эн о5о5ун оскуола5а ылбат гына «букатын акаары уонна сыстыганнаах ымынахтаах» диэн эрэрэ. Ити учуутал ол иьин ылбата5а буолуо.  Уонна бэригэ суох буоллаххына, эйигиттэн тугу сиик-дабархай сүүрдээри, хата чугаьаппат. Бу оскуола5а аҥардас байдар о5олоро эрэ үөрэнэллэр. Ити бөнсүйүөн аата эрэ бөнсүйүөн, дтиҥэ, барыта кыанар, учууталга бэриги кыайар дьон о5олоро сиэн олороллор. Оттон эьигинньик дьон о5ото, хата, оскуола иьигэр да киирбэт.

Дь: (Дьаакып олус кыьыйда)  Ол иьин даа. Ол кинээьим тойон маа5ын ситэн ааспыта. Кини кигэн, ити учуутал о5о ордук киэбирбитэбит дии. Мэктиэтигэр сатаан сахалыы да саҥарбат буолбут. Сура5а Топпот кулуба уола үһү буолбат дуо? Бу ата5астаан-баттаан, төгүрүччү бобон эрдэхтэрин көр эрэ. Бу мин уолбун, ба5ар, үөрэхтээх киьи буолла5ына, биьиги айахпытыгар батыа суо5а диэн, хараҥа5а хаайан олорон хамначчыт гынаары, үөрэх сырдыгыттан, хор, бу матарар буоллахтара. Туох истиэ-көрүө баарай!

6 көстүү

Ытыы- ытыы хааман иьэн Болдьумаар судаарыскайы көрүстүлэр. Бэлиитик нуучча ким-хайа иннинэ:

Б: Дорооболорун! Кэпсиэ, доготтор1

Дь: Дорообо, Болдьумаар, дорообо!

Б: Бу хантан иьэ5ит? О5о5ун то5о сиэттиҥ?

Дь: Бу оскуола5а илпиппин Силэпсиэп учуутал ылбата. Онон үөрэхтэн матан, хомойон иьэбит.

Б: Но, но. Я так и думал, Яков. О5он үчүгэй сирэйдээх-харахтаах. Если не против, мин уерэтиэм. Оскуола аьарга көҥүл ыллым. (Ньукууьу имэрийдэ)

Дь: Оо, пасииба, пасиба, Болдьумаар! Ол иьин үтүө сураххын истэр этим. Үөрэттэрэн бөҕө буолла5а дии. Туокка эн киниэхэ сырдыккыттан бэрис!

Б: Мин Коляны үөрэтиэм, Яков, үөрэтиэм. Сарсын мин дьиэбэр ыытаар. Сөп да? (Дьаакып илиитин тута-тута)

Дь: Сөп бөҕө буоллаҕа дии. Ыытан, ыытан, үтүө киьи! Аата, хара5ым сырдаата5а! (Дьаакып бэргэьэтин устан баран, судаарыскайы батыьа көрдө)

Ньукуус: Иэхэйбиин! Иэхэйбин! Мин учууталым кулуба уолунаа5ар быдан үчүгэй! Нуучча учуутал! Бырыкысааныскай! Үөрэнээскэй! Иэхэйбиин!( Ньукуус ытыьын охсуна, ойуоххалыы турда. Хара5ар кун уотун ча5ылхай кыыма умуллуо суох курдук оонньуура)

Эргэ сана дьыллаа5ы киэЬэ сценарийа.

«Дьеьегей о5отун муччургэннээх сырыылара»

14.01.2014

Диктор: Кырса туутэ кыьыннаах, саарба туутэ сааскылаах, кыьыл саьыл куьуннээх Сахабыт сиригэр Дьеьегей дьыла дьигиьитэн тиийэн кэллэ. (Туйах тыаьа).

Кунду керееччулэр!

Ыраас ыра санааны ытыс уеьэ туьэрэн, кэьии-тутуу сугэьэрдэнэн, ырыа-тойук аргыстанан бугунну киэьэ эьиэхэ ыалдьыттыыллар Дьеьегей о5олоро до5отторун кытта.

Чэ, эрэ сэргэ5элээн!

Сири-халлааны сиксигинэн,

Сиэлэр-хаамар сылгы суеьу-

Саха омук келунэр келете

Миинэр минэтэ.

