К. Кудажы "Долуманын хуулгаазыны" - туннел кичээл
презентация к уроку (11 класс)

Людмила Октек-ооловна Сегленмей
Опубликовано 04.02.2022 - 17:34 - Людмила Октек-ооловна Сегленмей

Итоговый урок по родной литературы в 11 классе  на тему К.Кудажы "Долуманын хуулгазыны". На уроке   использованы различные виды работ (тестированный контроль, викторина, кроссворд). 

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл k._kudazhy_dol_huulgazyny_-_tunnel_kicheel.docx47.76 КБ
Файл k._kudazhy_dolumanyn_huulgazyny_-tunnel_kicheel.pptx2.02 МБ

Предварительный просмотр:

Чадаана, 2019 чыл

К. Кудажы «Долуманыӊ хуулгазыны».  Түӊнел кичээл.

      Сорулгазы:  Шииниӊ  сөзүглели-биле  уругларныӊ таныжып, кайы хире утказын билип алганын  хынаары;

   Шииниӊ дылыныӊ уран-чечен аргаларынга даянып, уругларныӊ аас чугаазын сайзырадыры;

Чер ажылының амгы үеде  ажык-дузазының дугайында  кижизидилге ажылы.

Даяныр билии

Шииниӊ бижиттингени болгаш ол үениң байдалы.

Дерилгези

Немелде  материал

Көдээ  ажыл-агыйның амгы болгаш эрткен үеде байдалы, оларның специалистери.

Капсырылга  

Эртем иштинин

харылзаазы

50 чылдарда  Россияга  чер ажылыныӊ сайзыралы. (Паша Ангелина, Дарья Гармаш).

Кур болгаш куруккан черлерни шиӊгээдип алыры.

Россия төөгүзү

Таваржып  болур  бергелер

Көдээ ажыл-агый-биле таныш эвес.

Шииниӊ сөзүглелиң номчуурунуӊ нарыны.

Ѳѳредилге ному.

Кичээл   чорудуу

Ι. Организастыг  кезээ

ΙΙ.Катаптаашкын.

  1.  Чогаалдың сөзүглелин номчаанын хынаары-биле тестилиг онаалга.

Чогаалчының допчу намдарынга болгаш  шииниң жанрын илередиринге кроссвордтар.

  1. Шиини комедия жанрынга бижиттингенин тайылбырлаары (ону якут, бурят дыл кырынга очулдурган болгаш якут сценага ойнаан, республиканың кожууннарынга база көргүзүп турганын таныштырар).
  2. Чогаалдыӊ тема, идеязын илередири.
  3.  Ынакшыл темазыныӊ кирип турары.
  4. Чогаалдыӊ маадырларыныӊ бөлүктери.
  5. Овур-хевирлерниӊ  характеристиказы, психологтуг байдалы.
  6. Сюжет шугумун тургузары.

ΙΙΙ. Быжыглаашкын.

в/. Сөзүглел-биле ажыл. арын 245.

- - Кандыг стиль ажыглап турар-дыр?

(Паша Ангелина, Дарья Гармаш).  Рефлексия.

- Чогаалдыӊ маадырларындан кымны чоок хүлээп алдынар, чүге?

- Кайы маадыр эки талаже эттинип алган болза эки деп бодаар силер?

- Сен Долуманың орнунга болза, чүнү канчаар сен?

-Бир дугаар келин кижи баар бе азы күдээ кижи ол аал-коданче кирер бе?

- Шииниӊ дылын кайы-хире уран-чечен кылдыр бижээн деп бодап тур силер.

- Өске чогаалчылардан ылгалы кандыг-дыр?

ΙV. Онаалга.

а/. Дылыныӊ уран-чеченинге төлевилелдер бижиир. Бѳлүктер аайы-биле даа бооп болур. Темалары:

  1. Шииде чоннуӊ аас чогаалын ажыглааны;
  2. Деӊнелгелерниӊ болгаш эпитеттерниӊ шииде кииргени;
  3. Овур-хевирлерни чуруп көргүскени.

б/.  Бердинген темалардан шилип алгаш, бир чогаадыгны бижиир:

  1. Долума – үезиниң  ёзулуг маадыры»;
  2. «Аныяктар  мурнуку одуругда»;
  3. Көдээ ажыл-агыйның амгы үеде байдалы.

Тестилиг онаалга.

Хыналдазы-

слайд 2

Кроссворд -

Ехsel- 7

Ехsel -8

Слайд 2,3.

