6 класс чогаал (рп)
рабочая программа (6 класс)
Предварительный просмотр:
Тайылбыр бижик.
6-ги класска төрээн чогаалга ажылчын программада кирген чогаалдарныӊ даӊзызын Куулар Д. С, Монгуш А. М оларныӊ тургусканы “Тыва аас чогаалы болгаш литература”(Кызыл 1994) программазынга даянып тургускан. А амгы үениӊ негелдезин езугаар ажылчын программаныӊ тургузуун бижиирде, ортумак ниити өөредилгеге хамаарыштыр РФ-тиӊ ФКӨС-түӊ негелделеринге, сорулгаларынга даянып, М.А.Кужугет, Л.Х.Ооржак оларныӊ парлатканы “Тыва аас чогаалы болгаш литература” (Кызыл, 2014) деп чижек программазын удуртулга кылган.
Школага тыва аас чогаалы болгаш литератураны өөредириниӊ сорулгалары
Өөредиглиг:
- чогаал сөзүглелиниӊ тургузуун, уран-чеченин, ооӊ дылыныӊ онзагай талаларын, идей-тематиктиг утказын, композициязын ханы сайгартып;
- чогаалдыӊ теориязыныӊэге билиглеринге даянып, чечен чогаалдыӊ аймаан, жанрын, хевирин, ооӊ бижиттинген төөгүзүн чыып;
- чечен чогаалдыӊ онзагайын уран чүүлдүӊ өске хевирлери-биле деӊнеп, орус болгаш өске-даа чоннарныӊ литературазында тыва чогаалдарныӊ идей-тематиказы-биле хөөннеш уткалыг чогаалдарны деӊнеп;
- чогаал сайгарарынга ажыглаар янзы-бүрү медээ-сүмелерни ( Интернет четкизи, словарьлар, библиографтыг справочниктер, энциклопедиялар) ажыглап сайгарарын өөредир.
Сайзырадыр:
- уругларныӊ амыдыралче бот-тускайлаӊ медерелдиг көрүжүн хевирлеп, чогаадыкчы арга-шинээн;
- аас болгаш бижимел чугааны делгереӊгей, утказынга дүүштүр шын ажыглап, сайгарарын сайзырадыр.
Кижизидилгелиг:
- сагыш-сеткили байлак, мөзү-бүдүжү чаагай, эптиг-чөптүг;
- кижилерге, төрээн черинге, бойдузунга ынак, хумагалыг;
- хамааты бот-медерели бедик; ада-чурт төөгүзүн үнелеп билир;
- номчулгага сонуургалдыг, чогаадыкчы езу-биле боданып, бодунуӊ туружун амыдыралдыӊ кандыг-даа байдалында камгалап билир кижини кижизидер.
Тыва аас чогаалы болгаш литература эртемнериниӊ утказы болгаш тургузуу
Чечен чогаал кижиниӊ сагыш-сеткилиниӊ хөй янзы талаларын эскерип шинчилээринге, амыдыралды үнелээринге, долгандыр турар бойдуска хумагалыг болурунга өөредир. Ынчангаш литература, уран чүүлдүӊ өске-даа хевирлери дег, уругларныӊ мөзү-бүдүжүн хевирлээринге болгаш эстетиктиг көрүжүн быжыглаарынга салдарлыг.
Тыва аас чогаалы болгаш литература – Тыва Республиканыӊ школаларында кол эртемнерниӊ бирээзи. Ук эртемнерни өөредириниӊ кол сорулгазы – аас чогаалы тыва чоннуӊ ада-өгбелериниӊ чүс-чүс чылдарда чогаадып, сайзырадып келген сөстүӊ уран чүүлү деп билиндирбишаан, чогаалды амыдырал-биле холбап, ханы сайгарып билир; бүгү талалыг сайзыраӊгай, бедик культуралыг, тыва болгаш хөй националдыг Россия чоннарыныӊ культуразын, ооӊ байлаан, найыралын үнелеп билир; чараш мөзү-бүдүштүг, бодунуӊ үзел-бодалын, хамааты туружун камгалап шыдаар хамааты кижини хевирлээри.