(ат туйа5ын тыаьа, инэрсийиитэ иьиллэр,)

Лыба урэх сылгылара уот туран кураан сайын охсуутуттан аччыктаан, ыран, охтоллоро кэлбитэ. Бэйэтин уерун уурэн Тойон Атыыр киэн хочолордоох, хойуу оттоох Амма ерус диэки туьэргэ санаммыта.

(ПАЕ, ПВН, КДЭ, УЕД, ОСИ)

Тойон Атыыр: (уеругэр туЬаайан) Былыр ебугэлэрбит сут дьылларга от сии диэн Амма ерус кытылынан кыстыыр буолаллара. Бэйэбит алаастарбыт кырыстара ыраастанна, онхой сирдэргэ да хаЬан сиирбит суох буолла. Онон мин эЬигини быйаннаах хочолордоох Амма эбэ унуор Хайар5аьынан, Нуотара диэки  илдьэргэ сананным. Ону туох диигитий?

Ырыган биэ: Оо, сорох уЬун айаны тулуйара биллибэт… Бу, эмньик кулунум да сорбун сордоото…

Кулунчук: Оо Амма… Ийээ, барсыах, мин эмэн сордуом суо5а… Ам-ма-а…

Эдэр биэ: Молодняк бе5е баара буолуо, барыа5ын. Я - за!

Сэниэ биэ: Хаарыан алааспыт отуттан тэйэн… Барбатах баар ини.

Тойон Атыыр: Ен сыллар буоллахтарына алааспытыгар теннуехпут, чэ, хомунун, барыа5ын!

Соло «А5ам алааЬа» Артемьева А.В.

Уер сылгы Аммалаан иЬэрэ кестер. Аччык биэлэр нэЬиилэ айанныыллар. Сорохторо охто сыЬар (Буур5а, тыал-куус  тыаьа)

Ункуу – «Снежинки».

( ЯИА, СВВ, БОГ, ПЮ)

(Фон -ТЛН, КГИ, ЕВА, КАН – харыйалар. ЯНН-снеговик )

Тойон Атыыр: Уьун сылаалаах айаны тулуйбакка, уерум анаара хаалла. Арай, бу дойдуга, дэлэй оттоох буолан, охсуллубакка хаалбыт сирдэрэ элбэх эбит, син сэниэ киирдэ. Ыраахтан кердеххе маннаа5ы да сылгылар уойбуттара-топпуттара кестубэт.  (Утары Нуотара сылгылара киирэллэр ННП, ЗДА, СВИ, БНН, ФВД)

Тойон Атыыр уербут саната иЬиллэр: Ол эрээри, этиргэн биэлэр бааллар эбит ээ. Оок-сиэ! Тугун кыраЬыабай биэтэй, ээ! Нуотара красавицата сылдьар эбит дии! (Атыыр быьыытын-таьаатын кердерер). Уербэр байтаьын биэ эбинэн, Лыбалар боруодабытын тупсарыахха наада.

Амма биэтэ иьигэр саныыр: Оо, боже, сонун красавчик…

(Оо, боже, какой мужчина - ункуу)

(Нуотара уонна Лыба атыырдара охсуьаллар, Лыба атыыра кыайар, биэни куейэн бэйэтин уеругэр уурэр)

Тойон Атыыр: Л-лыба атыыр-рабын… И-ЬО-Ьо-о!

Тойон Атыыр: Красавица, эн Амматтан ханна да тахса иликкин дуо?

Амма биэтэ: Суох…

Тойон Атыыр: Мин уербэр киир, мин тугу ба5арбыккын бэлэхтиэм, сири-дойдуну кердеруем, ханна ба5араргынан куулэйдэтиэм…

Амма биэтэ: Кырдьык дуо? Правда-правда? Ой, мин, мин … в Африку хочу!

«Мадагаскар» мультик музыката тыаЬыыр: «Танец папуасов»

(ЗМН, ФНА, КАН, ШТА, ЭВИ, АМИ, шаманнара -ЭАН)

Зебраны сиэри-аьаары ритуальнай ункуу. Быалаах соьон киллэрэллэр.

Атыырдаах биэ бутэьигэр киирэллэр. Африканецтар куттанан куоталлар. Зебраны босхолууллар.

Зебра Тойон Атыыры кытта оонньоьо сатыыр.

Амма биэтэ: Пахай, это кто такая полосатая? (Туора бара-бара) Хаьан да маннык чудо-юдоны кербетегум.