Ѳѳредилге номундан чижектер капсырылга 5

Карточка-биле ажыл

Капсырылга 6

Слайд 7 - таблица

«Агро

промышленный комплекс» мурнады хөгжүдер национал (ПНП) программа амгы үеде байдалы: «Кыштаг – аныяк ѳг-бүлелерге»

Капсырылга 1

Ажык кичээлдиң технологтуг   картазы – (өөреникчилерге).                    

К. Кудажы «Долуманыӊ хуулгазыны». Түӊнел кичээл.

      Сорулгазы:  Шииниӊ  сөзүглели-биле  уругларныӊ таныжып, кайы хире утказын билип алганын  хынаары;

   Шииниӊ дылыныӊ уран-чечен аргаларынга даянып, уругларныӊ аас чугаазын сайзырадыры;

Чер ажылының амгы үеде  ажык-дузазының дугайында  кижизидилге ажылы.

№  ЭҮ

Кичээлдиң чадалары болгаш онаалгалары.

Сүмелер.

ЭҮ-0

5

мин.

Организастыг кезээ. Сорулгазы: шииниң кол утказын кайы-хире билип алганын хынаар кроссворду тывары, кол маадырларны тус-тус чугаалаар.

Шииниң кол  темазын, идеязын  илередир

Кроссворд айтырыгларынга аас-биле харыылаар. Тыпкан сѳс шииге кандыг хамаарылгалыг.

ЭҮ-1

10

мин.

  1. Катаптаашкын.

Сорулгазы:  шииниң ниити утказынга хамаарыштыр тестилиг онаалганы кылыры.

Тестилиг онаалга.

Хыналдазы.

Кроссвордтар тывары.

Чанында эжи-биле удур-дедир хынажыр, демдээн салыр. Оон эжиниң демдек салганын көөр, бодунуң ажылы-биле деңнээр.

Кичээнгейлиг номчааш, дүрген харыылаар.

ЭҮ-2

10

мин.

Практиктиг кезээ:

Сорулгазы: шииниң овур-хевирлериниң характеристикаларын тус-тузунда анализтеп билири.

Чогаалдыӊ маадырларыныӊ бөлүктери.

Овур-хевирлерниӊ  психологтуг байдалдары.

Сюжет шугумун тургузары.

Маадырларга хамааржыр таблицаны долдурар. Ында бижип каан сѳстерге чѳпшээрежир силер бе түңне.

Мультмедийлиг көргүзүгге даянып , сюжет шугумун тургузар.

ЭҮ-3

10

мин.

Быжыглаашкын кезээ:

Сорулгазы: боттарының билип алган чүүлүн  херек кырында ажыглап билирин хынап, быжыглаары.

 в/.Сөзүглел-биле ажыл. арын 245.

- Кандыг стиль ажыглап турар-дыр?

(Паша Ангелина, Дарья Гармаш).  Рефлексия.

- Чогаалдыӊ маадырларындан кымны чоок хүлээп алдынар, чүге?

- Кайы маадыр эки талаже эттинип алган болза эки деп бодаар силер?

- Сен Долуманың орнунга болза, чүнү канчаар сен?

-Бир дугаар келин кижи баар бе азы күдээ кижи ол аал-коданче кирер бе?

- Шииниӊ дылын кайы-хире уран-чечен кылдыр бижээн деп бодап тур силер.

- Өске чогаалчылардан ылгалы кандыг-дыр?

Тыва дылдың стильдерин сагын.

Россия тѳѳгүзүнден 50 чылдарның  тѳѳгүзүнден  ол үениң  кол массалыг шимчээшкинин катапта.

Амы үеде кѳдээ ажыл-агыйда болуп турар чүүлдерни сагын.

Тыва улустуң  аас чогаалының хевирлерин сактыр.

ЭҮ-

   5

мин

Түңнел кезээ.

Сорулгазы: билип алган чүүлүңерге  хамаарыштыр түңнелди үндүрери, онаалга-биле таныжары.

  Онаалга.  

а/. Дылыныӊ уран-чеченинге төлевилелдер темазы:

  1. Шииде чоннуӊ аас чогаалын ажыглааны;
  2. Деӊнелгелерниӊ болгаш эпитеттерниӊ шииде кииргени;
  3. Овур-хевирлерни чуруп көргүскени.

б/.  Шилип алгаш, бир чогаадыгны бижиир:

  1. Долума – үезиниң  ёзулуг маадыры»;
  2. «Аныяктар  мурнуку одуругда»;
  3. Көдээ ажыл-агыйның амгы үеде байдалы.

 Υ. Түңнел   демдектер  салыры. 

 -5 алган уруглар холун көдүрер   4 – холун көдүрер,

Шуут билбедим дээр кижи. 

