Дәрес өлгөһө
план-конспект урока (5 класс)

Башҡорт теле, 5-се класс

Тема:Ижек. Уларҙың төрҙәре

Дәрес тибы:ҡатнаш дәрес.

Маҡсат:

-белем биреү маҡсаты – уҡыусыларҙың ижек хаҡында белемдәрен нығытыу; ҡурайҙы үҫемлек һәм музыка ҡоралы булараҡ танып белергә өйрәтеү;

-үҫтереүсе маҡсат – уҡыусыларҙың фекерләү ҡеүәһен, тасуири уҡыу күнекмәләрен  үҫтереү;

-тәрбиәүи маҡсат – мәшһүр ҡурайсылар менән таныштырыу, халҡыбыҙҙың йыр-моңдарына ҡарата ғорурлыҡ тойғоһо тәрбиәләү.

Бурыстар:

- “Ижек” темаһын нығытыу, ижек төрҙәре тураһында мәғлүмәт биреү;

башҡорт халҡының милли музыка ҡоралы – ҡурай тураһында, мәшһүр ҡурайсылар, йырсылар тураһында белемдәрен арттырыу;

• башҡорт телендә һүҙҙе ижектәргә дөрөҫ бүлеү, юлдан-юлға дөрөҫ сығыу күнекмәләрен үҫтереү;
• уҡылған текстар, әңгәмәләр, өҫтәлмә материалдар ярҙамында ҡурайға, башҡортса йырҙарға - һөйөү, ҡурайсыларға, йырсыларға ҡарата ихтирам тәрбиәләү.

Актив үҙләштереү өсөн һүҙҙәр:

хазина, рухландырыу, ҡайнар тойғо, ирәбе, үңәҙләнеү.

Планлаштырылған һөҙөмтә:

һүҙҙәрҙе ижектәргә дөрөҫ бүлеүҙе үҙләштереү, юлдан-юлға дөрөҫ сығыу күнекмәләрен нығытыу; ҡурайҙы үҫемлек һәм милли музыка ҡоралы булараҡ таныу;тасуири уҡыу күнекмәләрен һәм бәйләнешле телмәр үҫтереү; уҡытыусы менән берлектә эшләй һәм эште дөрөҫ баһалай белеү.  

Предмет-ара бәйләнеш:

 Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәте, йыр.

Йыһазландырыу: компьютер, ҡурай, ҡурай үҫемлеге, һүҙлектәр, энциклопедия.

Дәрес барышы:

1.Психологик инеш. (2 мин) Коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге булдырыу:уҡытыусы менән хеҙмәттәшлек итеү.

-Һаумыһығыҙ, уҡыусылар! Әйҙәгеҙ, дәресте үҙебеҙ яратҡан шиғыр менән башлап ебәрәйек.

                (Хор менән шиғыр һөйләү)

2.Артикуляцион күнегеү. (3 мин). Шәхси универсаль уҡыу эшмәкәрлеге  булдырыу: элек үтелгән материал ярҙамында дәрескә мотивация тыуҙырыу.

-Числоны, һауа торошон билдәләү (Егермалтынсы ноябрь, кесАҙна) – орфоэпия ҡағиҙәләренә иғтибар ителә.

БӨгӨнгӨ дәрес,  дәрес аҙаҒы - ниндәй ҡағиҙә?

(аяғывар /ҡулы юҡ// арҡаһывар/түше юҡ  - дөрөҫ уҡы.

3.Булған белемде актуалләштереү. Регулятив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге булдырыу.

2. Инеш күнегеү.

Тексты уҡып,  ҡалын хәрефле һүҙҙәрҙе ижектәргә  бүл:

ТӨР-ЛӨ, у-ҫаҡ-тар, ур-ма-ны-ның, шылт.         

-У- --бер генә һуҙ.өндән тороусы,

-УР-   һуҙ. һәм тарт. өндән тороусы,

-МА-   тарт.һәм һуҙ.