Тойон Атыыр: Кыысчаан, эн бу ханнык маастаах биэ5иний?

Зебра: Оо, этимэ даганы, всю жизнь быьаара сатыыбын «То ли черная в белую полоску, то ли белая в черную… и вообще вся наша жизнь то черная, то белая, полосатая…» (мунаарбыттыы тахсан барар)

Тойон Атыыр: Оннук ээ. Ол гынан баран атын дьуьун, атын дойду, атын быьыы-таьаа. (Красавицатын кууьар). Ессе мин красавицам туохха багарагын?

Амма биэтэ: Абытыый, Африка сылааЬа да бэрт, манна бэйэм загардааммын бэйэм эриэн буолаары гынным (атаахтаабыттыы). Мин багарабын ункууну-битиини, ырыаны-тойугу!

Бурановские бабушки (КАГ, МЭИ, СМК, САД,

ЗМВ, ЯМК, КАГ2, КАН, ЕПД, ЖКЕ, КАЕ, ССП )

Ырыа (АЛК)

Валерий Леонтьев (ФВД)

(Цыганскай музыка иьиллэр, сылгылар ол диэки бараллар онтон цыганнар уемэн кэлэн о5уурдаан тутан ылаллар).

(Табор тойоно – ЭАН, хотуна – СТВ киирэн кэлэллэр,1 цыган – ТПА,

2 цыган - ЛСН , 3 цыган – АСИ, 4 цыган - БМЮ)

Табор тойоно: Ээй, Ромалы, бу уерууну, уеьэ халлаантан танарабыт баай тэптэ – сылгылары.

1 цыган: Хайдах, хайдах аттарый? Ханнык маастаахтарый? Бескейе, ньахчайа, ласпайа сытыйан бараннар.

2 цыган: Маннык аттар суурдуугэ тугу да туьалаабаттар.

3 цыган: Бачча судургутук кэлбити муччу тутумуохха, бааппытын быьымыахха.

Тойон цыган: Оргууйдаан, Хотууна, хаартыгын бырах.

(Хотууна хаарты бырагар)

Хотууна: Оо, харахпар туман, туман, манан, манан хаар кестер. Уччууу.

4 цыган: Ок, ноо, сеть кэллэ. Давай хаартыскага туьэрэн ватсабынан ыйытыахха. Ээ кэллэ, кэллэ. Республика Саха (Якутия). Коренной аборигенный тип. С высоко приспособленной к низким температурам: бурая, чалая, пегая, сивая…

Хотууна: Туксу! Лахсыйан бут! Мин дьо5урбун оогуй огус ситимигэр атастаьаары гынныгыт дуо? Мин ол дойдуну интернеттээ5эр ете кере олоробун… (Хаарты бырагар). Оол сиртэн биьиэхэ уп-харчы тыына биллэр.

4 цыган: Истин эрэ истин, бу сахалар сылгылара аан дойдуга брендовай эбит. Этэ – экологически чистый продукт!

Тойон:  (Кыыьырбыттыы). Шашлык онорон атыылыахха! Бырааьынньыгы тардыахха! Музыку! Кыргыттарда!

Цыганскай ункуу. (ЯИА, БОГ, СВВ, ПЮ, ПВН) Табор тойоно ункуугэ киирэр. (всеобщее веселье)

(Биэлээх Атыыр ити бириэ5э курууллэр).

Атыыр: Куруургэ то5оостоох кэм кэллэ, куоттубут…

(Цыганнар эккирэтэллэр).

Дуэт ННП, ЗДА

Соло ПЮВ.

(Хаьыы-ыьыы, иьиирии иьиллэр, питарда эстэр, уот умуллар). Пираттар биэни тутан киллэрэллэр, (атыыр кэннилэригэр саьан  до5орун курэтиэн ба5арар)

Диктор: Атыырдаах биэ биир моьолтон муччу туттаран уербуттэрэ уьаабата, ессе алдьархайдаах аад айа5ар муора туекуттэригэр  тубэстилэр. Эмис – тала биэни о5уурдаан, уерэн-кетен пираттар ерегей ункуутун тартылар, бэйэлэрэ билэллэринэн айбардаан, ый-кун ыьыа5ын ыстылар, Омоллоон оло5о са5аланна.