Тыва чогаалдыӊ өзээн национал литератураныӊ алдын фондузунда кирген чогаалдар тургузуп турар. Уругларныӊ делегей көрүүшкүнүн, эстетиктиг негелделерин, хамааты туружун хевирлевишаан, бодунга болгаш долгандыр хүрээлелге чөптүг хамаарылгалыг, шүгүмчүлелдиг болурун чогаал кижизидер. Чечен чогаал-биле харылзаа угаап-боданырыныӊ арга-шинээн сайзырадыр, чогаалчыныӊ делегейи-биле, ооӊ чогаал бижиир аян-хөөнү-биле чоок таныжары болур. Чоннуӊ амыдыралчы байлак дуржулгазындан укталган аас чогаалы, орус болгаш делегейниӊ классиктиг литературазы, тыва чоннуӊ эрте-бурунгудан бээр онзагай культуразы кижиниӊ мөзүлүг аажы-чаӊын үнезин хевирлээр, чогаал делегейи-биле харылзааны быжыг тудар. Ук харылзаалар уругларны орус болгаш делегей литературазыныӊ шылгараӊгай чогаалдары-биле таныштырарынга, тыва чогаалды кожа-хелбээ чоннарныӊ чогаалдары-биле деӊнеп сайгарарынга, оларныӊ чоок болгаш ылгалдыг талаларын тодарадып билиринге өөредир.
Чечен чогаалда уран сөстүӊ дузазы-биле чураан амыдыралдыӊ илереп келирин чүгле сеткил хөлзээшкинниг эвес, а медерелдии-биле сайгарып билирин өөредир. Чечен чогаалды төөгү, философия, психология, педагогика, уран чурулга эртемнери-биле чергелештир көрүп болур. Ону «кижи дугайында эртем», «амыдыралдыӊ ному», «уран-чечен шинчилел» деп адап турары анаа эвес.
Тыва чогаал эртеми ниити филологияныӊ тыва дыл эртеми-биле сырый холбаалыг. Уругларныӊ чугаа сайзыралынга, чугаа культуразынга, хөй-ниити харылзажылгага тыва чогаал эртеминиӊ салдары улуг. Чечен чогаалдыӊ дылы дыл эртеминиӊ бүгү адырлары-биле холбаалыг болганда, уруглар сөстүӊ эстетиктиг функцияларын сайгарар ужурлуг.
Кол ниити өөредилгениӊ 6-гы класстарынга өөреникчилерниӊ номчулга культуразын бедидип, чогаал сайгарылгазын делгемчидер. Чогаалды чогаал теориязындан тема, идея, сюжет, композицияныӊ элементилерин тодарадып, шүлүк тургузуун сайгарып шыдаар кылдыр өөредир.
Уругларга чогаалчы болгаш чогаал дугайында медээни боду дилеп тывар, шинчилээр, эртем угланыышкынныг бот-тускайлаӊ ажылдаар арганы бээр. Интернеттен медээлерни литература кичээлдеринге уругларныӊ интеллектуалдыг сайзыралын бедидеринге, номчулгага сонуургалын идепкейжидеринге, чогаал талазы-биле культуразын бедидеринге ажыглаар.
Тыва чогаал эртемин өөредириниӊ түӊнелдери
Өөредилгениӊбот-тускайлаӊ түӊнелдери өөреникчиниӊ үзел-бодалын бот-тодарадып, бот-сайзырадып, бот-углап билиринче, өөренириниӊ чугулазын, чаа билиглер шиӊгээдип алырын медерелдии-биле угаап билиринче, хөй чоннарныӊ аразынга хууда болгаш хамааты туружун быжыглап, амыдыралчы планнарын тургузуп. Ону боттандырарынче угланган болур.
