Мэдуулэлэй юрын гэшууд
план-конспект

Хэшээлэй шатанууд

Багшын хʏдэлмэри

Һурагшадай хʏдэлмэри

I. Эмхидхэлэй ʏе

- Амар мэндэ, hурагшад. Хʏн бухэн уулзахадаа бэе бэедээ мэндэ хэлэдэг. Мэндэшэлгэhээ хʏнэй досоо ехэ гоё, зохид болодог. Тиимын тула бэе бэедээ энеэлдэн, хʏхюутэй, зугаатай хэшээлээ ʏнгэргэе.
-Булта hууридаа hуужа, эбтэй эетэйгээр хʏдэлэе, хʏн бʏхэнэй урда ажалай дэбтэр ʏгтэнхэй, тиимэhээ даабаринуудаа дэбтэр соогоо дʏʏргэхэбди.

hурагшадай мэндэшэлгэ

II.Дабталга. Мэдʏʏлэлэй юрын гэшүүд.

Мэдʏʏлэл  зохёолго

Тооной диктант

Номоор хʏдэлмэри.

(Хʏгжэм «Эжыдээ»,) презентаци

Энэ ехэ дэлхэй дээрэ

Эхын буян сэгнэшэгʏй.

Эхын дулаан нюдэнhөө

Дээрэ юумэн байхагʏй.

Энэ дуунай бадаг соо мэдʏʏлэлэй шухала гэшуудыень оложо, шухала гэшʏʏд гэhэн саба руу суглуулая. Юундэ шухала гэшʏʏд гэhэн саба руу эдэ ʏгэнʏʏднай орожо ʏгэнэгʏйб?

Зʏб даа.

- Мʏнөөдэрэй хэшээлдэ бидэ юу хэхэмнайб?

Үхибүүд, мʏнөө танда мэдʏʏлэлнʏʏд ʏгтэхэ. Эдэ мэдʏʏлэлнʏʏд соо мэдʏʏлэлэй юрын гэшʏʏдээр хʏсэлдʏʏлэн дэлгэрэнгы болгон  бэшэе.

Эжы болоно. Би дуратайб. Эжымни гамнажа ябадаг. Yгэнʏʏд баярлуулдаг.

-Эдэ хоер булэгууд юугээрээ илгаатайб?

Юрын гэшʏʏд хэлэлгэ соо ямар ʏʏргэ дʏʏргэнэб?

-Зʏб даа!

-Удаадахи даабаримнай тооной диктант болоно.  Хэр зэргэ удаадахи сэдэбээ ойлгообта гэжэ мэдэхын тула иимэ даабари дʏʏргэхэбди. Таанад зʏб харюу гэжэ hанабал нэгэ тоо, буруу гэжэ hанаа hаа ноль табихат. Хэhэн хʏдэлмэриеэ ѳѳрѳѳ сэгнэжэ, ѳѳртѳѳ сэгнэлтэ табихат.

Нэн тʏрʏʏн эрилтэнʏʏдээ хэлсэе.

Хэды алдуу хэбэл эрхим сэгнэлтэ абахаб, дʏрбэ, гурба гэhэн сэгнэлтэ али ушарта абахаб. Хʏн бʏхэн ѳѳрынгѳѳ hанамжа хэлэгты.

Зай, булта хэлсэбэбди.

1. Нэмэлтэ долгитуулан зурагдадаг.

2. Элирхэйлэгшэ ʏйлын болоhон арга,  саг, байра тодорхойлно.

3. Ушарлагша хэдыдэ, хэзээ, хаана, хайшан гэжэ гэhэн асуудалнуудта харюусадаг.

4. Элирхэйлэгшэнʏʏд ехэнхидээ тэмдэгэй нэрээр гарадаг.

5. Нэмэлтэ сэхэ ба хазагай болон илгардаг.

 Булта номуудаа 63 –дахи нюурта нээжэ, 135-дахи даабари дʏʏргэе.

 Мʏнѳѳ дэбтэрээрээ андалдаад, бэе бэендээ сэгнэлтэ табихат.

Хэрбээ  0 алдуу – «5» сэгнэлтэ

                                1  алдуу – «4» сэгнэлтэ

                           2 алдуу – «3» сэгнэлтэ

Мэдʏʏлэлэй юрын гэшʏʏд болоно.

Мэдʏʏлэлэй юрын гэшʏʏдые дабтаха.

Алтан энэ дэлхэй дээрэ эгээ сэнтэй минии эжы болоно. Би эжыдээ ʏнэн зʏрхэнhөөнь дуратайб. Эжымни намаяа ямаршье сагта гамнажа ябадаг. Эжын дулаахан ʏгэнʏʏд намаяа баярлуулдаг.

Юрын гэшʏʏд манай хэлэлгые баян, дэлгэрэнгы болгоно.

Hурагшад даабари ажалайнгаа дэбтэртэ дʏʏргэнэ.