Пират: То5ус муора тойоно, аатырар атамааным,  бу хараабылтан арыыга тахса сылдьан о5уурдаан ылбыт биэбитин хайыыбытый?

Атамаан (УЕД) куолайын туора сотор, тойон эрбэ5ин умса тутар.

Пираттар ортолоругар атамааннарын олордон ункуу-битии, арыгы хантатыы. Бутэр уьугар итирэн муннулара хаьынырыы-хаьынырыы утуйан хаалаллар. Атыыр биэтин курэтэр.

Атыырдаах биэбит а5ылыы-а5ылыы киирэн кэлэллэр.

Амма биэтэ: Уай, наьаа да кутанным, стресс бе5етун ыллым дии, ДОРОГОЙ. Сеп буолуо, мин аны ханна да барыахпын ба5арбаппын, Сахабыт сиригэр Аммабытыгар теннуеххэ.

Тойон атыыр саната: Оо дорогая, кырдьык даганы, сыа бэйэ5ин сии сыстылар, кун бэйэ5ин шашлык оноро сыстылар дии, кэбиис, итинэн бутэн хаалыахпыт дуо, наьаа печальнай дии, жесть, биьиэхэ сана теруех наада.

Саха сиригэр теннуу. (Буур5алаах музыка)

Диктор: Тымныы оройугар, кун мунутуу кылгаабыт кэмигэр тапталлаах Сахабыт сиригэр Танха кэмэ салаллан кэллэ. Ороьуоспа5а уу анныттан улэьит суллуукуттэр тахсан ерейен-черейен, ункуу-битии тартылар.

(Сана сылга туох куутэрин, буоларын билгэлииллэр – сылгылар. Сулуукуттэр тахсан кэлэллэр - ункуу (ШТА, ОСИ, УЕД, АМД, НАН, ЕАП, ПВН, )

Сылгылар киирэн кэлэллэр.

Биэ: Оой, не можу, сурэ5им эмиэ сэлибирээтэ, бу туохтарбытый муостаах, кутуруктаах?

(Сурэ5ин тутан туран уоскутар).

Атыыр: Дьэ, ба5алаах Сахабыт сиригэр танха кэмигэр теннен кэллибит, уоскуй, уоскуй, сулуукуттэрбит биьиэхэ туох да куьа5аны оноруохтара суо5а.

Биэ: Оо,  сурэхпин сылаанньытар, дууьабын уоскутар ырыа иьиллэр.

Эверстов А.Н. «Эн миэхэ кестен аас»

Ковбойский танец (ПЮВ, ЯИА, СВВ)

Дуэт КАГ, МЭИ

Артемьева А.В.

Тойон атыыр саната: Сэгэриэм, ханна да барымыах. 2014 сыл – Дьеьегей сыла биьиэхэ бары еттунэн утуе буолуох курдук. Хайа уонна, бэйэбит дойдубутугар курдук биЬигини ким ере тутуой? Саха дьоно сылгыны уруйдаан, дьеЬегей о5отугар анаан ыЬыах ыЬаллар. Кыынньар кымыстарын иЬиэхтэрэ, ат сууруутун керуехтэрэ.

Аттар сууруулэрэ «Президентские состязания» (комментарийдаах).

 Аттар араас буолуохтарын сеп: саха ата (мас акка сахалыы танастаах киЬи), ахалтекинскай боруода (грузин танастаах суурдээччи), онно диктор санатыгар эбии лезгинка тыаЬыан сеп, орловскай боруода (нуучча, музыката биллэр РНП), «пони тоже кони» тыаьыыр, пони эмиэ суурэ кэлбит и т. д. Саха ата кыайар.

Диктор:  Туерт туерэм туйахтарарынан уерэ-дьуерэ уктэнэн, сиэлинэн сиксилитэн, дьоруолаан дэгэлдьитэн, ахсымнык кетутэн Саха сылгыта кыайда-хотто, уос номо5о буолан кэрэ кэпсээннэ киирдэ! Саха сыспай сиэллээ5эр Уруй-айхал!

  Дьэ ити курдук, биьиги сылгыларбыт ыраа5ынан ыырданан, араас дойдуга тиийэн, уейбэтэх-туейбэтэх муччургэннээх моьоллору этэннэ туораан,  айаннарын аартыга тэлэллэн, тапталлаах Аммаларыгар теннен, уердэрин буллулар, Сана ууммут Дьеьегей сылын этэннэ керустулэр.