Түңнел. Демдектер  салыры.

Тестилиг онаалгага эки демдек алган кижи башкыга сагындырып, дневнигинге салдырар.

Боттарыңар эштериңер-биле бѳлүглежип, тѳлевилел кылыр теманы шилип алыңар.

        Капсырылга 2.

Тестилиг  онаалга.

Шын харыызын  айыт.

  1. «Долуманын хуулгазыны» деп шииниӊ тургустунган көжегелери:

а/. ийи           б/ үш             в/ дөрт       г/чеди       е/ тос                  

  1. Шииниӊ кол маадырыныӊ оол болуп хууларынга салдар чедирген кижи

а/. Тараачы     б/ Долума      в/ Чинчиваа     г/Даш-оол      е/ Ширижик.

  1. Шииде тракторист эртемниг кижилер:

а/. Тараачы     б/ Анай-Хаак  в/ Чинчиваа     г/Даш-оол      е/ Ширижик.

  1. Шииде тракторист болуксап чоруур кижи

а/. Тараачы     б/ Анай-Хаак  в/ Чинчиваа     г/Даш-оол      е/ Ширижик.

  1.  Севил Сереновичиниӊ  кол ажылы

а/. механик     б/ дарга   в/ оралакчы дарга     г/ чолаачы    е/агроном.

  1. Долуманыӊ өске колхозка ажылдап келген чылдагааны

а/. Тараачы     б/ Анай-Хаак  в/ Чинчиваа     г/Даш-оол      е/ Ширижик.

            Шын харыызын бижи

  1. «                …               !»   ол үениӊ кол кыйгырыы.
  2.  …                       Арзылаӊны арга-биле догааштырывыт,  Долум!
  3. Долуманыӊ кирип ап турары бригадазы  …
  4. Колхоз даргазы  … ай иштинде                   …          чорупкан.

Тестиниӊ харыызы:

                                                        1 – б;

2 -  в;

3 -  а, в;

4  - б;

5  -  в;

6  -  а;

7  - «Кыстар –тракторже!»

8 -  Чинчиваа;

9 – «Хамнаарак» хову бригадазы.

  1. - 6 ай ишти, өөренип чорупкан.        

Демдек салыры:

9-10 балл – «5»;          7-8 балл – «4»;

5-6 балл – «3»;   1-4 балл – «2».

Капсырылга 3

                                                                                                                                     

        

                                           

                               Чер  ажылының адырлары

                             

        

 

Капсырылга 4

Овур-хевирлер

Характеристиказы

Чижектери

Долума

Даш-оол

Тараачы

Чинчиваа

Ширижик

Чычыы Чыргаловна

Дурген-оол

Анай-Хаак

Капсырылга 5

                     Сюжет  шугумун тургузары.

Сюжет

Дүүшкүн

Өөскүдүлге

Дыӊзыгыышкын

Чештиниишкин

Капсырылга 6

Карточкалар

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Долума

                    

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Даш-оол

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Ширижик

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Чычыы Чыргаловна

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Дүрген-оол

Овур-хевир

Характеристиказы

Чижектерин номдан тывар

Анай-Хаак

Капсырылга 7,8 – ѳѳреникчилерге эптиг болуру-биле Ехsel  программада парлаттынган.

               К. Кудажы Викторина.

  1. Чогаалчының тѳрүттүнген чери.
  2. «Андазынның изи-биле шүлүк бижип эгеледим..» деп одуругларның утказы тайылбырлаар.
  3. Чогаал ажылынче киргени?
  4. Авторлуг тоолу?
  5. Чогаалчының бижээн эң улуг чогаалы?
  6. Чогаалчының эң баштай ажылдап эгелээн чери?
  7. Дооскан эртеми?
  8. Башкылап ажылдап эгелээн чери.
  9. Бижээн шиилери?
  10. Баштай  үндүрген ному?
  11. Чогаалчының  бижээн тоожулары?
  12.  Бижээн баснялары?
  13.  Эң баштай бижээн чечен чугаазы?
  14.  Чогаалчының шиилери кандыг сценага үнүп турганыл?
  15.  «Тарааның» кол маадыры?
  16.  Чаа шүлүк хевирлеринге бижиттинген шүлүктери?
  17. «Ыржым булуң» деп тоожузунуң улумчызы.
  18.  Эки турачылар дугайында бижээн шиизи.
  19.  Журналист болуп кайы чурттарга чорааныл?
  20. Сѳѳлгү үеде каяа ажылдап чорааныл?