Предметтиг түӊнелдер кижиниӊ ажыл-херээниӊ дараазында байдалдарынче: эртемниӊ спецификазын медереп билип алырынче, чаа билиглерни чедип алырыныӊ янзы-бүрү аргаларын ажыглап шиӊгээдиринче, теориялыг билиглерни амыдырал-биле холбап өөредиринче, эстетиктиг көрүштү хевирлээринче угланган болур.
Метапредметтиг түӊнелдер өөреникчилерге чогаал эртемин өске эртемниӊ теория-практиктиг билиглери-биле чергелештир өөредиринче, өөренириниӊ бот-тускайлаӊ, коммуникативтиг (харылзаа тудуп, чугаалажып билириниӊ) регулятивтиг (бот-угланыышкынныг), чаа билиг алырыныӊ аргаларын шиӊгээттиреринче угланган болур.
Тыва чогаал эртеми 6-гы класска проблема-тематиктиг принципке үндезилеттинип ажылдап кылдынган. Үндезин билиглери – маадыр болгаш ооӊ аажы-чаӊы.
6-ги класстыӊ өөреникчилериниӊ кол-кол мергежилдери болгаш чаӊчыгар чүүлдери:
- улустуӊ аас чогаалыныӊ аӊгы-аӊгы хевирлерин тодарадып болгаш оларны авторлуг чогаалдарны ылгап билир;
- чогаалда чуруттунган болуушкуннарны, маадырларны долузу-биле сайгарып шыдаар;
- өөренип эрткен сөзүглелдериниӊ уран-чеченин сайгарбышаан, өоренген чогаал теориязын шын ажыглап билир;
- утказын чугаалаарыныӊ аӊгы-аӊгы хевирлерин (делгереӊгей, шилилгелиг, допчулай) чугаалап, рольдап номчуп, планныӊ янзы-бүрү хевирлерин (сюжеттиг, идей-тематикалыг, композициялыг, цитаталыг) тургузуп билир;
- номчаан чогаалдарынга хамаарыштыр өскелерниӊ бодалдарын дыӊнап, билип, аӊаа хамаарыштыр бодунуӊ бодалын барымдаалыг шынзыдып өөренир;
- номчаан чүүлүнге бодунуӊ хамаарылгазын тода илеретпишаан, аӊаа дүүштүр презентацияны кылып билир;
- номчаан чогаалдарынга кыска шинчилел ажылдарын болгаш чогаадыкчы ажылдарны кылыр;
- өөренген чогаалдарынга бижимел ажылдарныӊ янзы-бүрү хевирлерин кылып шыдаар;
-өөредилге номунуӊ тайылбыр кезээн болгаш аӊгы-аӊгы словарьларны, энциклопедияларны ажыглап билир.
Материал-техниктиг хандырылга көргүзүглери
Өөредилге номнары, техниктиг херекселдер, таблицалар, схемалар ортумак (долу) ниити өөредилгениӊ сорулгаларын күүседиринге чугула херектиг өөредилге-методиктиг комплексти тургузар. Материал-техниктиг хандырылга көргүзүглери санитар эпидемологтуг дурумнер болгаш нормаларга дугжуп турар ужурлуг (СанПиН 2.4.2.1.178-02).