Эьиэхэ барыгытыгар Сана дьыллаа5ы э5эрдэ тылын этэр

Саха сирин президенэ Егор Афанасьевич Борисов.

Борисов Егор Афанасьевич (ПАЕ) э5эрдэ тыла.

Телохранители -АСИ, БМЮ, СМЮ, ЛСИ

Чороонноох быырпагы, алаадьыны зрителлэргэ биэрии

Финальнай ырыа «Синий иней»

Кулун тутар 8 к¼н¼нээºи оскуола и»инэн ыытыллар "Ийэ уонна кыыс" к¼рэх сценарийа

"Ийэºэ махтал" ырыа фонугар диктор са½ата:

Мин ийэм, сааскы к¼н кэриэтэ,

Сандаара мичийэр харахтаах,

                     Мин ийэм - сааскы к¼н бэйэтэ-

Сайаºас ылаа½ы майгылаах.

Мин ийэм нап-намыын са½алаах

К¼л¼№ºэ - к¼н курдук ылаарыа

Мин ийэм саймаархай ырыалаах,

Санньыйбыт санааттан араарыа

Туохтан да бу к¼нд¼ киhибин

Туохха да тэ½ниэхпин билбэппин.

К¼н к¼бэй ийэбин, эйигин,

К№м¼скэ, алмааска биэрбэппин.

Сахалыы музыка тыа»ыыр, сценаºа ыытааччы тахсар.

Ыытааччы: Саргылаах сааскы к¼н¼нэн, к¼нд¼ доºоттоор! 

 Манна баар бары ийэлэри, эйэºэс эбээлэри, эдэркээн эдьиийдэри, кыталык кыргыттары саргылаах сандал саас бастакы быраа»ынньыгынан  эºэрдэлээн туран баºарабыт э»иэхэ -

Сайдам санааны,

Ыллам ырыаны,

Сылаас мичээри,

Исти½ тапталы,

Дьолу-соргуну!

Б¼г¼н би»иги оскуолабыт и»инэн "Ийэ уонна кыыс" диэн к¼рэх ыытыллар. Чэйи½, к¼рэх кыттыылаахтарын дохсун ытыс тыа»ын доºу»уолунан, эйэºэс мичээринэн сценаºа к№рс¼№º¼½!

Захарова Алина к¼н - к¼бэй ийэтэ Дария Афанасьевналыын

Жиркова Настя ийэтэ Наталья Гаврильевналыын

Новгородова Настя эйэºэс эдьиийэ Фекла Макаровналыын

Давыдова Клава ийэтэ Нина Ильиничналыын (жеребевканан № талаллар)

Аны убаастабыллаах Дь¼¼лл¼¼р С¼бэни кытта билииннэрэбин (жюрины били»иннэрии)

К¼нд¼ ийэлэрбит ы½ырыыбытын ылынан, быраа»ынньыкпытын киэргэти»э кэлбиккитигэр №сс№ т№г¼л махтанабыт уонна сити»иини баºарабыт. Тахсан т¼»¼мэххэ бэлэмнэни½.

Б¼г¼½½¼ к¼рэхпитин кылгастык били»иннэрдэххэ 6 т¼»¼мэºинэн ыытыллыа:

1. Бэйэни били»иннэрии;
2. Бэйэ дьиэ кэргэн талаанын к№рд№р¼¼;
3. Ийэлэргэ оригинальнай эрдэттэн бэлэмнэммит кыыс прическатын к№рд№р¼¼;
4. Дьиэ кэргэн к¼л¼¼лээх т¼гэннэриттэн сценка;
5. Ситцевый карнавал (сиитэс та½астан мода);
6. Дьиэ кэргэн фирменнай блюдатын били»иннэрии.

1. Ыытааччы: К¼нд¼ к№р№№чч¼лэр, конкурспут бастакы т¼»¼мэºин саºалыыбыт - бэйэни били»иннэрии. 

Кыттааччылары истии.

Бэлэхтиэм эйиэхэ, ийэбэр,
Чаºылхай сулустаах халлааны
Бэлэхтиэм эйиэхэ, ийэбэр
Сахалыы намылхай ырыабын.

- Муз.номер.

2. Ыыт.: К¼нд¼ к№р№№чч¼лэр, билигин конкурспут иккис саамай интэриэ»инэй т¼»¼мэºэр киирэбит - кыттааччыларбыт талба талааннарын к№рд№р¼№хтэрэ.