-БАР-, -ҠАТ-, -СЫҠ-, ВАЛ-СЫҠ    - тарт.+һуҙ.+тарт.,

-АҪТ, ӨҪТ, ИЛТ ---- һуҙ+тарт+тарт.,

-ШЫЛТ, ҠОРТ, САЛТ, ҠЫЛТ ----- тарт.+һуҙ.+тарт.+тарт.  

                4.Уҡыу мәсьәләһен ҡуйыу (5 мин)

Үҙегеҙҙең исемдәрегеҙҙе ижектәргә бүлеп, ижек төрҙәрен әйтегеҙ.

146-сы күнегеү

Ш.Бабич тураһында!

“Ҡурайҡайға” шиғырын тасуири уҡыу.  –

-Ҡурай ҡасан үрҙә һанап үтелгәнсә мөғжизәле көскә эйә була ала?

(Яуаптар)

-Ҡайҙан алалар?

-Ҡайҙа үҫә? (Һүрәтен күрһәтеү). Ғ.Хөсәйеновтан өҙөк.

-Кемдәр уйнай?

-Ҡурайсыларҙан кемдәрҙе беләһегеҙ? (....өҫтәп әйтеү)

-Ғ.Хөсәйеновтан өҙөк. (Нимәләр күҙ алдына килә)

- Ҡурай моңо тыңлау.

 Ҡурай т-да тағы ла күберәк мәғлүмәт тупларға.

147-се күнегеү. Оҙон һәм ҡыҫҡа йырҙар, таҡмаҡтар т-да мәғлүмәт биреү.  Миҫалдар.  

Текстарын уҡып, уларҙың һәр юлындағы ижектәрҙе сағыштырыу.

“Урал” йырын тыңлау.

Тәүге ике юлына СИНТАКСИК анализ яһау:

 Саңҡып та ғына саңҡып, ай, ҡысҡыра

Урал тауҙарының шоңҡары.

5.Уҡыу мәсьәләһен сисеү.

Шиғыр юлдарындағы ижектәр, шиғырҙың ритмы т-да!

Нуралия менән Алһыу үҙҙәре яҙған шиғыр юлдарындағы ижектәр һанын тикшерә.

148-се күнегеү

--ЙЫР!  тексы өҫтөндә эш.

Тексҡа – исем.

Һүҙлек эше. + Һүҙҙәрҙе юлдан юлға күсереү +тәртибен үҙләштереү.

Нимә ул йыр?

Һеҙҙең тормошоғоҙҙа йырҙың роле.

З.Биишева йыр яратҡанмы? Уның һүҙҙәренә яҙылған йырҙар т-да.

Йыр нисек барлыҡҡа килә?

Ял минуты        

Үҙегеҙ яратҡан йырҙы йырлау.

--Танып-белеү эшмәкәрлеге:проблема ҡуйыу.

-Уҡыусылар, нисек уйлайһығыҙ, бөгөнгө көндә башҡорт йырын барлыҡ балалар ҙа яратып тыңлаймы? Ошо һорауҙарға яуап бирер өсөн, М.Бураҡаеваның китабынан өҙөк уҡыу.

-Проблеманы хәл итеү. Уҡыусылар төркөмдәрҙә эшләй:

”Мәшһүр ҡурайсыларыбыҙ”.

“Башҡорт йыры бөгөн” темаһы буйынса сығыш әҙерләйҙәр.

Грамматик материалды ҡабатлау.

Һәр төркөм үҙ тексынан

-эйәләрҙе,

- хәбәрҙәрҙе табып, ижектәргә бүлергә, төрөн әйтергә. (2 уҡыусы таҡтала)        

6.Рефлексия. ( 5 мин)

Регулятив унив.уҡыу эшмәкәрлеге:уҡыу маҡсатын нығытыу, үҙбаһа.

-Бөгөн дәрестә ниндәй яңылыҡ белдегеҙ?

-Дәрес оҡшанымы?

7.Өйгә эш биреү. Шәхси унив. уҡыу эшмәкәрлеге:эшмәкәрлектең һөҙөмтәләрен нығытыу.

-149-сы күн.

-Ҡурай т-да сығыш әҙерләргә.

-Ололарҙан һорап йыр яҙып килергә йәки йырлап өйрәнергә.