6-гы класстың календарь-тематиктиг планнаашкыны
№ | Кичээлдерниң темалары | Шагы | Программа күүселдези | |
План ёзугаар | Херек кырында эрткени | |||
1 | «Литература – уран чүүлдүң хевири» | 1 | 07.09 | |
2 | Чогаал теориязы. Мифтер тоолчургу чугаалар болгаш төөгү чугаалар. «Ай, хүн». «Чеди-Хаан сылдыс». «Үгер канчап дээрже үне бергенил?». | 1 | 09.09 | |
3 | «Кижи канчап эң-не күштүг амытан болганыл?». «Күскениң чылга киргени». «Үттүг-Хая дугайында тоолчургу чугаа». | 1 | 14.09 | |
4 | «Хайыракан», «Теве-Адар» деп черлер аттарының тывылганы | 1 | 16.09 | |
5 | «Амыр-Санаа дугайында төөгү чугаа». | 1 | 21.09 | |
6 | «Кыры сөөгү» - малдың ыдыктыг сөөктериниң бирээзи. | 1 | 23.09 | |
7 | Тыва тоолчургу болгаш төөгү чугааларны шинчилеп келгени | 1 | 28.09 | |
8 | Хыналда ажыл. Тоолчургу болгаш төөгү чугааларга хыналда тест. | 1 | 30.09 | |
9 | Тыва улустуң ырларының тывылганы, тематиказы | 1 | 05.10 | |
10 | Ыр, кожамык дугайында билиг | 1 | 07.10 | |
11 | Алгыш-йөрээлдерниң утказы болгаш тургузуу, тематиказы | 1 | 12.10 | |
12 | Макталдар болгаш чалбарыгларның утказы, уран-чечени | 1 | 14.10 | |
13 | Хам алгыштарында билиишкиннер | 1 | 19.10 | |
14 | Хыналда ажыл «Улустуң аас чогаалы – эгээртинмес эртине байлак» | 1 | 21.10 | |
15 | Авторлуг тоолдар. С. Сарыг-оол «Агар-Сандан ыяш» деп чогаалының онзагайы | 1 | 26.10 | |
16 | С. Сарыг-оол «Агар-Сандан ыяш» деп чогаалының уран-чечени | 1 | 09.11 | |
17 | Гипербола болгаш литота дугайында билиг | 1 | 11.11 | |
18 | Козлова С. В. «Аъттыг-шеригжи кыс» деп чогаалының тургузуунуң онзагайы | 1 | 16.11 | |
19 | Козлова С. В. «Аъттыг-шеригжи кыс» деп шүлүглелиниң уран-чечени | 1 | 18.11 | |
20 | Класстан дашкаар номчулга. Кузнецов И. Т. «Хайгыылчы Тоютчук» | 1 | 23.11 | |
21 | Кудажы К-Э. К. «Маргылдаа» деп баснязының утказы | 1 | 25.11 | |
22 | Сүрүң-оол С. С. «Аът биле Оор» | 1 | 30.11 | |
23 | Крылов И. А. «Шиижек биле көге- буга» | 1 | 02.12 | |
24 | Басня дугайында билиг | 1 | 07.12 | |
25 | Чугаа сайзырадылгазы. «Болбас тенек бодун мактаар» | 1 | 09.12 | |
26 | Тока С. К. «Мерген», «Тас-Баштыг» | 1 | 14.12 | |
27 | Тока С. К «Шаагай» | 1 | 16.12 | |
28 | Тока. С.К. «База кыш» | 1 | 21.12 | |
29 | Бирги чартык чылдың түңнел хыналда ажылы | 1 | 23.12 | |
30 | «Эрги Тывага аар-берге амыдырал» | 1 | 28.12 | |
31 | Д.Дефо «Робинзон Крузонуң ужуралдары» (шилилгелиг эгелер) | 1 | 30.12 | |
32 | Сарыг-оолдуң С. А. «Ол-ла Маскажык» деп чогаалында эрги болгаш чаа үени көргүскеи | 1 | 11.01 | |
33 | Сарыг-оолдуң С. А. «Ол-ла Маскажык» деп чогаалында кол маадырның овур-хевири | 1 | 13.01 | |
34 | Чогаал маадырларының дугайында билиг | 1 | 18.01 | |
35 | «Мээң ынак маадырым» | 1 | 20.01 | |
36 | Сувакпиттиң О. О. «Буянның сергези» деп чогаалында Кызыл шеригге дузаламчыны чурааны. | 1 | 25.01 | |