 (биир-биир сценаºа ы½ырыы) Э»иги, к¼нд¼ к№р№№чч¼лэр, с№б¼л¼¼ к№рб¼т кыттааччыгытын уруйдаан-айхаллаан ытыспыт хабыллыа диэн кэрэйбэккэ хабырºаччы охсон биэри½!

3. Ыыт.: Билигин дохсун ытыс тыа»ынан к№рс¼№º¼½ 1-кы н¼№мэрдээх кыттааччыны. Y»¼с т¼»¼мэххэ ийэлэрбит э»иэхэ бэйэлэрэ саамай с№б¼лээн о½орор прическаларын к№рд№р№лл№р уонна би»иги ыалдьааччыларбыт ту»аныахтарын с№п диэн эрэллэрин биллэрэллэр. Бу т¼»¼лгэºэ к№р№р прическаларгыт, кыттааччылар этэллэринэн, а»ара уустуга суохтар. Онон, к¼нд¼ к№р№№чч¼лэр, чахчы с№б¼лээбиккитин ¼ч¼гэйдик бэлиэтии к№р¼½ уонна олоххутугар, ол аата баттаххытын о½осторгутугар туттаары½ диэн ы½ырабыт.

-Бэйэтин прическатын к№рд№р¼№ кыттааччыбыт

- Муз.номер. Сэгэлдьитэ-дэгэлдьитэ, №р№ биэрэ, ¼№рэ-к№т№ ¼ктэнэллэр, ¼½к¼¼л¼¼ллэр сахам кэрэ кыргыттара, с¼рэх ууллар аанньаллара.

(Y½к¼¼)

4. Ыыт.: Дьэ, доºоттоор, аны билигин к¼рэхпит 4 т¼»¼мэºэ - сценка. Ханнык баºарар ыалга араас к№рд№№х т¼гэннэр буолаллар, онтон бы»а тардан би»иги кыттааччыларбыт к№рд№р¼№хтэрэ.

Муз.номер   Мин туспар кыhаллар, с¼¼рээхтиир.

            Мин туспар санааргыыр, ¼№рээхтиир

            Соºотох киhим бу эн бааргын

            Солбуйар тугу да булбаппын.

К¼½½э тэ½ниир к¼нд¼ ки»ибитигэр - к¼н к¼бэй ийэбитигэр анаан эºэрдэ этэ, ыллыы-туойа б¼г¼н манна кэллилэр

5. Ыыт.: Олус да кэрэлэр би»иги мааны ийэлэрбит, кыталык кыргыттарбыт. Сиитэс та½астан тигиллибит муоданы к№р№н сэргэºэлээ½!

Муз.номер.    Кэрэ кыысчаан, килбик кыысчаан

                  Yч¼гэйиэн сааскы суугун.

                  К¼лэн-¼№рэн тырыбынаа

                  Санньыар хаты½ долгуйуоºун.  

6.Би»иги к¼н-к¼бэй ийэлэрбит тугу-тугу сатаабатахтара баарай? Кинилэр сылаас-сымнаºас тарбахтарынан астаабыт астара олус да минньигэс! Билигин э»иги болºомтоºутугар конкурспут т¼м¼к уонна саамай минньигэс к№р¼½э- фирменнай б¼л¼¼дэ астаа»ына.

Ырыалар - ыралар, сырдыктар

Ы½ырар курдуктар ыраахха
Ылларар эбиттэр с¼рэхтэр
Ол ырыа абылыыр к¼¼»¼гэр.

Исти½-и»ирэх ырыаны бэлэхтиир к¼н к¼бэй ийэбит

Т¼м¼к тыл Дь¼¼лл¼¼р С¼бэºэ

К¼нд¼ к¼н-к¼бэй ийэлэрбит, эдьиийдэрбит, кыргыттарбыт! Э»иэхэ баºарабыт ыраас к¼ннээх халлааны, дьиэ кэргэ½½итигэр или-эйэни, оºо-сиэн тапталын, кыргыттарбытыгар ¼№рэххэ сити»иилэри, чэгиэн-чэбдик доруобуйаны, сааскы сайаºас санааны! Сааскы бастакы быраа»ынньыкка ¼№рэ-к№т№, дуо»уйа сынньаны½! Аныгы к№рс¼№ххэ диэри!