Ирон литературӕйы урок 5 - ӕм къласы
учебно-методический материал (5 класс)

Ирон  литературӕйы  урок   5  - ӕм   къласы  

Урочы темӕ: «Зондджын сæрæй архайы, æдылы та- тыхæй»

Хетагкаты Къостайы аргъау « Лӕскъдзӕрӕн» - мӕ гӕсгӕ.

Урочы эпигрӕф: «Лӕг тыхӕй ӕнцон абырсӕн  у, фӕлӕ  зондӕй  абырсын  зын у».

Урочы нысантӕ:

1 Ӕрдзурын  Хетӕгкаты Къостайы уацмыстыл сывӕллӕттӕн.

2 Скъоладзауты фӕцалх кӕнын хибарӕй кусыныл, хи хъуыдытӕ раст  ӕргом кӕныныл

3  Бакусын ныхасы рӕзтыл.

Урочы цыд:

1. Цы уацмыс æвзардзыстæм, уый базонынæн нын феххуыс уыдзæн нæ дзырдбыд.  Баххæст æй кæнӕм.

Базонут Къостайы ӕмдзӕвгӕты персонажты.

1   Куыд раджы фестыс,

Куыд хъӕрӕй зарыс ?

2 Мигъ  ӕнгом йӕ быны бадти,

Урс цагъд къуымбилау.

3 Кӕй  фырт   дӕ?

4  Кӕм  рӕзынц ,кӕм цӕрынц

Дӕ  хотӕ дӕ  мад?

5 Къонайыл хуыссы,

Аргъӕуттӕ  мысы…

- Цавæр персонажы ном нын дзы рауад?

Уӕйыг

- Кæцæй æрбацыд ацы персонаж?

 Цавæр уацмысæй?

(Равдисын кукла - роботы)

- Цы нысан кæны дзырд уæйыг?

- Дзырд лæскъдзæрæг цы нысан кæны?

Бацамонын дзырдты нысаниуæг:

Уӕйыг

Лæскъдзæрæн

Уӕлыгӕс

Фыййау

Хъомгæс.

Рæгъаугæс.

Лæскъдзæрæгæй уæлдай ма фосимæ чи архайдта, уыдон уыдысты Уæлыгæс, Фыййау,  Хъомгæс. Ис ма рæгъаугæс. Уый ахæссæн ис фыййаумæ æмæ хъомгæсмæ.

- Алчи дæр сæ æххæст кодта йæхи хæстæ. Чи сæ цы куыст кодта?

- Джыккайты Шамил арæх дзырдта, уæлыгæс бирæ кæй фæцыд, уый тыххæй.   Хохы сабитæй уæлыгæс чи нæ цыд, ахæм нæй.

2. Дзурæм Къостайы аргъау «Лæскъдзæрæн»-ыл.

Уацмыс фыст у адæмæн сфæлдыстады бындурыл.

Ардасенты Хадзыбатыр фыста:  «Къоста ирон аргъæутты  хуыздæр хъуыдытæ йæ поэтикон куыройы æрыссадта æмæ  сын сæ цъæмæл асыгъдæг  кодта, сæ хъаймагъ сын райста. «Лæскъдзæрæн» рауадис диссаджы уацмыс ,дунейы хуыздæр поэтикон  уацмыстимæ æрæвæрæн   кæмæн ис, æхæм».

 Уацмыс у литературон аргъау. Цæмæй бæрæг у?

Хатдзæг скæнæм:

Уацмыс у литератрон аргъау. Цæмæн у литературон  аргъау?

2) Персонажтæ: Уæйыг æмæ фыййау. Уæйгуытæ вæййы аргъæутты, кадджыты.  Мæгуыр лæгыл дæр арæх æмбæлæм аргъауы – уый вæййы сæйраг архайæг, фæуæлахиз вæййы. Цæй  фæрцы?  Йæ зонды  фæрцы.

-Ацы   уацмысы аргъауы миниуджытæй  цы  ис?

а) Терк-турчы бæстæ…

ӕ) Даредзанты хъæу…

б) Нарты Уырызмæджы кой….

в) Алæмæттаг цаутæ….

-  Уада аргъауы  элементтӕ  куыд фæзындысты  уацмысыл?

(Кæнынц ай цымыдисагдар, сывӕллӕтты цыбӕл кӕнынц уацмыс бакӕсынмӕ……….)

- Ирон  фысджытай ма чи фыста литературон аргъӕуттӕ?

Брытьиаты Созырыхъо   «Джеджы фырт Дзег ».

Ӕмбалты  Цоцко.

-Рахизæм та на уацмысмæ

- Йæ сюжетмæ гæсгæ куыд  арæзт у ?

-Диалоджы хуызы.

-Цы у диалог?

Диалог у … дыууӕ адӕймаджы кӕнӕ цӕрӕгойты (аргъӕутты) ныхас

Скъуыддзаг бакæсын кæнын………

Персонажты сурæттæ саразæм:

- Цавæр миниуджытæй хайджын сты уæйыг æмæ лæскъдзæрæг?

 1  къорд  фыссæм   уайыджы  миниуджытæ.

       2  къорд  фыссæм   лæскъдзæрæджы миниуджытæ.

 Рефлекси. 

-Цы базыдтам ногӕй?

-Аргъауы персонажтӕй  уа  зæрдӕмӕ чи    фӕцыд?

-Абоны  урокæй æз ахæм  зонд райстон.

Синквейн саразын дыууæ дзырдимæ

Уæйыг –                                                         Фыййау –

- Цæуыл нæ ахуыр кæны уацмыс?

- Цавæр зонд нын амоны поэт?

Урочы эпигрӕф: «Лӕг тыхӕй ӕнцон абырсӕн у, фӕлӕ  зондӕй  абырсын  зын у».

Хӕдзармӕ  куыст.

1 Аргъау кӕронмӕ бакӕсын.

2Нывтӕ скæнын.

3 Центон сканын   «Лӕскъдзӕрӕн» ӕмӕ  басня «Бирӕгъ  ӕмӕ хърихъуппӕй»

Уӕйгуытӕ – таурӕгъмӕ гӕсгӕ  Хуыцау Нарты размӕ  сфӕлдыста Уӕйгуыты,Нартӕ  дӕр ма  сӕ ӕрӕййӕфтой.Цардысты хӕхбӕсты. Нартӕн знаггад кодтой ,  ӕмӕ сӕ  Нарты гуыппырсартӕ цагътой. Ӕмӕ  цынӕхуызӕттӕ  сты Уӕйгуытӕ---иуцӕстонтӕ ,сохъуыртӕ  хъулонзачъетӕ ,авдсӕронтӕ. Хъаруйӕ - ӕххӕст  , зондӕй - хъуаг ,ӕмӕ сыл Нартӕ тых кӕнынц сӕ зонды, се рхъуыдыйы фӕрцы.