37 | Дуюнгар М. М. «Хлеб» деп чечен чугаазының кижизидикчи ужур-дузазы | 1 | 27.01 | |
38 | КДН. С.Сүрүң-оол «Ак анай биле Арбай-оол» | 1 | 01.02 | |
39 | Ш.М. Суваңның «Кижи-бүрүс» деп чогаалының сайгарылгазы | 1 | 03.03 | |
40 | Ш.М. Суваңның «Кижи-бүрүс» деп чогаалында овур-хевирлерниң анализи | 1 | 08.02 | |
41 | Ш.М. Суваңның «Кижи-бүрүс» деп чогаалының уран-чечени | 1 | 10.02 | |
42 | «Кижи-Бүрүске ужурашкан болзумза» деп угаап-боданыышкынныг чогаадыг | 1 | 15.02 | |
43 | КДН. Б.Хөвеңмей «Марска чедер частым» | 1 | 17.02 | |
44 | Х.М. Ойдан-оолдуң «Эзир» деп чогаалында кижи биле бойдустуң аразында харылзааны көргүскени | 1 | 22.02 | |
45 | Х.М. Ойдан-оолдуң «Эзир» деп чогаалында Чазыйбанның овур-хевири | 1 | 24.02 | |
46 | Х.М. Ойдан-оолдуң «Эзир» деп чогаалының композициялыг тургузуу. | 1 | 29.02 | |
47 | Х.М. Ойдан-оолдуң «Эзир» деп чогаалынга түңнел кичээл. | 1 | 02.03 | |
48 | «Төрел чоннар литературазында ыттың овур-хевири» | 1 | 07.03 | |
49 | ЧС. «Тыва литературада бойдус камгалалының темазы» деп темага төлевилел | 1 | 09.03 | |
50 | Ш. Суваңның «Азыранды» деп чечен чугаазының идейлиг утказы | 1 | 14.03 | |
51 | Ш. Суваңның «Азыранды» деп чечен чугаазынга хыналда тест | 1 | 16.03 | |
52 | КДН. Э.Донгак «Меңниг-Сегел» | 1 | 21.03 | |
53 | Эдертиг | 1 | 23.03 | |
54 | С.Сарыг-оолдуң «Күс» деп шүлүүнде бойдустуң өңнерин чурааны | 1 | 04.04 | |
55 | М. Доржунуң «Экии, Тывам!» деп шүлүүнде төрээн чер-чурт темазы | 1 | 06.04 | |
56 | А.Даржайның «Өгге йорээл» деп шүлүүнүң онзагайы | 1 | 11.04 | |
57 | А.Даржайның «Тыва өглер» деп шүлүүнүң амыдыралчы утказы | 1 | 13.04 | |
58 | С. Молдурганың «Амытаннар чылы» деп шүлүүнде чыл санаашкыны | 1 | 18.04 | |
59 | Проза болгаш шүлүк чогаалының ыдгавырлыг талалары | 1 | 20.04 | |
60 | В.Ш.Кок-оол «Чаргы» деп шиизинин сайгарылгазы | 1 | 25.04 | |
61 | В.Ш.Кок-оол «Чаргы»деп шиизинде уран-чечен аргалар дамчыштыр овур-хевирлерни ажытканы. | 1 | 27.04 | |
62 | Е.Д.Танова «Илбилиг согун»- тыва литературада баштайгы хуулгаазын шии. | 1 | 02.05 | |
63 | Е.Д.Танова «Илбилиг согунда » эрткен уеже аян-чорукту коргускени. | 1 | 04.05 | |
64 | Е.Д.Танова «Илбилиг согун »деп шиизинде тыва амыдыралды чурааны. | 1 | 09.05 | |
65 | КДН.С.К.Токанын «Араттын сөзү»деп романында шилилгелиг эгелер-биле таныжылга. | 1 | 11.05 | |
66 | КДН.С.К.Токанын «Араттын сөзү»деп романынын очулгазы, оон дугайында сайгарылгадыг ажылдар-биле таныжылга. | 1 | 16.05 | |
67 | Өөренген чогаалдарына катаптаашкын. | 1 | 18.05 | |
68 | Хыналда тест «Торээн чогаал кичээлдеринден чүнү билип алганым.» | 1 | 23.05 | |
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Тыва чогаал кичээлиниң технологтуг картазы. Чогаал теориязы.Чогаал маадырынын дугайында билиг
Тыва чогаал кичээлиниң технологтуг картазы. Чогаал теориязы.Чогаал маадырынын дугайында билиг....