         Капсырылга 8

Кроссорд  "Чогаалчының намдары"

1

К

ы

р

г

ы

с

2

О

к

т

я

б

р

ь

3

М

а

н

г

ы

р

4

Е

н

и

с

е

й

5

Д

а

й

ы

н

6

И

й

и

7

Я

н

Чогаалчының фамилиязы

Тѳрүттүнген айы

Роман-эпопеяда  сумунуң улуг байы

Тѳрүттүнген  хеминин орус ады

Ачазының белек чедирип чорааны

Роман-эпопеяда  каш томун ѳѳренген бис

Романда кол маадырның адының сѳѳлгү слогу


Предварительный просмотр:


Подписи к слайдам:

Слайд 1

Үш айныӊ он дѳртү . К.Кудажы «Долуманыӊ хуулгаазыны » Түӊнел кичээл . Сорулгазы : шииниӊ сөзүглели-биле уругларныӊ таныжып , кайы хире утказын билип алганын хынаары ; шииниӊ дылыныӊ уран-чечен аргаларынга даянып , уругларныӊ аас чугаазын сайзырадыры ; чер ажылының ажык-дузазының дугайында кижизидилге ажылы .

Слайд 2

Тестилиг онаалга . 1 – б; 2 - в; 3 - а, в; 4 - б; 5 - в; 6 - а; 7 - « Кыстар – тракторже !» 8 - Чинчиваа ; 9 – « Хамнаарак » хову бригадазы . - 6 ай ишти , өөренип чорупкан . Демдек салыры : 9-10 балл – «5»; 7-8 балл – «4»; 5-6 балл – «3»; 1-4 балл – «2».

Слайд 3

Кызыл-Эник Кыргысович Кудажы

Слайд 4

Тывага бирги чер ажылын сайзыраткан черлер

Слайд 5

Зооинженер ; Зоотехник; Ветеринар Чер Специалистери Мал Көдээ ажыл-агыйныӊ адырлары Агроном; Инженер; Механик Чер ажылынын адырлары Тараа культураларын тарыыры Чимис аймаан тарыыры Ногаа аймаан тарыыры

Слайд 6

Шиини ӊ м аадырлары : Таарымчалыг Таарымчалыг чок Долума , Тараа , Чинчиваа , Анай-Хаак Даш-оол , Чычыы Чыргаловна , Д ү рген-оол Чайгылчак Ширижик

Слайд 7

Овур-хевирлер Характеристиказы Чижектери Долума Даш-оол Тараачы Чинчиваа Ширижик Чычыы Чыргаловна Д ү рген-оол Анай-Хаак

Слайд 8

Сюжет шугуму Долуманын келгени Даш-оол Долуманын кыс апарганы Анай-Хаак Анай-Хаак Долума Долума Долума Даш-оол Ширижик Чычыы Чыргаловна Дурген-оол Даш-оол Долума

Слайд 9

Сюжет Дүүшкүн Өөскүдүлге Дыӊзыгыышкын Чештиниишкин

Слайд 10

Сюжет Дүүшкүн «Арзылаңны арга-биле догааштырывыт, Долум» Өөскүдүлге « Хамнаарак » хову бригадазынга ажылдап кирип алыры . Дүрген-оолдуң чанынга чурттадып каарга , клубка чурттай бээри . Анай-Хаактың ону сонуургап турары . Дыӊзыгыышкын Ширижиктиң кыс деп эскерип эгелээни , мурнакчы ажылчын дээш , чуруун самбырага азар дээш , Кызылче мурнакчылар хуралынче чорудар деп шиитпирлеп турары . Чештиниишкин Долуманың кыс кылдыр кирип кээри .


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Лексикологияга туннел кичээл

Лексикология...

Класс шагы. Хуулгаазын шол. Темазы"Январь 14- Ыдыктыг Валентин хуну»

"Январь 14-Ыдыктыг Валентин хуну»Ортумак болгаш улуг класстарга хуулгаазын шолчугеш хевиринге эрттирер класс шагынын презентациязы....

О. Сувакпит «Ногаан танныыл» Туннел кичээл

Торээн чогаал, 5 класс.Тема: О. Сувакпит «Ногаан танныыл»Туннел кичээл...

О. Сувакпит «Ногаан танныыл» Туннел кичээл

Торээн чогаал, 5 класс.Тема: О. Сувакпит «Ногаан танныыл»Туннел кичээл...

Сан адынга туннел кичээл.

Сан адынга туннел кичээл....

Презентация. Ажык кичээл "Чуве ады" (Туннел кичээл)

Кичээл- мөөрейТема: Чүве ады /туңнел кичээл/....

С. Пюрбю "Чечек" - туннел кичээл

Итоговый урок по поэме С.Пюрбю "Чечек"...