Дарима hэмээхэн шагнасагаана. Хажуугаар байhан зон гэнтэ абяагʏй болошобо. Бултадаа тʏсэбѳѳ hайнаар баталба. Хʏн бʏхэн дээшээ харан, хура бороо ехээр хʏлеэнэ. Сабшаланда ʏтэгжʏʏлгэ тон hайнаар оруулагдана. Зунай наран шангаар, халуунаар шарана. Ехэ тала дайда шатан, гандан хосорно.

Зай, иигээд хэшээлнай тʏгэсхэлдѳѳ дʏхэбэ гээшэ. Мʏнѳѳдэрэй хэшээл соо юун тухай хѳѳрэлдэбэ гээшэбибди?

Зʏб даа! Yшѳѳ тиихэдэ бидэ эжынэр тухай хѳѳрэлдѳѳбди. Мʏнѳѳ тандаа ѳѳрынгоо зохеоhон «Эжыдээ бэшэг»  гэжэ шулэг уншажа угэхэмни. Энэ шʏлэгѳѳ оюутан ябаха сагтаа Захааминдаа байhан хайрата эжыгээ ехээр hанажа, эжыдээ зорюулhан байнаб.

«Эжыдээ бэшэг»

Амар сайн, хайрата эжымни,

Алагхан зʏрхыеш баясуулхаяа

Гансахан гамтай басаганшни

Гуурhаяа барин, бэшэг бэшэнэм.

Yглѳѳгʏʏр эртэ нэрыем шэбэнэн,

Yнэр баярые ʏршѳѳн намдаа,

hʏни бʏхэндэ унтахаяа мэдэнгʏй

hанаа зобон hуунаш - мэдэнэб.

Зʏʏдэн соогоо золгожо намтаяа

Сээжэдээ няажа, ʏнэдѳѳд абанаш.

Бишниш эндэ эжыхэмни,

Гансаардаhан хайлгана шубуундал,

Бʏрэнхы энэ хʏйтэн hʏни

Гуниглан шамаяа ʏгылнэлби.

Халуун зѳѳлэн альгандашни

Хасараа эльбʏʏлэн дулаасуулhайб.

Арюун сэбэр харасыеш

Анхаран сэгнэн шэртэhэйб.

Намаяа дурсан бʏ уйлаарай-

Нулимса бʏхэншни гамтайл.

Сэбэр нангин дуранайм дулаае

Сэдьхэл соогоо хадагалан ябаарай.

Эдэ ʏдэрнʏʏдтэ эжын hайндэр болохоёо байна. Тиимэhээ энэ найрта дашарамдуулан, эжынэрээ амаршалжа, булта ажалай дэбтэр соо доро ʏгтэhэн ʏгэнʏʏдые хэрэглэн, нэгэ багахан бэшэг бэшэжэ туршая.

Дʏʏргэбэ гʏт? Хэн уншажа ʏгэхэб? (Уянгата гое дуун зэдэлнэ).

- Бэрхэнʏʏдта. Эдэ бэшэгʏʏдээ дʏргээгʏй хʏн гэртээ дʏʏргэжэ болоно. Yшѳѳ тиихэдэ эжыдээ бэлэг болгон барихыетнай  эжы тухай буряад уянгата дуунуудые диск дээрэ cуглуулhан байнаб. Хайрата эжынэртээ бэлэг болгон баряарайт, эжынэрээ энхэрэн ходо хайрлажа ябаарайт гэжэ захиха байнаб.

- Зай, мʏнѳѳ, ʏхибʏʏд, ʏнгэрhэн хэшээл танда hайшаагдаа гʏ, али ʏгы гʏ гэжэ мэдэхэ hанаатайб. Хʏн бʏхэн самбарта гаража сэгнэлтэ ʏгэхэ. Һонирхолтойгоор ʏнгэрбэ гэжэ hанабал, энеэбхилhэн шарай дарахат, харин хэшээлнай hонигʏй ʏнгэрѳѳ гэжэ hанаа hаа, уруу дуруу шарай дээрэ дарахат.

 Yшѳѳ тиихэдэ хэшээлдээ хэр зэргэ хʏдэлѳѳбиб  гэжэ  ажалайнгаа дэбтэр соо ѳѳртѳѳ сэгнэлтэ табяарайт.

 Иигээд хэшээлнай дʏʏрэбэ, тантай танилсаhандаа ехэ баяртай байнаб, саашадаа hайн hураарайгты гэжэ ʏреэхэ байнаб, дахин уулзатараа  баяртай!!

Мэдʏʏлэлэй шухала ба юрын гэшʏʏд тухай

hурагшад шагнана.

Бэшэг бэшэжэ туршалга.

Рефлекси (самбарта гаража хэшээлээ сэгнэнэ)

Дэбтэр соогоо сэгнэлтэ табинад.